|
Qishloq xo’jaligi mashinalarini ishlab chiqarish jarayonlarida qo’llaniladigan inovatsion texnalogiya va vositalarni erganomik ko’rsatgichlarini tashkil qilish
|
| bet | 2/2 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 322,65 Kb. | | #236441 |
Bog'liq M Mashinalardan foydalanish asoslari.Erganomik ko`rsatkichlar buyumning insonga moslashganlik darajasini
bildiradi. Ergonomika (ergon - mehnat, nomog - qonun) insonni muayyan faoliyat
sharoitida o`rganadigan hamda inson, buyum va atrofdagi muhitning o`zaro
bog`lanish qonuniyatlarini o`rganadigan ilmiy fandir.
Bu ko`rsatkich kiyim inson qomatiga va uni kiyish sharoitiga, statika
(harakatsiz holati) va dinamika (harakat holati)da uning ayrim (antropometrik)
harakteristikalariga hamda psixo-fiziologik o`ziga xos xususiyatlariga mosligini,
shuningdek, gigienik xususiyatlarinihokazo darajasini aniqlaydi.
Qishloq xo’jaligi texnikalarini ergonomik ko’rsatgichlar.
Qishloq xo’jaligi texnikalarining ergonomik ko’rsatgichlariga mehnatni sanitar-fiziologik sharoitlari, texnik va texnologik xizmatlar ko’rsatishga qulayligi, mehnat havfsizligi, estetik va boshqa sharoitlar kiradi [16,18,20,]. Texnikani boshqaruvchi operatorni faoliyati davrida mashinaning barcha tavsiflarini ta’minlaydigan va shu bilan bir vaktda operatorning xotirasi va fikrini charchatmasdan barcha axborotni kabul kilish xamda kayta ishlash imkonini beradigan axborat modelini yaratish ergonomika tizimining asosiy vazifasi xisoblanadi. Ma’lumki, operatorni mexnat faoliyati samarali bo’lishini va operator uchun kulay sharoitlar yaratilishini ta’minlash maxsus tizim, ya’ni, “insonmashina-muxit” tizimi yaratilishi talab etiladi. Bu tizimning kafolatli faoliyatini ta’minlovchi besh xil muvofiklik mavjud bo’lib, bularga: Axborot muvofikligi. Operator odatda bevosita fizik jarayonlarni qo’lda boshkarmaydi, balki u fakatgina o’lchash asboblari va jixozlarining ko’rsatgichlarini ko’rishi, signallarni eshitishi va bu orkali jaryonni boshkarib, nazorat kilib borishi mumkin. Bu kurilmalar axborotni aks etdiruvchi vositalar deb yuritiladi. Axborotni aks etiruvchi vositalar va sensomotor kurulmalar mashinaning axborot modeli deb ataladi. Operator ushbu model orkali eng murakkab sistemalarni xam boshkarishi mumkin bo’ladi. Tayanch iboralar: mashinalarni tanlash imkoniyatlari va ko’rsatgichlari, ergonomik ko’rsatgichlari, texnikalarni boshqarish vositalari, masofadan turib boshqarish usullari va vositalari. 91 Biofizik muvofiklik. Biofizik muvofiklik deganda operatorning makbul ish kobiliyatini va me’yoriy fiziologik xolatini ta’minlaydigan atrof-muxit sharoiti tushuniladi. Shu sababli, mashinalarni ishlab chikarishda (loyixalashda) shovkin, titrash, yoritilganlik, xavo muxiti va shu kabi faktorlarni standart bo’yicha o’rnatish talab etiladi. Energetik muvofiklik deganda, sarflanadigan kuch, kuvvat, tezlik va harakat anikligi nisbatida mashinaning boshkarish organlari bilan operatorning optimal imkoniyatlarini mos kelishi tushuniladi. Fazoviy-antropometrik muvofiklik - faoliyat davrida, ya’ni,ishni bajarish vaktida, operatorning gavda o’lchamlarini, tashki fazoviy imkoniyatlarini, ishchining ish xolatidagi gavda joylashuvini xisobga olish demak
Texnik-estetik muvofiklik - mashina va ish texnologiyasini texnik-estetik jixatdan ishchining talabini kanoatlantirishidir. Inson mashinada ish bajarganda yoki asbob vakurulmalardan foydalanilganda o’zida ijobiy xissietlar xosil kilishi, ya’ni, xar kanday mashinaning tashki ko’rinishi, shakli, kulayligi, rangi va boshka ko’rsatkichlari xam ish jaraeniga, xam ishchining xissiyotiga mos kelishi lozim. Zamonaviy traktorlarni boshqarishda (46-rasm) asosiy e’tibor haydovchioperatorga qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan.
Haydovchi-operatorga yaratilgan sharoitlarga quyidagilar kiradi: - traktor boshqarish tizimlarining dastaklari va Qishloq xo’jaligi texnikalarining ergonomik ko’rsatgichlariga mehnatni sanitar-fiziologik sharoitlari, texnik va texnologik xizmatlar ko’rsatishga qulayligi, mehnat havfsizligi, estetik va boshqa sharoitlar kiradi. Texnikani boshqaruvchi operatorni faoliyati davrida mashinaning barcha tavsiflarini ta’minlaydigan va shu bilan bir vaktda operatorning xotirasi va fikrini charchatmasdan barcha axborotni kabul kilish xamda kayta ishlash imkonini beradigan axborat modelini yaratish ergonomika tizimining asosiy vazifasi xisoblanadi. Ma’lumki, operatorni mexnat faoliyati samarali bo’lishini va operator uchun kulay sharoitlar yaratilishini ta’minlash maxsus tizim, ya’ni, “insonmashina-muxit” tizimi yaratilishi talab etiladi. Bu tizimning kafolatli faoliyatini ta’minlovchi besh xil muvofiklik mavjud bo’lib, bularga: Axborot muvofikligi. Operator odatda bevosita fizik jarayonlarni qo’lda boshkarmaydi, balki u fakatgina o’lchash asboblari va jixozlarining ko’rsatgichlarini ko’rishi, signallarni eshitishi va bu orkali jaryonni boshkarib, nazorat kilib borishi mumkin. Bu kurilmalar axborotni aks etdiruvchi vositalar deb yuritiladi. Axborotni aks etiruvchi vositalar va sensomotor kurulmalar mashinaning axborot modeli deb ataladi. Operator ushbu model orkali eng murakkab sistemalarni xam boshkarishi mumkin bo’ladi. Tayanch iboralar: mashinalarni tanlash imkoniyatlari va ko’rsatgichlari, ergonomik ko’rsatgichlari, texnikalarni boshqarish vositalari, masofadan turib boshqarish usullari va vositalari. Biofizik muvofiklik. Biofizik muvofiklik deganda operatorning makbul ish kobiliyatini va me’yoriy fiziologik xolatini ta’minlaydigan atrof-muxit sharoiti tushuniladi. Shu sababli, mashinalarni ishlab chikarishda (loyixalashda) shovkin, titrash, yoritilganlik, xavo muxiti va shu kabi faktorlarni standart bo’yicha o’rnatish talab etiladi. Energetik muvofiklik deganda, sarflanadigan kuch, kuvvat, tezlik va harakat anikligi nisbatida mashinaning boshkarish organlari bilan operatorning optimal imkoniyatlarini mos kelishi tushuniladi. Fazoviy-antropometrik muvofiklik - faoliyat davrida, ya’ni,ishni bajarish vaktida, operatorning gavda o’lchamlarini, tashki fazoviy imkoniyatlarini, ishchining ish xolatidagi gavda joylashuvini xisobga olish demakdir. Texnik-estetik muvofiklik - mashina va ish texnologiyasini texnik-estetik jixatdan ishchining talabini kanoatlantirishidir. Inson mashinada ish bajarganda yoki asbob vakurulmalardan foydalanilganda o’zida ijobiy xissietlar xosil kilishi, ya’ni, xar kanday mashinaning tashki ko’rinishi, shakli, kulayligi, rangi va boshka ko’rsatkichlari xam ish jaraeniga, xam ishchining xissiyotiga mos kelishi lozim. Zamonaviy traktorlarni boshqarishda (46-rasm) asosiy e’tibor haydovchioperatorga qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan. Haydovchi-operatorga yaratilgan sharoitlarga quyidagilar kiradi: - traktor boshqarish tizimlarining dastaklari va tugmalarini qulay o’rnatilganligi va haydovchi o’rindig’i tebranishni yo’qotuvchi qurilma bilan jihozlanganligi unga yuqori darajali qulaylik tug’diradi; - kabina sakkiz nuqtali amortizasiya sistemasiga o’rnatilgan bo’lib, haydovchiga ta’sir etadigan tebranishni minimal holatga tushiradi; - kabinani maqbul joylashtirilganligi, uning atrofi keng ko’rinishda oynaband qilinganligi, kabina to’sinlarini qisqa kenglikda va mustahkam yasalganligi tufayli tevarak atrofni aylanma ko’rish va o’rnatilgan ishchi jihozlarni nazorat qilish imkonini beradi;tugmalarini qulay o’rnatilganligi va haydovchi o’rindig’i tebranishni yo’qotuvchi qurilma bilan jihozlanganligi unga yuqori darajali qulaylik tug’diradi; - kabina sakkiz nuqtali amortizasiya sistemasiga o’rnatilgan bo’lib, haydovchiga ta’sir etadigan tebranishni minimal holatga tushiradi; - kabinani maqbul joylashtirilganligi, uning atrofi keng ko’rinishda oynaband qilinganligi, kabina to’sinlarini qisqa kenglikda va mustahkam yasalganligi tufayli tevarak atrofni aylanma ko’rish va o’rnatilgan ishchi jihozlarni nazorat qilish imkonini beradi;
Inovatsion texnalogiyalar
Innovatsion texnologiyalar ta’lim taraqqiyotida tutgan roli. Har bir jamnyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayotiy zarurati bo‘lgan ta’lim tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Bugungi kunda mustaqil taraqqiyot yo‘lidan borayotgan mamlakatimizning uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko‘tarish, ungailg’or pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy qilish hamda ta’lim samaradorligini oshirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. «Ta’lim to‘grisida»gi Qonunva «Kadrlar tayorlash milliy dasturi»ning qabul qilinishi bilan uzluksiz ta’lim tizimi orqali zamonaviy kadrlar tayyorlashning asosi yaratildi. Ma’lumki, uzluksizlik va uzviylik ta’lim tizimda, avvalo, jamiyatning ma’naviy va intellektual salohiyatini kengaytiradi, qolaversa, davlatning ijtimoiy va ilmiy taraqqiyotini takomillashtirish omili sifatida ishlab chiqarishning barqaror rivojlanishini ta’minlaydi. Pedagogik texnologiyalarning rivojlanishi va ularning o‘quv-tarbiya jarayoniga kirib kelishi, shuningdek, axborot texnologiyalarining tez almashinuvi va takomillashuvi jarayonida har bir inson o‘z kasbiy tayyorgarligini, maxoratini kuchaytirish imkoniyati yaratiladi.
Ta’limning barcha bosqichlariga oid umumiy pedagogik va didaktik vositalari, talaba (yoki o‘quvchi)ning dasturiy bilim, tasavvur va ko‘nikmalari asosida mustaqil ishlash samaradorligini takomillashtirish, ilmiy fikrlashga, o‘quv faniga qiziqishini kuchaytirish, kasbiy bilimlarini chuqurlashtirish, nazariy va amaliy mashg’ulot mobaynida ularning faolligini oshirishdan iboratdir. Jaxon pedagogik tajribasi, zamonaviy pedagogik texnologiyalarining talaba (yoki o‘quvchi)larni fanlarga qiziqtirishga, ularning mustaqil ishlashda faolliklarini oshirishga imkoniyati cheksiz ekanligini tasdiqlamoqda.
Ta’limning bugungi vazifasi talabalarni kun sayin oshib borayotgan axborotta’lim muxiti sharoitida mustaqil ravishla faoliyat ko‘rsata olishga axborot oqimidan oqilona foylalanishga o‘rgatishdan iboratdir. Buning uchun ularga uzluksiz ravishda mustaqil ishlash imkoiniyati va sharoitini yaratib berish zarur. Shuga ko’ra yoshlarining talab va istaklaridan kelib chiqqan holda umumkasbiy fanlarni axborot komunikatsion texnologiyalar orqali tayyorlab, yoshlarning yanada bilim va ko’nikmalarini shakllantirishga harakat qilish bugungi kun dolzarb muammosi desak xato qilmagan bo’lamiz.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak asosan erganomikaga ta’rif berib o’tsak erganomika yaxlit tarzda bu mehnat qonunlaridir.Ishlab chiqarishda erganiomik ko’rsatgichlarning o’rni beqiyos darajada.
Bizga ma’lumki hozrgi texnika texnalogiyalar davrida texnikalarning taraqiyoti soat sayin o’sib bormoqda desak adashmagan bo’lamiz.Deyarli barcha sohalarda yangiliklar yangi taraqqiyotlar rivojlanmoqda.Har bir mutaxassis hoh qishloq xo’jaligi sohasi bo’lsin hoh fan ta’lim yo’nalishi bo’lsin albatta o’z ishini yangiliklar bilan boyitib boradi bu esa o’sha taraqiyotning o’sishiga va rivojlanishiga bir zamin bo’ladi.
Kundan kunga inovatsiya yetarli jabhalarda o’sib rivojlanib bormoqda,rivojlangan mamalakatlarda misol qilib aytadigan bo’lsak yaponiya koreya vaq germaniya va aqsh kabi bir qator mamlakatlarda bir birisdan ajoyib texnalogiyalar yaratilishini guvohi bo’lamiz.Ana shunday texnalogiyalarning biri qishloq xo’jaligi sohasidagi yangiliklaridir.Bularga miosol qilib zamonaviy traktorlarni misol qilib olishimiz mumkin;masalan mini traktorlarning yaratilishi bu juda ajoyib yangiliklarda biri bo’ldi.uning ishlash prinsipi asosan batareykalar yani quvatlash manbayi orqali ishlaydi.
Mini traktor haqida yana bir qancha muhim faktlar keltirilgan.
30 ot kuchidan kam toifadagi traktorlar va kengligi 1200 mm dan kam bo'lgan traktorlar Xitoyda mini traktorlar sifatida tasniflanadi.
Dehqonchilik uchun mini traktorlar kichik fermer xo'jaliklarida optimal quvvat va samaradorlik bilan ishlash uchun mo'ljallangan. Bu dehqonchilik uchun mini traktor. Yumshoq ishlash, tejamkor yurish va qiymat uzatish tizimi kabi ilg'or xususiyatlar.
Dehqonchilik uchun mini traktor siz uchun eng yaxshi tanlovdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.Igamberdiyev A.K.Aliqulov S traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish.
2.Qishloq xo’jalik mashinalari Shoumarova .
3.www.bilim.uz
4.www.educate.uz
5.www.new.uz
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Qishloq xo’jaligi mashinalarini ishlab chiqarish jarayonlarida qo’llaniladigan inovatsion texnalogiya va vositalarni erganomik ko’rsatgichlarini tashkil qilish
|
