365
O'ZBEKISTON TA'LIM TIZIMINING RIVOJLANISHI
https://doi.org/10.5281/zenodo.6536008
Ibotov Qobiljon Nurilla o‘g‘li
O‘zbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti kursanti
Umarov Aziz Akramovich
O‘zbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti ofitseri
Annotatsiya: Ushbu maqolada O'zbekiston ta'lim tizimining rivojlanishi va hozirda
qilinayotgan ishlar vazifalar, Ta'lim sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy
qismini, albatta, oliy ta'lim tizimidagi islohotlar tashkil etishi va rivojlanishi kabi prinsiplar
keltirilgan.
Kalit so’zlar: Maktabgacha ta‘lim; umumiy o‘rta ta‘lim; o‘rta maxsus, kasb-hunar
ta‘limi; oliy ta‘lim; oliy o‘quv yurtidan keyingi ta‘lim; kadrlar malakasini oshirish va
ularni qayta tayyorlash; maktabdan tashqari ta‘lim.
KIRISH Malumki, ta`lim – tarbiya insonga borliqni anglash sir asrorlarini
tushunish , tinimsiz rivojlanayotgan dunyoga moslashish,
dunyoqarashini
shakllantirish nihoyat, jamiyatni insonparvarlantirishga hissa qo`shish imkonini
yaratadi. Har qanday davlatning qudrati va rivojlanish darajasini aynan ta`lim
tizimi aniqlab beradi. Davlatning ushbu tizimga munosabati, uning kelajagini
belgilaydi.
Bugungi kunda O`zbekiston Respublikasida uzluksiz ta‘lim quyidagi ta‘lim
turlarini o‘z ichiga oladi:
-maktabgacha ta‘lim;
-umumiy o‘rta ta‘lim;
-o‘rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi;
-oliy ta‘lim;
-oliy o‘quv yurtidan keyingi ta‘lim;
-kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash;
-maktabdan tashqari ta‘lim.
O`zbekiston Respublikasida ta`lim tizimining bunday turlarining har bir
bosqichida katta ishlar amalga oshirilmoqda. Bunday
ishlarni tarixan qisqa davr
uchun misli ko`rilmagan rivojlanish sifatida baholash mumkin.
Mavzuning maqsad va vazifalari:
Ta’lim sohasidagi asosiy prinsiplar quyidagilardan iborat:
366
-ta’lim ustuvorligining tan olinishi;
-ta’lim olish shaklini tanlash erkinligi;
-ta’lim sohasida kamsitishlarga yo‘l qo‘yilmasligi;
-ta’lim olishga doir teng imkoniyatlarning ta’minlanishi;
-ta’lim va tarbiyaga milliy hamda umuminsoniy qadriyatlarning
singdirilganligi;
-ta’lim va tarbiyaning insonparvarlik, demokratik xususiyati;
-ta’limning uzluksizligi va izchilligi;
-o‘n bir yillik ta’limning hamda olti yoshdan yetti yoshgacha bo‘lgan bolalarni
bir yil davomida umumiy o‘rta ta’limga tayyorlashning majburiyligi;
-davlat ta’lim standartlari va davlat ta’lim talablari doirasida ta’lim olishning
hamma uchun ochiqligi;
-o‘quv dasturlarini tanlashga doir
yondashuvning yagonaligi va
tabaqalashtirilganligi;
-insonning butun hayoti davomida ta’lim olishi;
-jamiyatda pedagoglarni ijtimoiy himoya qilishning kafolatlanganligi;
-ta’lim tizimining dunyoviy xususiyatga egaligi;
-bilimlilik, qobiliyatlilik va iste’dodning rag‘batlantirilishi;
-ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvining uyg‘unligi;
-ta’lim faoliyati sohasidagi ochiqlik va shaffoflik.
Ta'lim sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy qismini, albatta,
oliy ta'lim tizimidagi islohotlar tashkil etadi. Xususan, O'zbekiston Respublikasida
oliy ta'limni tizimli isloh qilishning ustuvor yo'nalishlarini belgilash, mustaqil
fikrlaydigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayonini sifat jihatidan yangi
bosqichga ko'tarish, oliy ta'limni modernizatsiya qilish, ilg'or ta'lim
texnologiyalariga asoslangan holda ijtimoiy soha va iqtisodiyot tarmoqlarini
rivojlantirish maqsadida davlatimiz rahbarining 2019 yil 8
oktyabrdagi farmoni
bilan tasdiqlangan O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 2030 yilgacha
rivojlantirish Kontseptsiyasi sohadagi yangi islohotlar uchun debocha vazifasini
bajarib bermoqda.
Ushbu hujjatga intellektual taraqqiyotni jadallashtirish, raqobatbardosh
kadrlar tayyorlash, ilmiy va innovatsion faoliyatni samarali
tashkil etish hamda
xalqaro hamkorlikni mustahkamlash maqsadida fan, ta'lim va ishlab chiqarish
integratsiyasini rivojlantirish singari vazifalar asos qilib olindi. Kontseptsiya
mazmuni mamlakatimiz oliy ta'lim tizimini isloh qilishning ustuvor yo'nalishlarini
aks ettiradi. Unda oliy o'quv yurtlarida qamrov darajasini kengaytirish hamda
ta'lim sifatini oshirish, raqamli texnologiyalar va ta'lim platformalarini joriy etish,
367
yoshlarni ilmiy faoliyatga jalb qilish, innovatsion tuzilmalarni shakllantirish, ilmiy
tadqiqotlar natijalarini tijoratlashtirish, xalqaro e'tirofga
erishish hamda boshqa
ko'plab aniq yo'nalishlar belgilab berilgan. Bularning barchasi ta'lim jarayonini
yangi sifat bosqichiga ko'tarish uchun xizmat qiladi. Bugungi kunda jahondagi
nufuzli oliy ta'lim muassasalari ilm-fanning yirik o'choqlari hisoblanishi hech
kimga sir emas. Hozirda yangi-yangi oliy o'quv yurtlari, dunyodagi etakchi
universitetlarning filiallari tashkil etilmoqda.
Misol uchun, so'nggi 5 yilda
mamlakatimizda 47 ta yangi oliy ta'lim muassasasi, jumladan, xorijiy
universitetlarning filiallari tashkil etilib, oliy o'quv yurtlarining soni 125 taga etdi.
Xulosa qiladigan bo'lsak, ta'lim sohasida amalg
aoshirilayotgan istiqbolli
vazifalar, o'zining dolzarbligi hamda amaliy ahamiyati bilan boshqa sohalardagi
islohotlardan aslo qolishmaydi. CHunki ushbu sohadagi islohotlarni yanada keng
ko'lamda davom ettirish davr talabidir. Axborot texnologiyalar asri deb nom olgan
XXI asrda hayotning barcha jabhalarida – sanoat, qurilish, kimyo, qishloq xo'jaligi,
to'qimachilik, mashinasozlik va boshqa sohalarda yuksak taraqqiyotni yuzaga
keltirish uchun ilm-fanni rivojlantirish, bu borada yangiliklar yaratish hayotiy
zaruratga aylandi. Bu jarayon endilikda dunyoda taraqqiyot yo'lini tutgan barcha
mamlakatlarda e'tirof etilmoqda. Respublikamizda ham ana shu jarayonga alohida
e'tibor berilmoqda. Mamlakatimiz Prezidenti, rahbar sifatidagi faoliyatini yurtimiz
akademiklari,
etakchi olimlari, umuman, ilm ahli bilan uchrashuvdan
boshlaganligi, yurtimizda ilm-fan rivojini ishlab chiqarish taraqqiyoti bilan
uyg'unlantirishga qaratganligi bejiz emas.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.A.SH. Bekmurodov , Z.Y.Karimov ― Bosh maqsadimiz - keng ko`lamli
islohatlar va modernizatsiya yo`lini qat`iyat bilan davom ettirish‖Toshkent - 2013
2.Ta`lim muammolari ‖ ilmiy - uslubiy jurnal 4 - son Toshkent 2014 – yil
3.Xalq so`zi ‖ 2013 - yil 19 - yanvar
