Tuzuvchi: Mirishkor tuman 1-son kasb-hunar maktabi. Beknazarov Jamoliddin Bekturdiyevich
1-ilova
B/B/B jadvali
Bilaman
Bilishni xoxlayman
Bilib oldim
B/B/B jadvalini 1 va 2 ustunlarini to‘ldirish uchun yo‘naltiruvchi savollar:
6. Gaz taqsimlash mexanizmining vazifasi nima?
7. Gaz taqsimlash mexanizmlari tuzilishi qanday?
8. Gaz taqsimlash mexanizmida qanday turdagi klapanlar qo‘llanadi?
2-ilova
3-ilova
"Gaz taqsimlash mexanizmi" mavzusi bayoni.
Reja:
1. Gaz taqsimlash mexanizmining tuzilishi;
2. Gaz taqsimlash mexanizmining vazifalari;
3. Gaz taqsimlash mexanizmining qismlarini tuzilishi.
Gaz taqsimlash mexanizmi klapanlarni ochish va yopish bilan silindrlarga uz
vaktida yonuvchi oralashmani (karbyuratorli, gazli, injektorli dvigatellarda) yoki
xavoni (dizellarda) kiritish hamda ishlatilgan gazlarni
chiqarib yuborish uchun
xizmat qiladi. Shuningdek gaz taqsimlash mexanizmi silindrlarni yonuvchi
aralashma yoki xavo bilan kuprok tuldirilishini va ishlatilgan gazlardan yaxshirok
tozalanishini ham ta’minlaydi.
Avtomobil dvigatellarida asosan klapanli gaz taqsimlash mexanizm
o‘rnatiladi.Klapanlarning joylashuviga karab gaz taqsimlash
mexanizmlari pastda
joylashgan klapanli yoki yukorida joylashgan klapanlilarga bulinadi.
To‘rt taktli dvigatellarning ish sikli davomida uning tirsakli vali ikki marta
aylanganda xar bir klapan bir martadan ochilishi kerak buladi. Shuning uchun
tirsakli val ikki marta aylanganda dvigatelning taqsimlash vali bir marta aylanishi
lozim. Taqsimlash valini tirsakli valga nisbatan ikki
marta sekin aylanishini
ta’minlash uchun ularning yuritmasidagi uzatish soni 2:1 kilinadi.
Tuzuvchi: Mirishkor tuman 1-son kasb-hunar maktabi. Beknazarov Jamoliddin Bekturdiyevich
Xozirgi zamon avtomobil dvigatellarida konstruksiyasi nisbatan murakkab
bulishiga
karamasdan klapanlari yukorida, silindrlar blokining golovkasida
joylashgan gaz taqsimlash mexanizmlaridan foydalanilmokda. Chunki bunday
mexanizmlarda silindrning yonish kamerasi ixcham, sikish darajasi va silindrning
yonuvchi aralashma bilan tuldirilishi yukori buladi.
Bu esa uz navbatida
dvigatelning kuvvatini va yonilgi tejamligini taxminan 10 % ga oshiradi. Bunday
gaz taqsimlash mexanizmi quyidagi detallardan tashkil topadi (1-rasm): taqsimlash
vali shesternya yoki tishli shkiv bilan, to‘rtkilar, shtangalar, koromo‘slolar,
koromo‘slo o‘qi,
klapanlar, maxkamlovchi detallari, klapan prujinalari,
yunaltiruvchi vtulka va boshkalar.
Dvigatel ishlayotganda, ish jarayonni normal bajarilishi uchun klapan sterjeni
bilan koromo‘sloning uchi oraligida kerakli issiklik tirkishi (zazor) koldiriladi.
Issiklik tirkishi turli dvigatellarda turlicha bulib 0,15…0,30 mm. Oraligida buladi.
Issiklik tirkishi bulishining sababi klapanlarning kizishi
natijasida uning sterjeni
uzayadi. Shunda, agar tirkish bulmasa, klapan sterjen koromo‘sloga tiralib kolib
yukoriga emas pastga cho‘ziladi. Natijada klapanning kallagi uz urindigi (sedlo) ga
jips urnashmaydi. Bu xol ish jarayonni (sikish yoki ish yo‘li taktlari) bo‘zilishiga
olib keladi.
Ayrim, xozirgi zamon avtomobil dvigatellarida
gaz taqsimlash mexanizmida
«gidrokompensator»
to‘zilmasi
kullash
bilan
klapanlar,
tirkishsiz
qilibo‘rnatilmokda.Bunday konstruksiyani kullash gaz taqsimlash mexanizmining
shovkinsiz ishlashini ta’minlaydi. Shuningdek tirkishni rostlash bilan boglik
bulgan ortikcha ishlardan xoli etadi. Gidrokompensatorni
turlicha joylashtirish
usullari rasmda keltirilgan.
