Kompozit tolalar. Keyingi yillarda
tolalar tarkibiga anchagina
miqdorda mineral to’ldiruvchilar kiritib modifikatsiyalash usuli tobora
kengayib bormoqda (60 % gacha).
Bunday to’ldiruvchilar sifatida kalsiy karbonat, silikatlar (asbest,
kaolin, talk), oksidlar va yuqori
dispersli metall kukunlari, qurum, grafit
va boshqalardan foydalaniladi.
Ma’lumki, ko’p mamlakatlarda polimerlami to’ldirish usuli bilan
uncha katta bo’lmagan hajmda maxsus vazifalar uchun
tolalar
chiqarishni yo’lga qo’yilgan. Masalan, termo va xemobarqaror,
yonmaydigan, elektr o ’tkazuvchan, magnit va boshqalar. Bu usul yaqin
yillarda kimyoviy tolani modifikatsiyalashni asosiy usullaridan bo’lib
qolishi mumkin. Tola hosil qiluvchi
barcha mavjud texnologik
qurilmalar yordamida hozirgi kunda polimerlami to’ldirish usuli orqali
modifikatsiyalash mumkin. Bunday usul bilan olingan tolani o ’zi
kompozit material hisoblanadi.
To’ldimvchi miqdori yuqori bo’lgan tolani olish uchun
to’ldiruvchini polimer bilan to ’la aralashtiriladi, yoki to ’ldiruvchini
polimer lanishga qadar monomerga kiritilib, yuqori to’ldirilgan
kompozit tayyorlanadi. To’ldirilgan polimerlardan
tola shakliga oddiy
usullar bilan o ’tkaziladi. Kompozit tola tayyorlashda asosan hol yoki
quruq shakl berish yoki erigan polimerdan iplar olinadi.
Ho’1 shakllash usulida yuqori to’ldirilgan tola olish ikkita
texnologik jarayonni o ’z ichiga oladi: cho’zilishga tayyor eritma
tayyorlash va to ’ldirilgan eritmadan ip shakliga o ’tkazish.
Quruq shakllash bilan asosan elektr o ’tkazuvchan iplar olinadi. Bu
usulni mohiyati shundaki, polimer asosga (substrat)
ixtiyoriy klassik
usul bilan (eritmaga botirish, shimdirish, purkash va hokazolar bilan)
sovuq yoki issiqda qotadigan elektr o’tkazuvchan laklarni, pastalarni,
yuqori to’ldirilgan polimer eritmasini qoplash bilan olinadi. Elektr
o’tkazuvchan qoplamani surtish uchun maxsus surtalayotgan qatlam
qalinligini boshqaradigan fil’yerdan foydalaniladi. Parda hosil qiluvchi
komponent
sifatida qurum, grafit, metal kukunlari bo’lgan termoplastik
va termoreaktiv
smolalardan foydalaniladi (epoksidli,
fenolformaldegidli, organikali kremniy, poliuretanli va boshqalardan).
Polimer eritmasidan iplar olish uchun to ’ldiruvchini tayyor polimerga
bevosita polimerni tola yoki monomerga shakl berishdan oldin
polimerlanish davrida kiritiladi.
Shuningdek, qobiq yadro turidagi bikomponentli iplar olish
usullarini yoritgan qator ishlar ma’lum. Shunday usul bilan metall
to’ldirilgan iplar PAN, PA, PE va ularni sopolimerlari asosida olingan.
To’ldiruvchi sifatida
yuqori dispersli titan, alyuminiy, mis, kumush,
oltin, rux va boshqa metal kukunlari qo’llaniladi.
Nazorat savollari
1. PKM yaratish uchun qo’llaniladigan tolalar
2. Tolalar qiyosiy xususiyatlari.
3. Shisha tolalarning olinishi va xossalari.
4. Uglerod tolalarning olinishi va xossalari.
5. Bor tolalarning olinishi va xossalari.
6. Organik tolalar, olinishi va xossalari.
