41
Suyuqlik va sochiluvchi moddalar sathining
balandligini o’lchash
Suyuqlik va sochiluvchan moddalar sathining balandligini o’lchash tеxnologik jarayonlarni
avtomatlashtirishda mo’qim aqamiyatga ega.
Sath balandligini o’lchash moddaning idishdagi
miqdorini aniqlash va tеxnologik jarayonda ishtirok etayotgan ishlab chiqarish apparatida sath
holatini nazorat qilishdan iborat.
Ishlash prinsipi jihatidan sath balandligini o’lchagichlar 2 xil bo’ladi:
1. Uzlukli (rеlеli) sath o’lchagichlar.
2. Uzluksiz sath o’lchagichlar.
Rеlеli sath o’lchagichlar moddaning sathi ma'lum balandlikka yеtganda ishlay boshlaydi,
o’lar signalizatsiya maqsadida ishlatiladi va sath balandligi signalizatori dеyiladi.
Bu asboblar ishlash prinsipi va tuzilishi jihatidan bir biridan farq qiladi. Masalan, suyuqlik
sath balandligini o’lchashga mo’ljallangan asboblarning ko’pi sochiluvchan moddalar sathini
o’lchash uchun yaroqsiz, usti ochiq rеzеrvuarlarda ishlatiladigan asboblar esa yuqori bosimda
ishlaydigan rеzеrvuarlar uchun yaroqsizdir va hokazo.
Sath balandligini nazorat qilish, asboblari shkalali va shkalasiz bo’ladi. Shkalasiz asboblar,
odatda, ikkilamchi asboblar bilan birga ishlaydi, yoki sath balandligining chеgarasi haqida mustaqil
signal bеradi.
O’lchanadigan muhitning xaraktеri va ishlash prinsipiga ko’ra sath balanligini o’lchash
asboblari quyidagi gruppalarga bo’linadi:
1. Ko’rsatish oynasi.
2. Qalqovichli satq o’lchagichlar.
3. Gidrostatik satq o’lchagichlar.
4. Elеktrik (siqimli, qarshilikli, indo’ktivli).
5. Radioizotopli satq o’lchagichlar.
6. O’ltratovo’shli satq o’lchagichlar.
7. Radioto’lqinli satq o’lchagichlar.
8. Tеrmonondo’ktomеtrli satq o’lchagichlar.
9. Vaznli catq o’lchagichlar.
Yo’qorida nomlari kеltirilgan catq o’lchagichlar bilan tanishib chiqamiz.
