303
pedagogik va axborot texnologiyalari asosida har tomonlama zamon talabiga mos ravishda
amalga oshirishdan iboratdir. Shuning uchun ham bugungi kunda ta’lim - tarbiya tizimida
kompyuter va axborot texnologiyalarining zamonoviy texnologiyalaridan samarali
foydalanishga alohida e’tibor berilmoqda. Bu esa ta’lim jarayonida o‘quvchilarga turli
fanlardan bilim beruvchi pedagog kadrlarni axborot texnologiyalarining zamonaviy
vositalalaridan foydalanishlari uchun, eng avvalo bu sohadagi bilim va malaka darajalarini
oshirish, ta’lim tizimini texnik jihatdan ta’minlash, internetdan foydalanish imkoniyatlarini
to‘la yaratib berish orqaligina samarali natijaga erishish mumkin.
Ta’lim tizimi sifati va samaradorligini oshirishning asosiy usullaridan biri o‘quv
jarayonida zamonaviy axborot kommunikatsion texnologiyalarni,
shu jumladan
multimediyali o‘quv kurslarini qo‘llash, o‘qituvchi va o‘quvchining interfaol o‘zaro
aloqalarini ta’minlash, multimediali o‘quv kurslari va darsliklarini ishlab chiqishda yuqori
malakali kadrlarni jalb etishdan iborat bo‘ladi.
Multimedia axborotlarni har xil ko‘rinishlarda tasvirlash va dinamik obrazlarini
yaratish, uni ko‘rish va eshitish organlari orqali qabul qilish va tasavvur etish
imkoniyatlarini yaratadi.
Multimedia texnologiyalarida an’anaviy texnologiyalarga qaraganda axborotlar matn
ko‘rinishda emas, balki tasvir, ovoz va harakatlar ko‘rinishida ifodalanilishi o‘quvchilarni
darslarda faolroq, diqqatliroq intiluvchan va qiziquvchan bo‘lishga o‘rgatadi, chunki tavsiya
qilinadigan har bir axborot ularning ishtiroki va harakati orqali amalga oshiriladi.
Ta’lim tizimida multimedia texnologiyalari nazariy, amaliy, ko‘rgazmali, ma’lumotli,
trenajyorli va nazorat qismlarini birlashtirish yo‘li bilan o‘quvchilarga
ijobiy va samarali
ta’sir etuvchi vosita hisoblanadi. Bundan tashqari ta’lim tizimida multimediali o‘quv
kurslaridan foydalanish nazariy materiallarning namoyishlarini sifatli video yozuvlari,
virtual laboratoriya ishlari va amaliyotlarni, turli jarayonlarning imitatsion animatsiyali
modellarini yaratish imkonini beradi, bu uchun o‘quvchilarning o‘quv sinflari, kompyuter
sinflari, o‘qitishning texnik vositalari xonasida, uslubiy xonalarda,
kutubxonalarda amaliy
shug‘ullanishlarini tashkillashtirish lozim bo‘ladi.
Ta’lim tizimida foydalaniladigan barcha multimediali o‘quv kurslari amaliy tadbiqdan va
tajribadan o‘tgan bo‘lishi bilan birga, o‘ziga xos pedagogik-psixologik xususiyatlarga ham
ega bo‘lishi kerak.
Multimediali o‘quv kurslarining pedagogik-psixologik xususiyatlari bilim va
ko‘nikmalarni shakllantirish uchun foydalaniladigan o‘quv materiallarining tasvirlanish
hamda ifodalanish formasiga va ko‘rinishiga bog‘liq bo‘ladi. Ular faqatgina misol va
masalalar yechish, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarini bajarish
jarayonidagina emas,
balki butun o‘quv jarayonida o‘quvchilarni bilim, malaka va ko‘nikmalarini shakllantirishga
qaratilishi lozim.
Ta’lim tizimida yaratilayotgan multimedia o‘quv kurslarining asosiy xususiyatlaridan
biri, shu mavzuni o‘rganishning ma’lum bir nozik jihatlari bilan aniqlanadi, ular esa o‘z
navbatida katta sondagi ko‘rgazmali materiallarni talab qiladi, chunki ularning ishtirokisiz
jonli dunyoning turli tumanligini, uni qurishni zarurligini, biologik,
ximik va fizika
jarayonlarning hosil bo‘lish mexanizmini va rivojlanishini to‘liq namoyish qilib bo‘lmaydi.
Ta’lim tizimi uchun multimediali o‘quv kurslarini yaratishda shu sohaning asosiy
didaktik masalalaridan biri – o‘qitishni modellashtirish va tasavvurlash obyektlariga ta’sir
qilishning umumiy metodlari muhim o‘rinlardan birini egallaydi.
Multimedia o‘quv kurslari avvalgi tradision o‘quv qo‘llanmalardan ko‘p jihatlari bilan
farq qiladi. Shu jumladan, o‘quv materiallarini o‘quvchilarga tavsiya etish multimediali:
grafika, animasiya, video, ovozli va tovushli harakatlar,
real voqea va hodisalarni
modellashtirish kabi boshqa ko‘plab elementlar orqali amalga oshiriladi, chunki ular
natural obyektlar va ko‘rgazmali qurollarning kamchiliklarini ma’lum bir miqdorda yoki
to‘liq qoplash imkonini beradi. Bu esa o‘quvchilarni o‘rganayot-gan mavzular bo‘yicha
304
bilim va malakalarni shakllantirishda va mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.
chunki ular natural obyektlar va ko‘rgazmali qurollarning kamchiliklarini ma’lum bir
miqdorda yoki to‘liq qoplash imkonini beradi. Multimedia o‘quv kurslarida o‘quv
materiallarini to‘ldiruvchi va uning qabul qilish darajasini oshiruvchi ko‘rgazmali vositalari
alohida jadvallar, grafik sxemalar , rasmlar va boshqalardan iborat bo‘lgan slaydlar,
videofilmlar va boshqa shunga o‘xshash ko‘rgazmali
nazariy materiallar orqali
tasvirlanilishi mumkin.
Multimedia o‘quv kurslarini yaratishda va ulardan foydalanish lokal kompyuter va
Internet tarmog‘i keng imkoniyatlarni ochib beradi. Multimediali o‘quv kurslarini butun
dune kompyuter tarmog‘iga joylashtirilishi, ulardan o‘quv jarayoni foydalanishda
to‘g‘ridan-to‘g‘ri murojoat qilish, o‘quvchilarga axborotlarni topish , izlash va o‘rganish
faoliyatini shakllantirish va kengaytirish imkoniyatlarini yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, multimedia o‘quv kurslarini yaratishda eng avvalo turli dasturiy
vositalar bilan yaratiladigan interfaol komponentalarga asosiy e’tiborni qaratish lozim.
