O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vfzirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Download 1,17 Mb. Pdf ko'rish
bet	44/59
Sana	20.05.2024
Hajmi	1,17 Mb.
	#245620

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 ... 59

Bog'liq
Mamadiyeva N.X. Falsafa (Mantiq qismidan)

2. Raddiya va uning usullari.

Raddiya – biron bir fikrning xatoligini, noto„g„riligini isbotlashga
qaratilgan mantiqiy amaldir.

Birorta fikrning chinligini rad etish unga zid bo„lgan fikrning xatoligini
ko„rsatishdan iborat bo„lganligi uchun, raddiyani isbotlashning xususiy
ko„rinishi, deb hisoblash mumkin. Raddiya ham isbotlash kabi tezis (rad
qilinishi lozim bo„lgan hukm), argumentlar (tezisni rad qiluvchi hukmlar)
va demonstratsiyadan (rad etish usuli) dan tashkil topgan bo„ladi. Raddiya
birorta masalani muhokama qilish ya‟ni bahs, munozara jarayonida
uchraydi. Bahs qatnashchilaridan biri ma‟lum bir tezisni ilgari surib, uni
himoya qilsa (proponent), boshqasi unga qarshi chiqadi (opponent). Hal
qilinmagan, munozarali masalalar bo„yicha olib boriladigan bahslar
polemika hisoblanib, unda qarama-qarshi tezislar asoslanibgina qolmay,
balki tanqidiy analiz ham qilinadi.
Bahs yuritish san‟ati (eristika) o„ziga xos qonun-qoidalarga amal
qilishni talab etadi. Bularga asosan quyidagilar kiradi:
-
zaruriyatsiz bahslashmaslik;
-
mavzusiz bahs yuritmaslik va bahs davomida mavzudan chetga
chiqmaslik yoki mavzuni o„zgartirmaslik;
-
bahs mavzusi yuzasidan o„zaro zid yoki qarama-qarshi fikrlar
bo„lmasa, bahsni to„xtatish;
-
mavzuni yaxshi biladigan, aqlli odamlar bilangina bahslashish;
-
bahs yuritishda mantiqiy qonun-qoidalarga amal qilish, o„zining va
muxolifining fikrlaridan xulosa chiqara olish, mantiqiy ziddiyatlarni
aniqlash va bartaraf etish, asoslar to„g„ri bo„lsa, isbotlashning ham
to„g„riligini e‟tirof etish va h.k.
-
bir bahs doirasida bahslashish usullarini aralashtirib yubormaslik.

60
Argumentlashning mantiqiy asoslarini bilish va bahs yuritish
qoidalariga amal qilish tafakkur madaniyatini yuqori darajaga ko„tarish
imkonini beradi.
Raddiya uch xil usul bilan amalga oshiriladi:
1)
tezisni rad etish;
2)
argumentlarni rad etish;
3)
demonstratsiyani rad etish.

Download 1,17 Mb.

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 ... 59

Download 1,17 Mb.

Pdf ko'rish