28
bo'yicha Andijon (14,6 f.p.) va Xorazm viloyatlarida (1,2) sanoat ishlab chiqarish
tarkibida ijobiy o'zgarishlar kuzatilmoqda. Bunda Qoraqalpog'iston Respublikasi (-
0,1), Buxoro (-1,1), Qashqadaryo (-1,9), Navoiy (-1,4) iste'mol tovarlari ulushi.
Samarqand (-1,1), Surxondaryo (-0,6), Sirdaryo (-0,6), Toshkent (-3,7), Farg'ona
viloyatlari (-1,4) va Toshkent shahrida (-2,9) kamaydi.
O’sish bo’yicha farqlash
Respublika hududlari iqtisodiyotida investitsiya jarayonlarini rivojlantirish
tendensiyalari tahlili hududlarning investitsiya resurslarini, shu jumladan chet
ellarni jalb qilish bo'yicha differentsiatsiyasini kuchaytirayotganini ko'rsatadi.
Investitsiyalarning kontsentratsiyasi iqtisodiyotning strategik tarmoqlarida yirik
investitsiya loyihalari bo'lgan hududlarda kuzatilmoqda.
Bular Buxoro,
Qashqadaryo viloyatlari va Toshkent shahri kabi hududlar bo'lib, unda aholi jon
boshiga kiritilgan investitsiyalar ulushi o'rtacha hisobda 5 868,6 ming so'mni
tashkil etadi. Yuqori va past (Andijon, Samarqand, Farg'ona, Xorazm viloyatlari)
aholi jon boshiga to'g'ri keladigan investitsiyalar ulushi 4 barobar, umumiy
kapitaldagi xorijiy investitsiyalar va kreditlar ulushi esa 19,9 marta.
Moddiy ishlab chiqarishning barcha sohalarida bir vaqtning o'zida kuzatilgan
yuqori differentsiatsiya (aholi jon boshiga to'g'ri keladi) kuzatiladi. Jumladan,
ko'rib chiqilayotgan davrda 14 ta hudud bo'yicha hududlararo differentsiatsiya
tahlili shuni ko'rsatmoqdaki, 2018 yilda YAHM ishlab chiqarish bo'yicha
mamlakat hududlari o'rtasidagi farq 3,4 marta. Mavjud
ijobiy tendentsiyalarga
qaramasdan, bu ko'rsatkich Yevropa Ittifoqi mamlakatlari chegaralariga nisbatan
yuqori (2,5 marta) hisoblanadi.
Mintaqaviy taraqqiyotda sezilarli farqlanish, birinchi navbatda, ayrim hududlarda
yirik investitsiya loyihalari amalga oshirilayotgan tabiiy-resurs va ishlab chiqarish
salohiyatining
mavjudligi
sababli
investitsiya
resurslarining
yuqori
konsentratsiyasi bilan izohlanadi. Xorijiy investitsiyalar va kreditlarni jalb
qilishning yuqori ulushi Buxoro,
Qashqadaryo, Navoiy viloyatlari va Toshkent
shahri iqtisodiyotiga to'g'ri keladi.
Ushbu hududlarda xorijiy investitsiyalarning kontsentratsiyasi gaz, tog '-kon
sanoati (Buxoro, Qashqadaryo viloyatlari), ishlov berish (Navoiy viloyati,
Toshkent shahri), elektr ta'minoti (Qashqadaryo, Navoiy viloyati) va sport,
ko'ngilochar va dam olish (Toshkent shahri) ning rivojlanishi natijasidir.
2017-2019-yillarda respublikaga jalb qilingan investitsiyalarning qariyb 44 foizi 3
ta hudud (Toshkent shahri, Qashqadaryo, Buxoro viloyati) hissasiga to'g'ri keldi va
shu bilan birga 5 ta viloyat (Andijon, Jizzax, Sirdaryo, Surxondaryo va Xorazm
viloyati) ulushi 16,2 foizni tashkil etdi. 2018 yil
yanvar-dekabr oylari yakuni
bo'yicha 4 ta mintaqaga (Toshkent shahri, Navoiy, Buxoro va Qashqadaryo
viloyatlari) xorijiy investitsiyalar umumiy hajmining 64% ini tashkil etadi. Eng
29
viloyatlar investitsiya resurslaridan iqtisodiy qaytish ahamiyatsiz bo'lib qolmoqda.
Hududlarda kapital intensivligining yuqori darajasi yirik investitsiya loyihalarini
amalga oshirish asosan yoqilg'i-energetika tarmoqlarida amalga oshirilayotgani,
ularning ta'siri uzoq muddatda kutilayotgani bilan izohlanadi.
Ta'kidlash joizki, hududlarda elektr energiyasi bilan ta'minlashning muammolari,
qishloq tumanlarida zaif muhandislik va kommunikatsiya infratuzilmasi, moliya
institutlarining yetarli
darajada rivojlanmaganligi, shuningdek, investitsiya
loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirishda kichik biznes va tadbirkorlik
subyektlarining cheklangan imkoniyatlari, istiqbolli investorlarning hududlarni
rivojlantirish zaxiralari va imkoniyatlari to'g'risida xabardorligi yetarli emasligi hal
etilmayapti. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan qayd etilganidek, 33 ta
tumanda sanoatning ulushi mintaqaning o'rtacha ko'rsatkichidan uch foizga
yetmaydi. Eng qoloq tumanlarda mavjud salohiyatdan
sifatli foydalanish
masalalari, geografik joylashuvi, xomashyo bazasi, mehnat resurslari va h.k.
hududiy rivojlanish dasturlarini ishlab chiqishda e'tiborsiz qolmoqda.
Uzoq muddatli istiqbolda bu holat hududlarni rivojlantirishda muvozanat
muammosini yanada kuchaytiradi va kam rivojlangan va ortda qolgan hududlar,
shaharlar va tumanlarning mavjud salohiyatidan, qishloq joylarda infratuzilmani
rivojlantirishning past darajasidan kam foydalanishga olib keladi.
