|
O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika institutiBog'liq katta kitobTermometrlar –
tadqiq etilayotgan muhitni yoki havoning haroratini o‘lchash uchun o‘lchash
asbobi hisoblanadi. Haroratni o‘lchash qurilmasini birinchi bo‘lib 1598 yilda italyan olimi ixtiro
qilgan (masalan, Galileyni termoskopi, 1597), «termometrlar» atamasini o‘zi - 1636 yilda
shakllangan, va shundan keyin M.V.Lomonosov, Farengeytlar termometrlarni har xil turlarini
ishlab chiqdilar.
Termometrlarni harakatlari haroratga bir turdagi ma’noda bog‘liq bo‘lgan, hamda jismni
turlicha bo‘lgan fizik xossalarini aniqlashga oson beriluvchan o‘zgarishlarga asoslangan
(geometrik o‘lchamlar, yopiq hajmdagi bosim, elektrik qarishilik, termoelektr yurituvchi kuch,
magnit qabul qiluvchanlik va boshqalar).
Harorat – texnologik jarayonning asosiy parametri bo‘lib hisoblanadi va amaliyotda turli
mahsulotlar tayyorlash uchun ham yuqori va ham past haroratlarda ish ko‘rishga to‘g‘ri keladi.
Biror bir moddaning harorati asosan modda molekulalalarini harakat tezliklari bilan
aniqlanadi, issiqlik holatlari negizida modda molekulasini ichki kinetik energiyasi bilan
tavsiflanadi, modda molekulasi tezligiga bilan to‘g‘ri proporsional bog‘langan bo‘lib, moddaning
qizdirilganlik darajasini ko‘rsatadi
1
.
Molekulalarni o‘rta kinetik energiyasi va ideal gaz harorati bilan o‘zaro bog‘liqligi quyidagi
formula orqali ifodalanadi:
Bunda,
k
- Bolsman doimiyligi,
K=1,380*10
-23
J/K;
T- absolyut harorat, K.
Ishlab chiqarish sharoitlarida yuqori samaradorlikga erishish, tejamkor bo‘lgan va xavfsiz
ishlash sharoitlarida ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil qilish uchun - ishlab chiqarish
jarayonlaridagi parametrlarni o‘lchashni zamonaviy usullari va o‘lchash vositlarini qo‘llashni talab
etadi.
1
T
heraja B. L. , Theraja А. К. A textbook of electrical technology.
volume II.
|
| |
