Qoraboyev Husniddin Kamolovich boshlang‘ich ta’limdagi yangiliklar, boshlang‘ich sinflarni o‘qitishning dolzarb masalalari o‘quv moduli mavzu

Download 171.52 Kb.
bet	1/4
Sana	28.08.2022
Hajmi	171.52 Kb.
	#25441

1 2 3 4

Bog'liq
TRIZ
3ta, 1- МАЪРУЗА гигиена фани тарихи q, Xakimov J.O.

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

SAMARQAND VILOYATI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISH

HUDUDIY MARKAZI

Qoraboyev Husniddin Kamolovich

BOSHLANG‘ICH TA’LIMDAGI YANGILIKLAR, BOSHLANG‘ICH SINFLARNI O‘QITISHNING DOLZARB MASALALARI O‘QUV MODULI

MAVZU: O‘QUVCHILARDA IJODIY FIKRLASH VA IXTIROCHILIK KO‘NIKMALARINI SHAKLLANTIRISHDA TRIZ TEXNOLOGIYASIDAN FOYDALANISH
Samarqand-2021
Mavzu: O‘quvchilarda ijodiy fikrlash va ixtirochilik ko‘nikmalarini shakllantirishda TRIZ texnologiyasidan foydalanish
Reja:

TRIZ texnologiyasining mazmun- mohiyati.
O‘quvchilarda ijodiy fikrlash va ixtirochilik ko‘nikmalarini shakllantirishda TRIZ texnologiyasidan foydalanishning o‘ziga xos xususiyatlari.
Boshlang‘ich sinflarda ijodkorlikni shakllantirish TRIZ texnologiyasi

Zamonaviy jamiyat yosh avlodning ta’lim tizimiga, shu jumladan uning birinchi bosqichi – boshlang‘ich ta’limga yangi talablarni qo‘ymoqda. Kuchga kirgan davlat ta'lim standartiga binoan boshlang‘ich ta’lim va tarbiya berishning asosiy vazifalaridan biri bu yuqori ijodiy salohiyatga ega yangi avlod bolalarini tarbiyalashdir. Ammo muammo iqtidorli, zukko bolalarni izlashda emas, balki bolalar maktabga boradigan barcha bolalarda ijodiy qobiliyatlarni maqsadli shakllantirish, dunyoning nostandart ko‘rinishini rivojlantirish, yangi tafakkurda yotadi.
Kichik maktab yoshidagi bola qanday shakllangan bo‘lsa, uning hayoti shunday bo‘ladi. Shuning uchun har bir bolaning ijodiy salohiyatini yuzaga chiqarish uchun ushbu davrni o‘tkazib yubormaslik muhimdir. Bolalarning ongi “chuqur hayot tarzi” va narsalar qanday bo‘lishi kerakligi haqidagi an’anaviy g‘oyalar bilan chegaralanmaydi. Bu ularga ixtiro qilishga, o‘z-o‘zidan va oldindan aytib bo‘lmaydigan bo‘lishga, biz kattalar uzoq vaqtdan beri e’tibor bermagan narsalarni payqashga imkon beradi.
Amaliyot shuni ko‘rsatdiki, an'anaviy ish shakllari ushbu muammoni to‘liq hal qila olmaydi. Yangi shakllar, usullar va texnologiyalardan foydalanish zarur.
Bolalarda ijodkorlikni rivojlantirishning samarali pedagogik texnologiyalaridan biri TRIZ - ixtirochi masalalarni yechish nazariyasi. Bu bizning mamlakatimizda 50-yillarda taniqli rus olimi, ixtirochisi, fantast yozuvchi Geynrix Saulovich Altshullerning sa’y-harakatlari bilan paydo bo‘lgan. TRIZ - bu o‘ziga xos g‘oyalarni topish, ijodiy shaxsni rivojlantirish va ijodkorlikka o‘rgatish mumkin va zarurligini isbotlovchi noyob vosita.
TRIZ texnologiyasi maktablariga 1980-yillarda kelgan. Ammo, shunga qaramay, u hozir ham dolzarb va talab qilinadigan pedagogik texnologiya bo‘lib qolmoqda. Kichik maktab yoshidagi bolalarga moslashtirilgan TRIZ texnologiyasi bolani “Hamma narsada ijodkorlik” shiori ostida o‘qitishga imkon beradi.
Kichik maktab yoshidagi bolaga nisbatan TRIZ konsepsiyasining boshlang‘ich nuqtasi ta’limdagi tabiatga muvofiqlik prinsipidir. Bolaga dars berishda o‘qituvchi uning tabiatidan kelib chiqishi kerak. Boshlang‘ich ta’limda TRIZ texnologiyasidan foydalanishning maqsadi, bir tomondan, tafakkurning egiluvchanlik, harakatchanlik, izchillik, dialektizm, ikkinchidan, izlanuvchanlik, yangilikka intilish, nutq va ijodiy tasavvurni rivojlantirish kabi fazilatlarni rivojlantirishdir.
Kichik maktab yoshidagi bolalar uchun TRIZ:
Bu asosiy dasturni o‘zgartirish uchun emas, balki uning samaradorligini maksimal darajada oshirish uchun mo‘ljallangan jamoaviy o‘yinlar, tadbirlar tizimidir;
Bu nazariyaning asoschisi G.S.Altshuller ishonganidek, “yangisini yaratish, aniq hisoblash, mantiq, sezgi bilan uyg‘unlashtirilgan jarayon”.
TRIZ elementlaridan foydalanganda bolalarning ijodiy va aqliy faoliyati sezilarli darajada faollashadi, chunki TRIZ ularni keng fikr yuritishga, davom etayotgan jarayonlarni tushunib, muammoga o‘z yechimini topishga o‘rgatadi. Ixtiro ijodiy tasavvurda ifodalanadi, keyinchalik bolalar faoliyatining har xil turlari - o‘yin, nutq, san’at va boshqalarda namoyon bo‘ladigan narsalarni ixtiro qiladi.
Kichik maktab yoshdagi bolalarni o‘qitishda TRIZdan foydalanish bolalardan haqiqiy ixtirochilar bo‘lib o‘sishga imkon beradi, ular katta yoshda ixtirochi va yangi g‘oyalarni ishlab chiqaruvchiga aylanadi.
Shuningdek, TRIZ texnologiyasi boshqalarning muvaffaqiyatidan quvonish qobiliyati, yordam berishga intilish, qiyin vaziyatdan chiqish yo‘lini izlash kabi axloqiy fazilatlarni rivojlantiradi.
TRIZ texnologiyasi bolalarga mustaqil ravishda savollarga javob topish, muammolarni hal qilish, tahlil qilish va kattalar aytgan so‘zlarni takrorlamaslik imkoniyatini beradi.
TRIZ texnologiyasi universal vosita sifatida deyarli barcha faoliyat turlarida (ta’lim jarayonida ham, o‘yinlarda ham, rejim lahzalarida) ishlatilishi mumkin. Bu sizga o‘quvchi ongida dunyoning yagona, uyg‘un, ilmiy asoslangan modelini shakllantirishga imkon beradi. Muvaffaqiyatli vaziyat yaratiladi, qaror natijalari almashiniladi, bir bolaning qarori boshqasining fikrini faollashtiradi, tasavvur doirasini kengaytiradi, uning rivojlanishini rag‘batlantiradi. Texnologiya har bir bolaga o‘ziga xosligini ko‘rsatishga imkon beradi, kichik maktab yoshidagi bolalarni tashqaridan o‘ylashga o‘rgatadi.
TRIZ texnologiyasida boshlang‘ich ta’lim yoshidagi bolalar bilan yaxshi ishlaydigan ko‘plab usullar mavjud. Boshlang‘ich ta’limda quyidagi TRIZ usullari qo‘llaniladi:
Aqliy hujum. Bu ijodiy faoliyatni rag‘batlantirishga asoslangan muammoni hal qilishning tezkor usuli bo‘lib, unda munozara qatnashchilaridan iloji boricha ko‘proq yechimlarni, shu jumladan hayoliy yechimlarni taklif qilishlari so‘raladi. So‘ngra, bildirilgan fikrlarning umumiy sonidan amaliyotda foydalanish mumkin bo‘lgan eng muvaffaqiyatli fikrlar tanlanadi.
Ixtiro vazifalariga bolalar yoshi bo‘yicha kirishlari kerak. Aqliy hujum mavzusi:
-ovqatni sichqonlardan qanday himoya qilish;
-yomg‘irda qanday qilib ho‘llanmaslik kerak;
-sichqonlar uchun mushukning burun ostidan pishloqni qanday olish kerak;
-uyda suv yo‘q bo‘lsa, qanday qilib o‘t o‘chirish mumkin;
Aqliy hujum qoidalarini eslatib o‘tamiz:
-har qanday tanqidni istisno qilish;
-eng ajoyib g‘oyalarni rag‘batlantirish;
-ko‘plab javoblar, takliflar;
-boshqa odamlarning g‘oyalarini takomillashtirish mumkin.
Har bir g‘oya “yaxshi – yomon” reytingiga ko‘ra tahlil qilinadi, ya’ni ushbu taklifdagi narsa yaxshi, ammo yomon narsa. Barcha yechimlarning eng maqbul varianti tanlangan, bu ziddiyatni minimal xarajatlar va yo‘qotishlar bilan hal qilishga imkon beradi.
O‘qituvchi bolalarga muammolarni hal qilishning o‘ziga xos yechimlarini taklif qilishi kerak, bu ularning tasavvurini rag‘batlantirishga va ijodiy faoliyatga qiziqish va istakni uyg‘otishga imkon beradi.
Ushbu usulni amalga oshirish jarayonida bolalarning kommunikativ qobiliyatlari rivojlanadi: bahslashish, bir-birini eshitish, tanqiddan qo‘rqmasdan o‘z nuqtai nazarini ifoda etish, atrofdagilarning fikrlarini taktika bilan baholash va boshqalar. Ushbu usul bolalarning tahlil qilish qobiliyatini rivojlantirishga imkon beradi, muammoning yechimini izlashda ijodiy faollikni rag‘batlantiradi va hayotda umidsiz vaziyatlar yo‘qligini aniq ko‘rsatib beradi.

Download 171.52 Kb.

1 2 3 4

Download 171.52 Kb.