Tuzuvchi: Mirishkor tuman 1-son kasb-hunar maktabi. Beknazarov Jamoliddin Bekturdiyevich
1-ilova
Og‘izaki savol javob savollari.
1. Gaz taqsimlash mexanizmi nima vazifani bajaradi?
2. Gaz taqsimlash mexanizmlari qanday turlarga bo‘linadi?
3. Gaz taqsimlash mexanizmlari yturitmani qayerdan oladi?
4. Gaz taqsimlash mexanizmlarining yuritmalarini qanday turlari mavjud?
5. Gaz taqsimlash vali va tirsakli valning uzatishlar soni qanday nisbatda
bo‘ladi?
2-ilova
3-ilova
"Gaz taqsimlash fazalari" mavzusi bayoni.
Reja:
1. Gaz taqsimlash fazalari haqida tushuncha;
2. Gaz taqsimlash fazalarining divigatel ishiga ta'siri.
To‘rt taktli dvigatelning ishlash prinsipi bayon kilinganda, xar bir takt tirsakli
val 180
o
ga
burilganda sodir bulib, klapanlar porshen chekka no‘qtalariga
yetganida ochilishi yoki yopilishi mumkinligi shartli ravishda olingan edi. Dvigatel
kuvvatini oshirish uchun silindr yonuvchi aralashma yoki xavo bilan kuprok
tuldarilishi va ishlatilgan gazlardan yaxshirok tozalanishi zarur. Lekin kiritish va
chiqarish jarayonlari juda kiska vakt ichida utadi. Bu vakt dvigatelning tezligiga
boglik bulib, 0.05….0.008 s ga teng.
Bundan tashkari klapanlar , darxol
ochilmaydi, natijada silindr kiritish taktida yonuvchi aralashma yoki xavo bilan
yetarli tulmaydi, chiqarish taktida esa ishlatilgan gazlardan tula tozalana olmaydi.
Bu jarayonning ketishini yaxshilash uchun klapanlar porshen biror chekka
no‘qtaga yetmasdan oldinrok ochilishi va boshka chekka no‘qtadan utgandan
keyinrok yopilishi kerak. Natijada klapanlarning ochiqlik
davri tirsakli valning
180
0
burilishiga nisbatan kuprok buladi.
Tuzuvchi: Mirishkor tuman 1-son kasb-hunar maktabi. Beknazarov Jamoliddin Bekturdiyevich
Odatda klapanlarning ochilishi va yopilishi xolati tirsakli valning aylanish
burchagi buyicha karalib, porshenning chekka no‘qtalariga
nisbatan graduslarda
ifodalanadi. Shunday qilib kiritish va chiqarish klapanlarining porshen chekka
no‘qtalariga nisbatan ochiq turish dvrini tirsakli valning aylanish burchaklari orqali
ifodalanishi gaz taqsimlash fazalarideb ataladi.
2- rasm. Gidrokompensatorni joylashtirish usullarining sxemasi:
1-gidrokompensator; 2-taqsimlash vali; 3-koromislo; 4-klapan richagi; 5-klapan.
Tirkish gidrokompensatorining sxemasi.
1-taqsimlash valining kulachogi, 2-plunjer, 3-gilza, 4-teskari klapan, 5-
gidrokompensatorli to‘rtkich, 6- plunjer prujinasi, 7-moy kanali, 8-klapan sterjni,
9-teskari klapan prujinasi.
Jadvalda ishlab chiqarilayotgan ba’zi avtomobil
dvigatellarining gaz
taqsimlash fazalari keltirilgan.
Avtomobil dvigatellarining gaz taqsimlash fazalari (tirsakli valning aylanish
burchagi buyicha graduslari)
Dvigatel
Kiritish
Klapani
Kiritish
Davri
Chiqarish
klapani
Chiqari
sh davri
Ikki
klapanni
ng
baravari
ga ochiq
turishi
yu.ch
.n
gacha
ochili
shi
p.ch.n.
dan
sung
yopilish
i
p.ch.n
gacha
ochilis
hi
yu.ch.n.
dan
sung
yopilish
i
UAZ 451 DM
GAZ-51 A
GAZ-53 A
ZIL-130
24
9
24
21
64
51
64
75
268
240
268
276
58
47
50
57
30
13
22
39
268
240
252
276
54
22
46
60
Tuzuvchi: Mirishkor tuman 1-son kasb-hunar maktabi. Beknazarov Jamoliddin Bekturdiyevich
YaMZ-236
GAZ-24 D
VAZ-2101
Tiko
VAZ-2121
SamKochavto
20
12
12
12
12
12
56
60
40
36
40
31
256
252
232
228
232
223
56
54
42
46
12
50
20
18
10
10
10
16
256
252
232
236
232
246
40
30
22
22
22
28
Bizga dvigatellarni yonilg‘i bilan ta’minlash va yonilg‘I
aralashmasi
yonganda hosil bo‘ladigan chiqindi gazlarni havoga chiqarib yuborish vazifasini
bevosita gaz taqsimlash mexanizmi bajaradi. Shunday ekan dvigatelning ravon
ishlashi, uzoq muddat ibenuqson ishlashi o‘z novbatida gaz taqsimlash
mexanizmig bog‘liq ekan.Gaz taqsimlash mexanizmining ravon bir maromda
ishlashi o‘z-o‘zidan gaz taqsimlash fazalariga bog‘liq bo‘ladi.O‘tgan mavzularda
ko‘rib o‘tdikki gaz taqsimlash mexanizmida issiqlik (noziklik) tirqichi mavjud
bo‘lib, uning me’yorini buzilishi dvigatelni bir qancha
nosozliklarga olib
keladi.Issiqlik tirqichining me’yorini buzilishi o‘z-o‘zidan gaz taqsimlash
fazalarining buzilishiga olib keladi. Bu holat esa dvigatelni bir maromda ishlashiga
xalaqit beradi va dvigatelni buzilishiga olib keladi, ya’ni gaz taqsimlash
fazalarining buzilishi dvigatel ish siklini izdan chiqaradi natijada dvigatel taktlari
o‘z novbatida va me’yorda amalga oshirilmaydi.
