Bog'liq Neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi 1-qism
4.7. Termik kreking jarayonining sanoatdagi qurilmalari O‗tgan asrning ikkinchi yarmida qurilgan neftni qayta ishlash zavodlarida
neftni og‗ir fraksiyalari katilitik kreking jarayoniga berilgan va undan yengil
fraksiyalar olingan. Termik kreking qurilmalari o‗tgan asrning birinchi yarmida
qurilgan zavodlarda mavjud. Ularning orasida eng ko‗p tarqalgani mazutni ikki
pechli qurilmalarda kreking qilish sxemasidir. Krekingni sxemasi quyidagicha:
Sxemadan ko‗rinib turibdiki, chuqur kreking pechi uchun xomashyo
sifatida haydab olingan kerosin-gazoyl fraksiyasi va qoldiqni yengil kreking
qilingandan olingan 200-350
0
С fraksiyasidir.
4.4-rasm. Termik kreking jarayonining ketma - ketligi Reaksiya kamerasi alohida bo‗lgan ikki pechli kreking qurilmasini
texnologik sxemasi (rasmga karang).
196
Xomashyo (mazut) nasos N-1 yordamida issiqlik olmashuvchi apparat T-
1 orqali beriladi; xom ashyoning bir qismi (1/3) issiqlik olmashuvchi apparatdan
so‗ng kolonnaning K-3 pastki qismiga beriladi, qolgan qismi past bosimli
bug‗latuvchi K-4 ga beriladi. Xom ashyoni ikki qismga taqsimlanib berilishi K-
3 va K-4 apparatlarida hosil bo‗ladigan bug‗larning ortiqcha issiqlig‗idan
foydalanish imkoniyatini beradi. Bug‗latuvchi K-4 da og‗ir gazoyl fraksiyalari
bilan aralashgan xom ashyo ham K-3 kolonnasiga yuboriladi. Kolonna K-3 ning
ostki qismidan xomashyo va og‗ir retsirkulyat aralashmasini nasos N-2
ѐрдамида печ P-1ga yuboriladi. Kolonna K-3 ning yig‗uvchi likopchasidan
gazoyl fraksiyasini ikkinchi nasos N-3 yordamida pech P-2 ga chuqur kreking
qilish uchun beriladi.
Yengil va chuqur krekingning mahsulotlari ikkala pech P-1 va P-2 lardan
alohida turgan reaksiya kamerasi K-1 ga ketadi. Kolonna K-1 da kreking
reaksiyasi chuqurlashadi. Yuqori bosimda ishlaydigan bug‗latuvchida kreking
qoldiq ajratiladi. Kolonna K-1 dagi bosimni ((2 MPa) bug‗latuvchi K-2 dagi
bosimgacha (1 MPa) reduksion ventil yordamida pasaytiriladi. Bug‗latuvchi K-2
dan kreking qoldiq past bosimli bug‗latuvchi K-4 ga o‗zi oqib tushadi. Bu yerda
kreking-qoldiqdan gazoyl fraksiyalarini bug‗lari ajralib chiqadi va kelayotgan
xomashyo bilan aralashadi. Fraksiyalarning suyuqlikka aylanishga ulgurmagan
qismi bug‗latuvchi K-4 ni ustki qismidan chiqib, kondensator-sovutgich T-2 da
sovutiladi, past bosimli gaz ajratgichli YE-2 dan o‗tib mernikka keladi, shu bilan
bir vaqtda kolonna K-4 ni sug‗orish (tepa qismidan berish) qilish uchun
ishlatiladi. Bug‗latuvchi K-2 da ajralib chiqqan bug‗lar kolonna K-3 da keladi va
u yerda ajratiladi.
O‗ta og‗ir fraksiya suyuqlikka o‗tadi va og‗ir xomashyo pechi P-1 ga
retsirkulyant sifatida beriladi. Kolonna K-3 ning yig‗uvchi likopchasidan yengil
gazoyl fraksiyalarining kondensati olinadi. Bu kolonnaning tepa qismidan
benzin distillyatning bug‗lari va gaz chiqib, kondensator-sovutgich T-3 dan
o‗tadi, sovutgich T-5 da sovitilib yuqori bosimli gazajratgich Ye-1 da gaz va
suyuqlikka ajratiladi. Ajralib chiqqan gazlarni fraksiyalarga ajratuvchi
197
absorbsion qurilma (AGFU) ga yuboriladi. Benzin tindirish kolonnasiga
yuboriladi. Tindirish kolonnasida ajralib chiqqan gazlar ham AGFU ga beriladi.
