YUNESKO, YUNISEF, YXHT, SHXT, MDH va h.klar) ga a’zo ekanligini ko‘rsatib
o‘tishimiz mumkin. Bundan tashqari O‘zbekiston xalqaro
hujjatlarni ratifikatsiya,
denonsatsiya hamda implemintatsiya qilish huquqiga ham ega. O‘zbekiston
Respublikasida “O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari
to‘g‘risida”gi qonun qabul qilingunga qadar 1990-yil 20-iyunda qabul qilingan
“Mustaqillik dekloratsiyasi”
amal qilar edi. Ushbu deklaratsiya 12 ta moddadan iborat.
Unga ko’ra:
“O‘zbekiston SSRning demokratik davlat mustaqilligi respublikaning o‘z
hududida barcha tarkibiy qismlarida va barcha tashqi munosabarlardagi tanho
hokimligidir”
, - deya belgilangan edi.
Muammoli vaziyatlar sifatida xalqaro tajribada shularni ko‘rishimiz mumkinki,
yaqin tarixda mustaqilligiga tahdid solingan va hozirgi
kunda ham suverenitetiga
tahdid solinayotgan davlatlar mavjud. Birgina misol, Birlashgan Millatlar
Tashkilotining nizomida quyidagicha bayon qilingan:
“Birlashgan Millatlar Tashkiloti ko‘zlagan maqsadlari-xalqaro tinchlik va
xavfsizlikni saqlash vas hu maqsadda tinchlikka tahdidning oldini-olish va uni bartaraf
etish va tajovuz harakatlari yoki tinchlikka raxna soluvchi boshqa harakatlarni
bostirish uchun birgalikda samarali choralar ko‘rish hamda adolat va xalqaro huquq
prinsiplariga asoslangan holda tinchlik vositalaridan foydalanib, tinchlikning
buzilishiga olib keluvchi xalqaro nizo yoki vaziyatlarni tinchitish yoki hal etish…”
(BMT nizomI 1-modda). BMT nizomida ko‘rsatilgan xalqaro huquqning umume’tirof
etilgan prinsiplarida ham kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik hamda
chegaralarning daxlsizligi kabi qoidalar mavjud. Ushbu qoidalarni O‘zbekiston
Respublikasi o‘zining asosiy qomusi bo‘lgan konstitutsiyasining 17-moddasida,
shuningdek muqaddimasida ham belgilab qo‘ygan. Aynan BMT ga a’zo bo‘lgan 193
ta davlat ushbu qoidaga amal qilishi kerakligi barchamizga ma’lum. Negaki, BMT ga
a’zo davlatlar u tomonidan qabul qilingan nizom va xalqaro hujjatlarni ratifikatsiya
qiladi. Ammo, bugungi kunda Ukraina suverenitetiga BMT ning doimiy a’zosi bo‘lgan
Rossiya davlati ochiqdan-ochiq tahdid solmoqda. Bundan tashqari Afg‘oniston davlati
mustaqilligiga ham tahdid solingan.
Statistika bo‘yicha dunyoda urush o‘choqlari talaygina. Afg‘oniston, Suriya, Iroq,
Yaman kabi davlatlar shular jumlasidandir. Lekin yaqin vaqt ichida faol harbiy
harakatlar boshlanishi ehtimoli yuqori bo‘lgan shunday hududlar borki (Venesuella,
Yaqin Sharq,
Isroil chegaralari, Liviya, Koreya yarimoroli, Eron va h.klar), arzimas
sabab ham u yerda uzoq muddat qon to‘kilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bunday
muammolar qachon yuzaga keladi bilasizmi? Qachonki qonunchilik yuqori darajada
ta’minlanmaganida. Bizlar asosiy e’tiborimizni bugungi
kunda huquqiy ong va
huquqiy madaniyatga qaratishimiz lozim. Jamiyatda yashovchi har bir insonga
vatanparvarlik ruhini singdirishimiz, mana shunday muammoli vaziyatlarni xalqaro
darajada hal etish uchun belgilangan huquqiy normalar hamda xalqaro tan olingan
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848
March 2023 / Volume 4 Issue 3
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
897
prinsiplarni hayotda ijro e’tilishini, shuningdek
uning jahon hamjamiyatida
ta’minlanishi ilgari surishimiz lozim. Bunday muammolar qachon yuzaga keladi
bilasizmi? Qachonki qonunchilik yuqori darajada ta’minlanmaganida. Negaki bunday
qoidalar nafaqat milliy, balki xalqaro darajada belgilab qo‘yilgan. Chunki tinchlik va
osoyishtalik faqatgina bittagina davlatning qo‘lida emas. Bejizga ota bobolarimiz,
“Qo‘shning tinch-sen tinch”
, deyishmagan. Birgina davlatda urush bo‘lsa uning ta’siri
20-30 ta davlatga ham ziyon keltirishi mumkin. Umuman olganda, BMT tinchlik va
xavfsizlikni himoya qilish maqsadida tuzilgan!
Suveren demokratik O‘zbekistonda eng oliy maqsad-insonparvar huquqiy
demokratik davlat barpo etish va yuksak taraqqiy etgan fuqarolik jamiyatini qurishdir.
Bugungi kunga kelib O‘zbekiston suverenitetini butun jahon tan olishni boshlamoqda.
Buning yaqqol isboti sifatida, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Shavkat
Miromonovich Mirziyoyevning suveren davlar rahbari sifatida BMT Bosh
Assambleyasining 75-sessiyasida ilk bor o‘zbek tilida nutq so‘zlaganligini misol qilib
keltirishimiz mumkin.
O‘zbekistonning mustaqilligi ramzi bo‘lmish humo qushi kabi bugun bizdek
yoshlar qanot yozib parvoz qiladigan davrimiz. Qonunchiligimizdagi normalarning
bari inson qadri uchun. Konstitutsiyamizda alohida bitta bo‘limning bizlar (inson va
fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlari) ga bag‘ishlanganligining o‘zi
ham katta imkoniyat. Bugungi kunda yangi taraqqiy etayotgan mustaqil O‘zbekistonda
kafolatlab qo‘yilgan huquqlarimizdan oqilona foydalanib, bor e’tiborimizni o‘qishga
qaratishimiz lozim. Mustaqillik-bu bebaho ne’mat. Har kim ham mustaqil davlatda
yashamaydi. Yangi O‘zbekistonda el aziz-inson aziz!
