Kriptobardoshlilikni ta’minlash uchun katta kalitlardan foydalanishga
tO‘g‘ri keladi.
O‘rin almashtirishlar (perestanovkalar)
Bu ham uncha murakkab bO‘lmagan Kriptografik akslantirish hisoblanadi,
odatda boshqa usullar bilan birgalikda foydalaniladi.
Gamma qO‘shish (Gammalash)
Bu usulda kalit asosida generatsiya qilinadigan psevdotasodifiy sonlar
ketma-ketligi ochiq matn ustiga qO‘yiladi.
Blokli shifrlar shifrlanadigan matn blokiga qO‘llaniladigan
asosiy
akslantirish usullarini (mumkin bO‘lgan takrorlashlar va navbatlar bilan)
tasvirlaydi. Blokli shifrlar yuqori Kriptobardoshlilikka ega ekanligidan amalda u
yoki bu sinf akslantirishidan kO‘’roq uchraydi. Amerika va Rossiyaning
shifrlash standartlari aynan shu sinf shifrlariga asoslangan.
2 Axborotni nosimmetrik algoritmlar asosida Kriptografik ximoyalash
tamoyillari
Asimmetrik Kriptotizimlarda axborotni shifrlashda va rasshifrovka
qilishda turli kalitlardan foydalaniladi:
- ochiq kalit K axborotni shifrlashda ishlatiladi, maxfiy kalit k dan hisoblab
chiqariladi;
- maxfiy kalit k , uning jufti bO‘lgan ochiq kalit yordamida shifrlangan
axborotni rasshifrovka qilishda ishlatiladi.
Maxfiy va ochiq kalitlar juft-juft generatsiyalanadi. Maxfiy kalit egasida
qolishi va uni ruxsatsiz foydalanishdan ishonchli ximoyalash zarur (simmetrik
algoritmdagi shifrlash kalitiga O‘xshab). Ochiq kalitning nusxalari maxfiy kalit
egasi axborot almashinadigan Kriptografik tarmoq
abonentlarining har birida
bO‘lishi shart.
Asimmetrik Kriptotizimda shifrlangan axborotni uzatish quyidagicha amalga
oshiriladi:
1.
Tayyorgarlik bosqichi:
- abonent V juft kalitni generatsiyalaydi: maxfiy kalit k
V
va ochiq kalit K
V
;
- ochiq kalit K
V
abonent A ga va qolgan abonentlarga jO‘natiladi.
2. A va V abonentlar O‘rtasida axborot almashish:
- abonent A abonent Vning ochiq kaliti K
V
yordamida axborotni shifrlaydi va
shifrmatnni abonent Vga jO‘natadi;
- abonent V O‘zining maxfiy kaliti k
V
yordamida axborotni rasshifrovka
qiladi. Hech kim (shu jumladan abonent A ham) ushbu axborotni
rasshifrovka qilaolmaydi, chunki abonent Vning mahfiy kaliti unda yO‘q.
Asimmetrik Kriptotizimda axborotni ximoyalash axborot qabul
qiluvchi kaliti k
V
ning mahfiyligiga asoslangan.
Asimmetrik Kriptotizimlarning asosiy hususiyatlari quyidagilar:
1. Ochiq kalitni va shifr matnni himoyalangan kanal orqali jO‘natish
mumkin, ya’ni niyati buzuq odamga ular ma’lum bO‘lishi mumkin.
2. SHifrlash Ye
V
: M ► C va rasshifrovka qilish D
B
: S ► M algoritmlari
ochiq.
3 Shifrlash standartlari. Kriptografik kalitlarni boshqarish. Xeshlash
funktsiyasi
O‘zbekistonning axborotni shifrlash standarti. Ushbu "Ma’lumotlarni
shifrlash algoritmi" standarti O‘zbekiston aloqa va axborotlashtirish
agentligining ilmiy-texnik va marketing tadqiqotlari markazi tomonidan ishlab
chiqilgan va unda O‘zbekiston Res’ublikasining "Elektron raqamli imzo
xususida"gi va "Elektron xujjat almashinuvi xususida"gi
qonunlarining
me’yorlari amalga oshirilgan.
Ushbu standart — Kriptografik algoritm, elektron ma’lumotlarni
himoyalashga mO‘ljallangan. Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi simmetrik blokli
shifr bO‘lib, axborotni shifrlash va rasshifrovka qilish uchun ishlatiladi.
Algoritm 128 yoki 256 bit uzunligidagi ma’lumotlarni shifrlashda va
rasshifrovka qilishda 128, 256, 512 bitli kalitlardan foydalanishi mumkin.
Rossiyaning axborotni shifrlash standarti. Rosssiya Federatsiyasida
hisoblash
mashinalari, kom’lekslari va tarmoqlarida axborotni Kriptografik
O‘zgartirish algoritmlariga davlat standarti (GOST 2814-89) joriy etilgan. Bu
algoritmlar maxfiylik darajasi ixtiyoriy bO‘lgan axborotni hech qanday
cheklovsiz shifrlash imkonini beradi. Algoritmlar a’’arat va dasturiy usullarida
amalga oshirilishi mumkin.
Standartda axborotni Kriptografik O‘zgartirishning quyidagi
algoritmlari mavjud:
-
oddiy almashtirish;
- gammalash;
- teskari bog‘lanishli gammalash;
- imitovstavka.
AQSHning axborotni shifrlash standarti. AQSHda davlat standarti sifatida
DES(Data Encry’tion Standart) standarti ishlatilgan. Bu standart asosini tashkil
etuvchi shifrlash algoritmi IBM firmasi tomonidan ishlab chiqilgan bO‘lib,
AQSH Milliy Xavfsizlik Agentligining mutaxasislari tomonidan tekshirilgandan
sO‘ng davlat standarti maqomini olgan. DES standartidan nafaqat federal
de’artamentlar,
balki nodavlat tashkilotlar, nafaqat AQSHda, balki butun
dunyoda foydalanib kelingan.
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
1. Axborotni simmetrik algoritmlar asosida Kriptografik ximoyalash
tamoyillari
2. Kriptotizimlarning sinfi
3. Axborotni nosimmetrik algoritmlar asosida Kriptografik ximoyalash
tamoyillari
Uyga vazifa
1.
O‘zbekistonning axborotni shifrlash standarti
2.
Rossiyaning axborotni shifrlash standarti
3.
AQSHning axborotni shifrlash standarti
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Axborot
texnologiyasi.
Axborotlarni
kriptografik
muxofazasi.
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi” O‘zbekiston Davlat standarti. O‘zDSt
1105:2006
