Oziq zanjiri va ekologik piramida qoidasiga oid masala va mashqlar yechish metodikasi

Fotoautotroflar, masalan, oʻsimliklar fotosintez
jarayonida quyosh energiyasidan foydalanib
karbonat angidriddan organik birikmalar – qand
moddalarni hosil qiladi. Fototrof organizmlarga
yana suvoʻtlar va sianobakteriyalarni ham misol
qilib keltirish mumkin.
Xemoavtotroflar kimyoviy energiyadan
foydalangan holda karbonat angidrid va shu kabi
molekulalardan organik birikmalar hosil qiladi.
Bu jarayon xemosintez deb nomlanadi. Misol
uchun, suvostining yorugʻlik yetib bormaydigan
qorongʻi qismlarida vodorod sulfidni oksidlovchi
xemoavtotrof bakteriyalar uchraydi.

Avtotroflar
sayyoramizdagi har bir
ekotizimning asosi hisoblanadi. Bu
gʻaroyib eshitilishi mumkin, lekin
bu mubolagʻa emas. Avtotroflar
oziq zanjirlari va oziq toʻrlarining
asosini shakllantiradi, ular yorugʻlik
va kimyoviy moddalardan oladigan
energiya tabiatdagi barcha boshqa
organizmlarni taʼminlaydi. Oziq
zanjirlari haqida gap borganda, biz
avtotroflarni produtsentlar deb
ataymiz.

Geterotroflar karbonat angidriddan oʻzlari uchun kerakli ozuqalarni hosil qilish uchun
quyosh nuri yoki kimyoviy energiyadan foydalanmaydi va ular boshqa organizmlarni isteʼmol
qiluvchilar hisoblanadi. Odam geterotrof organizmdir. Geterotroflar boshqa organizmlarni yoki
ularning mahsulotlarini isteʼmol qilish orqali organik molekulalarni oʻzlashtiradi. Hayvonlar,
zamburugʻlar va koʻplab bakteriyalar ham geterotrof organizmlarga kiradi. Oziq zanjiri haqida
gap borganda geterotroflarni konsumentlar deb ataymiz. Qisqacha aytib oʻtadigan boʻlsak,
tabiatda oʻsimlikxoʻr hasharotlardan tortib goʻshtxoʻr hayvonlargacha hamda qoldiq va
chiqindilar bilan oziqlanuvchi zamburugʻlargacha turli ekologik ahamiyatga ega boʻlgan har xil
konsumentlar mavjud.

Download 1,82 Mb.