O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
KOMPUTER INJINIRING FAKULTETI
Pedagogika. Psixologiya.
3- topshiriq
Topshirdi:Xalilov Shahobiddin
Guruh raqami: 216-21
Qabul qildi: Normatov Otaxon
Toshkent-2023
Topshiriq 3
1.Xotirani diagnostika qilish metodlari. Mnemotexnika hotirani rivojlantirish tizimini tahlil qilish (Meyli testi,Benton testi)
2.Idrok va unung xususiyatlari (Tushunchalar tahlili, T-jadval sxemasi usullari asosida)
3.Tafakkurni diagnostika qilish metodlari.(Rubik kubiklari, Raven matritsasi)
1. Xotirani diagnostika qilishda bir nechta turdagi metodlar mavjud bo'lib, mnemotexnika rivojlantirish tizimini tahlil qilish uchun muhim sanalgan usullardan ba'zi quyidagilar:
Meyli testi (Meyli Memory Scale): Bu test xotiraning turli ko'rsatkichlarini o'rganish uchun ishlab chiqilgan. Uning maqsadi odamning xotira va tarkibiy-intellektual qobiliyatini baholashdir. Testda tarkibiy-intellektual va xotirani o'rganishga yo'naltirilgan turli vazifalar bor. Natijalar esa bitta integrlangan baho sifatida olinadi.
Benton testi (Benton Visual Retention Test): Ushbu test vizual xotira va uning rivojlanishini o'rganish uchun yaratilgan. Testda tasvirli matnlar va tasvirlar kabi elementlar mavjud bo'lib, testni bajaruvchi kishi ularda qanday o'zgarishlarni aniqlay oladigan bo'lishi talab qilinadi.
Vilson-Dajson testi (Wilson-Dyson Memory Scale): Bu test yoshdan keyin xotira rivojlanishini baholash uchun ishlab chiqilgan. Uning asosiy vazifalari tarkibiy-intellektual va xotira funktsiyalarini baho bermoqdir.
Vord-list testi (Word-list Test): Bu testda testni bajaruvchiga bir nechta so'zlar o'qiladi, keyin esa ulardan birinchi marotaba so'zlarni eslatib o'tish talab qilinadi. Test natijalari xotira va uning tiklanishini aniqlashda yordam beradi.
WMS (Wechsler Memory Scale): Bu shaklda mnemotexnika rivojlantirish tizimini baholash uchun muntazam ravishda ishlab chiqilgan Wechsler tomonidan yaratilgan bir boshqa test. Bu test xotirani tarkibiy-intellektual, o'qish, yozish va hisoblash bo'yicha baholaydi.
Bu testlar yosh, jins, o'qish darajasi, salomatlik va boshqa shaxsiy xususiyatlarga qarab tanlanganligi sababli har bir kishiga mos ravishda tanlash uchun kerak. Buning uchun mutaxassisdan yordam olish hamda natijalarni tushunish uchun shaxsiy bilan muloqot qilish juda muhimdir.
2. Idrok va ununun xususiyatlarini tushunchalar tahlili va T-jadval sxemasi usullari orqali tahlil qilishning bir qancha asosiy nuqtalari mavjud. Bu usullar tashqi davraniş va jismoniy xususiyatlarni o'rganish, tahlil qilish va tasniflash uchun foydalaniladi. Quyidagi, tushunchalar tahlili va T-jadval sxemasi usullari asosida idrok va ununun xususiyatlarini tahlil qilishning muhim nuqtalari:
1. Tushunchalar Tahlili:
Tarqatilgan Tushunchalar (Sensory Perceptions): Buni o'rganishda, boshqa ob'ektlarni his qilishning, masalan, ko'rsatish, eshitish yoki chiqarishning xususiyatlari tahlil qilinadi.
Dinamik Tushunchalar (Dynamic Perceptions): Harakatlar, bosqichlar va ob'ektlarning yo'nalishlarini tushunishning tahlili.
O'zaro Aloqalar (Interpersonal Relations): Boshqa insonlar bilan o'zaro munosabatlarni tushunishni o'rganish uchun tahlil qilinadi.
2. T-jadval Sxemasi:
Idrok T-jadvali (Perceptual Map): Ob'ektlar, afzalliklar va kamchiliklar bo'yicha bir tizimda tartiblanadi. Bu usul, harakat, rassomiyot, rang, texnologiya kabi xususiyatlarni o'rganishga yordam beradi.
O'zaro Munosabatlar T-jadvali (Interpersonal Relations Map): Insonlar orasidagi o'zaro munosabatlarni o'rganish uchun foydalaniladi. Bu jadvalda insonlar orasidagi aloqalarning kuchli yoki kam bo'lishini namoyish etish mumkin.
Kamchiliklar va Afzalliklar T-jadvali (Strengths and Weaknesses Map): T-jadval sxemasi orqali tahlil qilingan xususiyatlarni bo'larli xususiyatlar, yaxshi va kam yaxshi tomonlar bo'yicha ko'rsatish uchun foydalaniladi.
3. Tahlil Tizimi:
Batafsil Tahlil (Detailed Analysis): Idrok va unun batafsil tahlili va ta'riflash, har bir tushuncha yoki jismoniy xususiyatni tushuntirish, tan olish uchun batafsil tahlil va ta'riflashni o'z ichiga oladi.
Tartiblash (Categorization): Xususiyatlar, ularning turli turlariga bo'linadi. Masalan, zamonaviylik, shifokorlik, chet elda o'qish, xunuk xarakter kabi turli kategoriyalarda.
4. Rivoyatlar va Testlar:
Rivoyatlar (Interviews): Insonlar bilan o'zaro muloqotlar o'tkazish, ularning idrok va unun boshqa xususiyatlarini o'rganish uchun foydalaniladi.
Testlar va Savollar (Tests and Questionnaires): Ma'lum bir mavzuga oid savollar yoki testlar orqali idrok va unun tahlili. Bu testlar qat'iy metodologiya va standartlarga muvofiq tuziladi.
Bu usullar orqali tahlil qilingan malumotlar, bireyning o'zini va boshqalarni tushunishida, harakatlari va o'z munosabatlari qanday shakllanishi, shuningdek, o'zining afzallik va kamchiliklarini aniqlashda yordam berishi mumkin.
3. Tafakkurni diagnostika qilishda foydalaniladigan bir nechta mashhur metodlar mavjud. Bu metodlar orasida Rubik kubiklari va Raven matritsasi kabi vositalar kognitiv va tafakkur ko'nikmalarini o'rganish uchun ishlatiladi. Quyidagi metodlar haqida qisqacha ma'lumot beringiz:
1. Rubik Kubiklari:
Rubik kubiklari, 3x3x3 o'lchamdagi, har bir tomonda bir xil rangdagi kvadratlar bilan tarkib topgan 3D kubiktir. Bu o'yin, o'ynashda insonning mantiqiy, tafakkur va sabr ko'nikmalarini o'rganish uchun mo'ljallangan. Tafakkur qobiliyatini oshirishda va muammolarni hal qilishda foydalaniladi. Har bir tomonni bir xil rangga o'tkazish uchun qanday qilib mantiqiy va to'g'ri qadam solish mumkinligini ko'rsatadi.
2. Raven Matritsasi (Raven's Progressive Matrices):
Raven matritsasi, shuningdek tafakkur va mantiqiy ko'nikmalarni o'rganish uchun yaratilgan sinovlardan biridir. Bu sinov o'yinchilarga bir nechta matritsalardan iborat tasvirlar beradi va ularning keyingi matritsalarni aniqlashlari talab qilinadi. O'yinchi matritsalardagi tarkibiy bog'lanish va munosabatni aniqlash va hisoblash uchun o'z hissasiga muvofiq jadvallarni to'ldiradi.
3. Dama (Chess) va Shashka (Checkers):
Dama va shashka o'yinlari ham tafakkur va mantiqiy ko'nikmalarni o'rganishda ishlatiladi. Bu o'yinlar, o'ynashda mantiqiy hulosa qilish, mustaqil ravishda o'ylash, vaqtingizni boshqarishni talab qiladi. O'yin o'ynash orqali insonning o'ylash va mantiqiy muammolarini hal qilishga qaratiladi.
4. Kognitiv Psixometrik Testlar:
Psixometrik testlar, kognitiv ko'nikmalarni o'rganishda keng qo'llaniladi. Bu testlar o'rganilgan sinflarning yig'indisi, raqamlar bilan yuritilgan operatsiyalar, ma'lumotlarni saqlash va eslatmalarni tuzish, muammolarni hal qilish va boshqa kognitiv jarayonlarni tahlil qilish uchun mo'ljallangan.
Bu metodlar har bir o'rganilgan soha va maqsadlarga mos ravishda tanlash uchun kerak. Tafakkur va mantiqiy ko'nikmalarni o'rganishda boshqa usullar ham mavjud bo'lib, ular o'rganilayotgan shaxsning qiziqishlariga, talabalik darajasiga va maqsadlariiga qarab tanlanadi.
|
