Mashg‘ulot
vaqti-80 daqiqa
O‘quvchilar soni: 26 –31 gacha
Mashg‘ulot
shakli va turi
Nazariy-yangi bilimlarni egallash bO‘yicha O‘quv
mashg‘uloti
O‘quv
mashg‘ulot
rejasi
1
Tarmoqlararo ekran
2
Tarmoqlararo ekranlarga quyiladigan vazifaviy
talablar
3
Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari
4
Amaliy darajadagi shlyuzlar
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: O‘quvchilarga lokal hisoblash tarmoqlarida
ma’lumotlarni muhofaza
qilish usuli bO‘yicha bilim va kO‘nikmalarini
shakllantirish
Mashg‘ulotdan kutilayotgan
natijalar:
O‘quvchilar
lokal
hisoblash
tarmoqlarida
tarmoqlararo ekran, ularga qO‘yiladigan talablar
va vazifalari, tarmoqlararo ekran
komponentlari va shlyuzlari bO‘yicha bilim va
kO‘nikmaga ega bO‘ladilar.
Pedagogik vazifalar:
- Tarmoqlararo
ekran
bO‘yicha
tushuncha tushuncha beradi;
- Tarmoqlaro ekranning vazifalarini
yoritib
beradi
va
ularga
qO‘yiladigan talablarni yoritib
beradi;
- Termoqlararo
ekranning
asosiy
komponentlari bilan tanishtiradi;
- Amaliy darajadagi shlyuzlarni
tasniflab beradi.
O‘quv faoliyati natijalari:
- Tarmoqlararo
ekran
bO‘yicha
tushunchaga ega bO‘ladilar;
- Tarmoqlaro ekranning vazifalarini
yoritib beradi va ularga qO‘yiladigan
talablarni tasniflab bera oladilar;
- Termoqlararo
ekranning
asosiy
komponentlari yoritib bera oladilar;
- Amaliy darajadagi shlyuzlarni yoritib
bera oladilar.
O‘qitish metodlari
Axborotli kichik ma’ruza, tushuntirish,
namoyish etish, aqliy hujum
O‘qitish vositalari
O‘MT,ma’ruzalar matni, kompyuter,
videoproektor, slayd
O‘quv faoliyatini tashkil etish
shakllari
guruhli, juftlikda
O‘qitish sharoiti
Maxsus jixozlangan o‘quv xona
(kompyuter o‘quv xonasi)
Qaytar aloqaning yO‘l va
vositalarining yO‘l va vositalari
Tezkor so‘rov, savol-javob, test, misol
va mashqlar, berilgan o‘quv
topshiriqlarini baholash
O‘QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ta’lim
shakli Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyat mazmuni
O‘qituvchining
O‘quvchi-
ning
O‘quv
mashg‘ulo
-tiga kirish
(5 daqiqa)
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va
davomatini tekshirish
Mashg‘ulotga
tayyorlanadi
Tayanch bilimlarni faollashtirish
1.
O‘quvchilarni
uyga
berilgan
vazifalarni
bajarilishiga qarab baholanishi bo‘yicha va dars
jarayonida baholash mezonlari bilan tanishtiradi (1-
ilova);
2.
O‘tilgan
dars
yuzasidan
bilimlarni
mustahkamlash va o‘quvchilar diqqatini jamlash
uchun og‘zaki so‘rov metodida savol-javoblar
o‘tkaziladi (2-ilova);
Maqsad va vazifalarni belgilanishi
3.Mashg‘ulotning
nomi, rejasi, maqsad
va
o‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi;
4.Nazariy mashg‘ulotning rejasi va tuzilishiga
muvofiq o‘qitish jarayoninitashkil etish bo‘yicha
harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni
Savollarga
javob
beradilar
2. Asosiy
bosqich
(65
daqiqa)
Yozib
oladilar
Guruhlarga
bO‘linadilar.
Javob
beradilar
Diqqat
qiladilar
Guruhlarda
ishlaydilar
yozdiradi, o‘quvchilarni B/B/B tehnalogiyasini
qO‘llash orqali
topshiriqlar
berib,
o‘zlashtirishlarini tahlildan o‘tkazish (3- ilova)
Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
5.Tezkor so‘rov, savol-javob, aqliy hujum
texnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
6.
Amaliy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga
muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo‘yicha
xarakatlar tartibini bayon etadi.
7.
Mavzu bo‘yicha bayon etiladi va sharxlar bilan
mavzu bo‘yicha asosiy nazariy holatlarni yoritib
beriladi;
Yangi o‘quv materialini mustahkamlash
8.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
Fikr
almashadilar
3.
Yakuniy
bosqich
(10 daqiqa)
.
Mashg‘ulot yakuni:
Uyga vazifa berilishi:
1.
Mustaqil
ishlash
uchun
adabiyotlar
bilan
tanishtiriladi;
O‘z- O‘zini
O‘zaro
baholashni
O‘tkazadilar.
Topshiriqni
yozadilar
Baholash mezoni
1-
ilova
erishilsa
bo‘lsa
2.
Маvzu asosan,asosiy
fikr va tushunchalar
qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Маvzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda asosiy fikrlar
atroflicha yoritilsa
Ishni bajarishda
grammatik, uslubiy
xatolar uchrasa
4
3
Mavzu qisman
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda qisman
yoritilsa
Topshiriqni
bajarishda imlo
me‘yorlari va
husnixat talablariga
to‘liq rioya qilinmasa
3
4
Mavzuning ba‘zi
elementlarini
o‘zlashtirilishiga
erishilsa
Mavzuning ba‘zi
elementlarini mustaqil
ravishda qisman
yoritilsa
Topshiriqni
bajarishda og‘zaki va
yozma nutq
me‘yorlari buzilgan
bo‘lsa
2
5
Mavzuning
O‘zlashtirilishi
yuqoridagi talablar
darajasida bO‘lmasa
Mavzuning yoritilishi
yuqoridagi talablar
darajasida bO‘lmasa
Topshiriqni
bajarishda qo‘pol
xatolarga yo‘l
qo‘yilgan bo‘lsa
1
№
Мazmuni
Baho
Og‘zaki so‘rov
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Mustaqil ishlar
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
Uyga vazifa
quyidagi mezonlar
asosida baholanadi
1.
Mavzu atroflicha
to‘liq, asosiy fikr va
tushunchalar
o‘zlashtirilishiga
Mavzu O‘quvchi
tomonidan mustaqil
ravishda atroflicha
to‘liqyoritilsa
So‘z boyligi, ifoda
qilinishi va uslubi
adabiy nutq
talablariga mos
5
O‘tilgan mavzularni takrorlash:
O‘tgan dars yuzasidan og‘zaki so‘rov metodidan foydalanib
savol-javob O‘tkaziladi.
1.
Simsiz regional tarmoqlarning xarakteristikalari
2.
Simsiz tarmoq tuzilmasi
3.
Mobillik
4.
Kompyuter qurilmalari
B/B/B usulidan foydalanib mavzuni kengroq yoriting.
2-
ilova
3-
ilova
Bilaman
Bilishni xohlayman
Bilib oldim
Izoh: O‘quvchilar berilgan topshiriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va
taqdimot qilib
berishadi.
Yangi mavzu bayoni
№-_40_-Mavzu: Lokal hisoblash tarmoqlarida ma’lumotlarni
muhofaza qilish usuli
Reja:
1.
Tarmoqlararo ekran
2.
Tarmoqlararo ekranlarga qo‘yiladigan vazifaviy talablar
3.
Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari
4.
Amaliy darajadagi shlyuzlar
1 Tarmoqlararo ekran
Tarmoqlararo ekran — himoyalash vositasi bO‘lib, ishonchli tarmoq, va
ishonchsiz tarmoq orasida ma’lumotlarga kirishni boshqarishda qO‘llaniladi.
Tarmoqlararo
ekran kO‘p komponentli
bO‘lib, u Internetdan
tashkilotning axborot zahiralarini himoyalash strategiyasi sanaladi. Ya’ni
tashkilot tarmog‘i va Internet orasida qO‘riqlash vazifasini bajaradi.
Tarmoqlararo ekranning asosiy funktsiyasi — ma’lumotlarga egalik
qilishni markazlashtirilgan boshqaruvini ta’minlashdan iborat.
Tarmoqlararo ekran quyidagi himoyalarni amalga oshiradi:
O‘rinsiz trafiklar, ya’ni tarmoqda uzatiladigan xabarlar oqimini taqiqlash;
qabO‘l qilingan trafikni ichki tizimlarga yunaltirish;
ichki tizimning zaif qismlarini yashirish bilan Internet tomonidan
uyushtiriladigan xujumlardan himoyalash;
barcha trafiklarni bayonlashtirish;
ichki ma’lumotlarni, masalan tarmoq topologiyasini, tizim nomlarini, tarmoq
uskunalarini va foydalanuvchilarning identifikatorlarini Internetdan yashirish;
ishonchli autentifikatsiyani taminlash.
KO‘pgina adabiyotlarda tarmoqlararo ekran tushunchasi brandmauer yoki
Fire Wall deb yuritilgan. Umuman bO‘larning xammasi yagona tushunchadir.
Tarmoqlararo ekran — bu tizim, umumiy tarmoqni ikki qismga ajratib,
tarmoqlararo himoya vazifasini O‘taydi va ma’lumotlar paketining chegaradan
O‘tish shartlarini amalga oshiradigan qoidalar tO‘plami hisoblanadi.
Odatda tarmoqlararo ekran ichki tarmoqlarni global tarmoqlardan, ya’ni
Internetdan himoya qiladi. SHuni aytish kerakki, tarmoqlararo ekran nafaqat
Internetdan, balki korporativ tarmoqlardan xam himoya qilish qobiliyatiga
egadir.
Har qanday tashkilotning tarmoq xavsizligi siyosati ikki qismdan iborat
bO‘ladi: tarmoq servislaridan foydalanish; tarmoqlararo ekranni qO‘llash.
2 Tarmoqlararo ekranlarga qo‘yiladigan vazifaviy talablar
Tarmoq servislaridan foydalanish siyosatiga mos ravishda Internetda
servislar rO‘yxati aniqlanadi. Bu servisla’ga foydalanuvchilar cheklangan kirish
bilan ta’minlanadi.
Kirish usullarining cheklanilishi — foydalanuvchilar tomonidan Internet
servislariga chet yO‘llar orqali ruxsatsiz kirishni taqiqlash ma’nosini bildiradi.
Tarmoq servislariga kirish siyosati, odatda, quyidagi printsiplarga moyil
bO‘ladi:
- Internetdan ichki tarmoqqa kirishni taqiqlash, lekin ichki tarmoqdan
Inlernetga kirishga ruxsat berish;
- vakolatlangan tizimlarga Internetdan ichki tarmoqka cheklanilgan
kirishga ruxsat berish.
Tarmoqlararo ekranlarga quyiladigan vazifaviy talablar quyidagilardan iborat.
tarmoq darajasida filtrlashga talab;
amaliy darajada filtrlashga talab;
administratsiyalash va filtrlash qoidalarini O‘rnatish bO‘yicha talab;
tarmoqli autentifikatsiyalash vositalariga talab;
ishlarni qayd qilish va xisobni olib borish bO‘yicha talab.
3 Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari.
Tarmoqlararo ekranlarning komponentlari sifatida quyidagilarni keltirish
mumkin: filtrlovchi – yO‘llovchi; tarmoq darajasidagi shlyuzlar; amaliy darajadagi
shlyuzlar.
Filtrlovchi-yO‘llovchi — yO‘llovchi, ya’ni kompyuter tarmog‘ida
ma’lumotlarni manzilga yetkazuvchi dasturlar paketi yoki serverdagi dastur
bO‘lib, u kiradigan va chiqadigan paketlarni filtrlaydi. Paketlarni filtrlash, ya’ni
ularni aniq tO‘plamga tegishliligini tekshirish, TC’/I’ sarlavhasidagi
ma’lumotlar bO‘yicha amalga oshiriladi.
Filtrlashni aniq xost-kompyuter, ya’ni tarmoqdagi fayl va kompyuter
zahiralariga kirishni amalga oshiruvchi kompyuter yoki port, ya’ni xabarlarni
jO‘natish yoki qabul qilish maqsadida mijoz va server tomonidan ishlatiladigan
va odatda 16 bitli son bilan nomlanadigan dastur bilan ulanishda amalga oshirish
mumkin.
Tarmoq darajasidagi shlyuzlar ishonchli mijozlardan aniq xizmatlarga
sO‘rovnomasini qabO‘l qiladi va ushbu aloqaning qonuniyligini tekshirgandan
sO‘ng ularni tashqi xost-kompyuter bilan ulaydi. SHundan sO‘ng shlyuz ikkala
tomonga xam paketlarni fil’trlamay jO‘natadi.
Bundan tashqari, tarmoq darajasida shlyuzlar bevosiga server-dallol
vazifasini bajaradi. Ya’ni, ichki tarmoqdan keladigan I’ manzillar O‘zgartirilib,
tashqiriga faqatgina bitta I’ manzil uzatiladi. Natijada, ichki tarmoqdan tashqi
tarmoq bilan tO‘g‘ridan-tO‘g‘ri bog‘lamaydi va shu yO‘l bilan ichki tarmoqni
himoyalash vazifasini O‘taydi.
4 Amaliy darajadagi shlyuzlar
Amaliy darajadagi shlyuzlar filtrlovchi-yO‘llovchilarga mansub bO‘lgan
kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida ishlab chiqilgan. Ushbu dasturiy vosita
vakolatlangan server, deb nomlanadi va u bajarilayotgan xost- kompyuter esa
amaliy darajadagi shlyuz deb ataladi.
Amaliy darajadagi shlyuzlar mijoz va tashqi xost-kompyuter bilan
tO‘g‘ridan-tO‘g‘ri aloqa O‘rnatishga yO‘l qO‘ymaydi. SHlyuz keladigan va
jO‘natiladigan paketlarni amaliy darajada filtrlaydi. Server-dallolla’ shlyuz
orqali aniq server tomonidan ishlab chiqilgan ma’lumotlarni qaytadan
yO‘naltiradi.
Amaliy darajadagi shlyuzlarning afzalliklari quyidagilardan iborat:
global tarmoq tomonidan ichki tarmoq tarkibi kO‘rinmaydi;
ishonchli autentifikatsiya va qayd qilish;
filtrlash qoidalarining yengilligi;
kO‘p tamoyilli nazoratlarni amalga oshirish mumkinligi.
Filtrlovchi-yO‘llovchilarga nisbatan amaliy darajadagi shlyuzlarning
kamchiliklari quyidagilardan iborat samaradorligining pastligi; narxining
qimmat bO‘lishi.
Mustahkamlash uchun topshiriqlar
1.
Tarmoqlararo ekran
2.
Tarmoqlararo ekranlarga quyiladigan vazifaviy talablar
3.
Tarmoqlararo ekranning asosiy komponentlari
4.
Amaliy darajadagi shlyuzlar
Uyga vazifa
Amaliy darajadagi shlyuzlarning afzalliklari
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Axborot
texnologiyasi.
Axborotlarni
kriptografik
muxofazasi.
Ma’lumotlarni shifrlash algoritmi” O‘zbekiston Davlat standarti. O‘zDSt
1105:2006
Vizual-didaktik resurslar
Document Outline
| 