Bog'liq Neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi 1-qism
5.2. Og‗ir xom-ashyoni visbreking qurilmasi Visbreking-qoldiq og‗ir xom-ashyoni bir martalik termik kreking
jarayonini yumshoq sharoitda olib borishdir. Visbrekingning namunaviy xom-
ashyosi-mazutlar, neftlarni atmosferada yoki vakuumli gudronlarni qayta
haydash natijasida olinadi. Gudronni visbrekingda uning yumshash harorati va
asfaltenlarning kamligi, erimaydigan n-pentanlar qanchalik darajada kam
bo‗lishi qabul qiluvchanlikni shunchalik darajada oshiradi [I].
Visbreking – xom-ashyoning qovushqoqligiga nisbatan past suyuq qozon
yoqilg‗isini ishlab chiqarish (1-variantda) yoki gidrokreking va katalitik kreking
qurilmalari uchun juda yuqori miqdorda gazoyl‘-xomashyo ishlab chiqarish
maqsadida olib boriladi (2-variant). Ikkala variantda gazlar va benzin
fraksiyalari qo‗shimcha yengil mahsulotlar hisoblanadi, xomashyoga chiqishi
amalda 3 va 8% dan (massa ulushi bo‗yicha) oshmaydi. Jarayonni juda qattiq
sharoitda olib borish benzinni chiqishi bilan baholanadi, visbrekingning qoldiq
mahsulotlarini boshqa og‗ir suyuq qozon yoqilg‗isi bilan aralashtirilganda
yoqilg‗ini nobarqarorlikka olib keladi. Chunki nobarqaror yoqilg‗i qatlamlarga
ajraladi va cho‗kindi hosil qiladi [2].
Visbrekingni 1-variant bo‗yicha olib borganda quyidagilarga mosdir:
-qoldiq mahsulotning tarkibida (visbreking-mazutdan pastdagi) hamma
suyuq fraksiyalarini saqlash, faqat benzin fraksiyasidan tashqari;
-visbreking-mazutni yuqori darajada (90 - 93% massasi bo‗yicha xom-
ashyoga) chiqishi;
- visbreking-mazutni qovushqoqligi, boshlang‗ich qaynash haroratini va
quyuqlashishini xomashyoga nisbatan juda kichikligi;
206
5.3-rasm. Ikki pechli, tashqariga chiqarilgan reaksion kamerali kreking - qurilmasining sxemasi: P-1-og‗ir xomashyo pechi-yengil kreking pechi; p-2-yengil xomashyo pechi- chuqurlashtirilgan kreking jarayoni pechi; p-1-tashqari chiqarilgan reaksion kaiyera; K-2 yuqori bosimli parlatkichi; K-3-kondensator -xolodil‘tori; YE-4-ishqoriy cho‗ktirgich; YE-1- yuqori bosimli gaz almashtirgich; T-2- kondensator -xolidil‘tor; YE-4-ishqoriy cho‗ktirg‗ich; M-1-aralashtirgich; N-1-N-7-nasoslar Har xil sifatdagi qoldiq xom-ashyolarni qayta ishlashning texnologik
sxemasining soddaligi va silliqligi.
Gudronlarni visbreking natijasida qozon yoqilg‗isini tayyorlashda kam
qovushqoqli distillyat qo‗shilmasini sarfi keskin kamayadi. Yuqori haroratli
alangalanish yoqilg‗isin olishda visbreking qoldiq mahsulotida og‗ir benzin
fraksiyalarini tarkibi chegaralanadi.
Visbreking jaryonini 2-chi varianti bo‗yicha olib borishda visbreking-
mazutdan vakuum-gazoylni ajratish uchun qurilmaga qo‗shimcha vakuum
seksiyasi o‗rnatiladi. Jarayon natijasida vakuum-gazoylning xom-ashyodagi
potensial tarkibi 25 - 40%ga (hajmiy) [3] oshadi.
Ba‘zi bir zavodlarda 2-chi variant bo‗yicha og‗ir qoldiqning bir necha
qismi vakuum kolonnasining pastki mahsuloti hisoblanadi va yoqilg‗i sifatida
shu zavodning o‗zida foydalaniladi, qoldig‗iga kam qovushqoqli mahsulot
qo‗shilgandan keyin tovar mazuti rezervuariga meyoriy qovushqoqlik bo‗yicha
207
yo‗naltiriladi.
Quyidagi 5.1-jadvalda visbrekingda qo‗llaniladigan xomashyoning tavsifi,
mahsulotni chiqishi va sifati to‗g‗risidagi ma‘lumotlar keltirilgan.
