|
O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 12- son ilmiy tadqiqotlar jurnaliBog'liq Meliyev Gafur Olimkulovich 1-Mavzu Yosh avrlari psixologiyasiO‘ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
12-
SON
ILMIY
TADQIQOTLAR
JURNALI
19.10.2022
1070
tajribasini boyitishga xizmat qilishi bilan belgilanadi. Аyrim materiallardan psixologik
maorif, psixodiagnostik, psixokorrektsion va psixoprofilaktik rivojlantirishga
yo‘naltirilgan tarbiyaviypsixologik tadbirlar tizimida foydalanish imkoniyati mavjud.
“Mayers-Briggs shaxs tiplarini aniqlash” so‘rovnomasi AQShda
50-yillarning oxirlarida Katarina Briggs va Izabel Myers (onasi va qizi) tomonidan
mashhur shveytsariyalik psixolog Karl Yungning g‘oyalari asosida ishlab chiqilgan.
Yung o‘zining “Psixologik turlari" asarida axborotni idrok etish va baholashning har xil
individual usullariga mos ravishda har xil psixologik tiplarni aniqlagan. U
axborotni idrok etish va qayta ishlashning aqliy jarayonlarini tavsiflovchi uchta juft
qarama-qarshilikni ilgari surmoqda (ekstraversiya - intertsionlik, sezish - sezgi,
fikrlash - hissiyotlar), bunga I. Myers va K. Briggs yana bitta o‘lchov - idrok - baho
qo‘shdilar. MBTI so‘rovnomasi energiyani to‘ldirishning ikki xil usulini (ekstraversion-
intertsion o‘lchov), qarama-qarshi ikkita ma’lumotlarni yig‘ish usullarini (sezgi-sezgi
shkalasi), qaror qabul qilishning ikki xil usulini (fikrlash-his qilish shkalasini) va ikki
xil usulni aniqlashga asoslangan. Tashqi dunyo bilan o‘zaro munosabatlarni tashkil
etish (qaror qabul qilish). Shunday qilib, moyillikning to‘rtta asosiy o‘lchovi mavjud.
Har bir inson, o‘ziga xos xususiyatiga ko‘ra, ushbu tiplardan ma’lum bir joyni egallaydi,
har bir qarama-qarshi juftlikda u yoki bu qutbni tanlaydi. Qarama-qarshiliklarning har
bir jufti uchun afzalliklarning kombinatsiyasi odamning individual profilini tashkil
etadigan o‘n oltita xatti-harakatlar turlaridan birini beradi. MBTI so‘rovnomasida aks
ettirilgan tipologiyaning asosiy qoidalari: anketadan foydalanib, axborotni qabul qilish
va qaror qabul qilishning individual farqlari aniqlanadi; − so‘rovnomadan foydalanib,
odamlarni tushunish va ularning o‘zaro munosabatlari uchun foydali bo‘lgan qiziq va
muhim xulq-atvor stereotiplari aniqlandi;
MBTI shkalalari mustaqil emas, ular orasida o‘ziga xos dinamik aloqalar mavjud;
Yo‘nalish turlarining ikkala nazariyasi va tavsiflari shaxsiyat rivojlanishini hayot
davomida davom etadigan jarayon sifatida ko‘rib chiqadigan modelga asoslangan;
− turi - bu turli xil aqliy jarayonlarni tavsiflashning qulay usuli (axborotni idrok
etish va baholash);
− “yaxshi” yoki “yomon” turlari mavjud emas - ularning har biri o‘ziga xos
afzalliklari va zaif tomonlariga ega;
− to‘rtta jarayon (S, N, T, F) va to‘rtta munosabat (E, I, J, P) mavjud bo‘lib, ular
to‘rt juft qarama-qarshilikni tashkil qiladi: S-N, T-F, E-I, J-P;
− har bir respondent barcha jarayonlar va munosabatlardan foydalanadi, lekin
har bir juftlikdagi qutblardan birini yoqtiradi yoki afzal ko‘radi;
MBTI o‘lchovlari asosiy aqliy funktsiyalarni anglatadi - har qanday xatti-
harakatlarda amalga oshiriladigan ma’lumotlarni idrok etish va baholash - shuning
uchun anketani amaliy qo‘llash doirasi juda keng.
MBTI so‘rovnomasini qo‘llash sohalari:
− Kasbiy maslahat va ko‘rsatmalarda;
− MBTI insonni tanlagan yo‘nalishiga yordam beradi;
|
| |
