Minglab yo'llar xatoga, haqiqatga olib boradi - faqat bittasi




Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/193
Sana13.05.2024
Hajmi3,81 Mb.
#230005
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   193
Bog'liq
Majmua IVRT 1-SEMestr 123

Minglab yo'llar xatoga, haqiqatga olib boradi - faqat bittasi

Laboratoriya mashg‘uloti №2 
Mavzu: Matnli axborotlarni kodlash. 
Reja: 
1.
Matnli axborotlarni kodlash 
2.
Matnli axborotlarni ASCII kodlash jadvali yordamida kodlash. 
Axborotlarni kodlash 
Inson axborotlarni yig'ish, saqlash va qayta ishlashda qulay hamda qisqa ko'rinishda bo'lishi 
uchun turli belgilashlardan foydalanadi. Bunga tovushlarni harf va raqamlar orqali, musiqa 
tovushlarini notalar orqali, matematik, fizik, biologik qonuniyatlarni formulalar orqali ifodalanishini 
misol qilish mumkin. 
Qadimda axborotlarni kodlash 
Hayotda axborotni kodlashning ko'pdan-ko'p usullari mavjud. Birinchi kodlashni qo'llagan 
inson qadimgi Gretsiya sarkardasi Lisandro hisoblanadi. U axborotni maxfiy saqlash, ya'ni kodlash 
uchun ma'lum bir qalinlikdagi "Ssital" tayoqchasini o'ylab topgan. Kodlashning bu usuli o'rin 
almashtirish usuli deb ataladi. 
Qadimgi rim imperatori Yuliy Sezar ham axborotni maxfiyligini saqlash uchun matnni kodlash 
usulini o'ylab topgan. "Sezar shifri"da matndagi harf alifboda o'zidan keyin kelgan uchinchi harfga 
alimashtiriladi. Bunda alifbo doiraviy yozilgan hisoblanadi. Bu kodlash usul alifboni surish usuli 
deyiladi. 
Sezar usulidan foydalanganda belgini istalgancha surish mumkin. 
 
Axborotlarni kodlashning usullari
Semyuel Morze 1837-yilda elektromagnit telegraf qurilmasini ixtiro qilgan va 1838-yilda shu 
qurilma uchun telegraf kodini ishlab chiqqan. Unda turli harf va raqamlar nuqta va tirelarning maxsus 
ketma-ketligi ko'rinishida ifodalangan, ya'ni axborot uchta belgi yordamida kodlanadi: "uzun signal" 
(tire yordamida ifodalanadi), "qisqa signal" (nuqta yordamida ifodalanadi), "signalsiz" (bo'shliq, pauza 
bilan ifodalanadi). Mazkur kodlash usuli hozirgi kunda ham qo'llanib kelinmoqda. Morze kodlash 
usulini notekis (o'zgaruvchan) kod deb yuritiladi. Insoniyatga ma'lum belgilar bu usuldagi ikki yoki 
undan ko'p belgilar yordamida ifodalanadi. Umuman, kodlash usulida ishtirok etgan belgilar soni 
(hajmi) bir xil bo'lsa tekis kodlash usuli, belgilar soni (hajmi) bir xil bo'lmasa notekis kodlash usuli deb 
ataladi. 


Axborotni kodlashning yana bir eng sodda usuli - bizga ma'lum bo'lgan alifbodagi harflarni 
ularning tartibini ko'rsatuvchi sonlar bilan almashtirishdan iborat: 
Bu usuldan foydalansak, masalan, "Bugun havo lssiq" degan axborot quyidagi ko'rinishni oladi: 
02 20 06 20 13 07 01 21 14 08 18 18 08 16 
Bu holda tinish belgilari va boshqa kerakli belgilarni ham maxsus sonlar bilan ifodalash va 
ularni matnga kiritish mumkin. Alifbodagi harflar ketma-ketligini tartiblashning anchagina usuli 
mavjud. Masalan, quyidagi tartibni olamiz: 
Bu aralashtirilgan alifbo usuli deyiladi. Havo issiqligi to'g'risidagi yuqoridagi matn bu holda quyidagi 
ko'rinishni oladi: 
03 18 14 18 27 34 12 16 17 11 28 28 11 21 
Mazkur axborotni yuqorida keltirilgan jadvaldagi ma'lumotlarni bilmasdan qayta kodlash juda 
murakkab. 
Agar ikkilikda kodlangan belgilarni o'n oltilikda kodlamoqchi bo'lsak, tetrada kodlash usulidan 
foydalanishimiz mumkin. Bu holda sanoq sistemasidagi sonlarni taqqoslash jadvaliga ko'ra 4=0100 va 
1=0001 ekanligidan A belgisi kodi o'n oltilikda 41 ga teng bo'ladi. Agar birinchi raqamni ustun
ikkinchi raqamni satr tartib raqami deb olsak yangi jadval hosil qilamiz. Bunda har bir raqam va 
alifbodagi belgi jahon andozalaridagi kodlash jadvali - ASCII (American Standard Code for 
Information Interchange) jadvali hosil bo'ladi. 

Download 3,81 Mb.
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   193




Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Minglab yo'llar xatoga, haqiqatga olib boradi - faqat bittasi

Download 3,81 Mb.
Pdf ko'rish