O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti andijon fakulteti

Yagona birlamchi hujjat xojalik operatsiyasi boyicha axborotlar 
manbai
, yigma esa vaqtning belgilangan qismi (kun, hafta, oy) dagi bir xojalik 
operatsiylarini butun majmuasi haqidagi axborotlar manbai boladi. 
Bir martalik hujjatlar bir martalik xojalik operatsiyasini bajarish uchun, 
jamlovchidagi 
belgilangan 
muddatlar 
doirasida 
bir 
martalik 
xojalik 
operatsiyalarini kop marta bajarish uchun foydalaniladi. Masalan, materiallarni 
chiqarish uchun har gal yangi hujjat chiqarish talabnomasini rasmiylastirish 
kerak. Limit-kartalar boyicha materiallar ombordan oy davomida belgilangan 
limit doirasida kop marta chiqariladi. 
Bir qator hujjat bitta hisoblash pozitsiyasiga, kop qatori ikki va undan 
koproq pozitsiyalarga ega. Bir qatorli hujjatlar (masalan, materiallarni kelib 
tushishi va berilishini rasmiylashtirish uchun) hisobini qol texnikasida olib 
borishga qollaniladi, chunki ulardan foydalanish hujjatlarini guruhlashni 
yengillashtiradi (nomenklatura nomerlariga, materiallarni turlari va xarajatlar 
yonalishlari boyicha). Kompyuterlardan foydalanish bilan maiumotlarni 
avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish sharoitlariga kop qatorli hujjatlar 
qollaniladi. 
Hisob hujjatlarini rasmiykashtirish (qolda yoki kompyuterlarda) texnikasi 
korxonaning buxgalteriya xizmati, uning ishlab chiqish va vazifaviy bolimlarini 
kompyuterlar bilan texnik jihozlanish darajasiga bogliq. Ammo ayrim xojalik 
operatsiyalarinin rasmiylashtirishning amaldagi qoidalari bir qator hollarda 
hujjatlarni qolda tuzishni kozda tutadi. 
Tasniflagichlar va kodlardan ajratilgan quruhlovchi (bir yoki bir necha) 
alomat, masalan, bolinmalar, sexlar, brigadalar boyicha ishlovchilar asosida 
buxgalteriya hisoblari, malumotlar va guruhlar tuzish uchun foydalaniladi. 
Buxgalteriya vazifalarini kompyuterlashtirishda tasniflagichlarning har xil 
turlari: umumdavlat, sohaviy va mahalliydan foydalaniladi. 
Umumdavlat tasniflagichlari (UT) – butun Ozbekiston uchun yagonair, 
buxgalteriya hisobida cheklangan miqdorda foydalaniladi. Ularga quyidagilar 
kiradi: korxona va taskilotlarning umumdavlat tasniflagichi (KTUT), milliy 
iqtisodiyot sohasiningUT(MISUT), tashkiliy huquq shaklining kodi (THSHK), 
davlat mulkini boshqarish idoralarining kodi, olchov birligi kodi (UBK), 
boshqaruv hajjatlarining UT. Oidaga kora bu kodlar yigmabuxgalteriya 
hisobotining sarlavha qismiga qoyildi va korxonadagi hisobning mahalliy 
uchastkalari buxgalteriya vazifalarini yechishda foydalaniladi. Ularga zaruriyat 
faqat yigma buxgalteriya hujjatlarinin kompyuterda ishlab chiqishda vujudga 
keladi. 
Sohaviy tasniflaqichlardan ushbu soha uchun xos bolgan axborotlarni 
kodlastirish uchun foydalaniladi. Buxgalteriya hisobibarcha sohalarda olib 

borilishini hisobga olgan holda, ushbu guruhga korxona va tashkilotlarning 
sohaviy qaramligidan qatiy nazar, buxgalteriya hisobi uchun yagona bolgan 
tasniflagichlarni kiritamiz. 
Qoidaga kora, tasniflagichlar barcha namunaviy loyihalarda bir turli boladi, 
shuning 
uchun 
korxonalar 
va 
firmalarda 
buxgalteriya 
vazifalarini 
kompyuterlashtirishda ularni zaruriyati yoq. Ularga buxgalteriya hisobi sintetik 
hisob raqamlarning kodi,ish haqi boyicha tolovlar turlari va ushlab qolishlar 
turlari, moddiy mablaglar hisob harakatlari operatsiyalari turlari, avtortizatsiya 
chegirishi meyorlai, soliq tolovchilar kategoriyalari, kassa operatsiyalari kiradi. 
Mahalliy kodlar yakka tartibli, faqat aniq korxonalar uchun xocdir, shunung 
uchun ularni loyihalashtirish aniq korxonada xatto namunaviy loyihalarni xarid 
qilishda ham olib boriladi. 

Download 1,93 Mb.