Qrup: 750 buraxili ş İ Ş İ

Məsələn;

f-fəhlələrin sayı

ikinci hala – r növbəlik tapşırığın yerinə yetmə müddəti

m – aqreqqatda istehsal olunan məmulatın miqdarı ədədlə

İstehsal prosesi çox ciddi rejimlə aparılır. Hər bir məmulatın hazırlanmasına vaxt sərfi çox qiymətlidir. Bu günün sonunda nə qədər məmulat istehsal edilməsinə dəlalət edir.

Fəhlənin sayı məmulatın texnoloji ardıcıllığının sadə və ya mürəkkəb olması istehsal edilən məmulatın sayına təsir göstərir.

Məsələn, Ağcəbədi rayonunda yerləşən “Gilan” tekstil fabrikində bir ay müddətində minədək kişi və qadın köynəkləri istehsal edilir.

Bu iş qüvvəsinin qədərincə olmasına və texnoloji bölümün düzgün aparılmasından xəbər verir.

Bildiyimizə görə məmulatın hazırlanması yəni tikilməsi tikiş müəssisələrinin işinin 90 %-ni təşkil edir.

Hər bir hazırlanacaq məmulata görə texnoloji proseslərin layihələndirilməsi aparılarkən bütün əməliyyatlara dəqiq diqqət edilir.

Burda axın xətlərinin, aqreqatlarının düzgün seçilməsi, texnoloji proseslərin dəqiqliklə ardıcıllığa riayət edilməklə istehsal prosesinin keyfiyyətinə yüksəltmək olar.

Ümumiyyətlə fabriklər adətən 2 növbədə işləyirlər. Hər bir aqreqat konveyer öz gündəlik iş vaxtını bitirdikdən sonra 2-ci növbədə olan dərzi fəhlələr yarım qalmış işləri davam etdirilər. Çünki aqreqatda yerləşən avadanlıqlar bir məmulat üçün hesablanmış və yerləşdirilmişdir.

Bəzən eyni aqreqatda bir neçə çox az fərqlənən geyim nümunələri istehsal edilə bilər. Bu alıcıların zövqünü ödəmək üçün həyata keçirilir.

Məsələn, kişi pencəyi istehsal edilirsə bu modeldə əsas konstruksiyanı saxlamaqla bəzi elementlərdə dəyişiklik etmək olar. Belə ki, cibləri klapanlı və ya onsuz etməklə, laskan yaxalıqda üst yaxalığı fərqli parçadan istifadə etməklə, üstdən qoyma ciblərin ölçülərində dəyişiklik etməklə fərqli modellər əldə etmək olar.

Bəzən isə iş prosesi bitdikdə 1-ci növbənin işçiləri axından məmulat hissələrini çıxarır, səhəri gün isə öz işinə davam edir.

Bu işin çatışmayan cəhəti odur ki, məmulat hissələri hər gün prosesdən çıxarılarkən əzilir, çirklənmək ehtimalı olur və vaxt sərfi gedir.

Birinci variantda isə dediyimiz kimi 1-ci növbə işini 2-ci növbəyə təhvil verərkən vaxta qənaət edir.

Axın xətləri mexanikləşdirilmiş transportyorlardan (konveyerlərdən) qrup axınlardan ibarət ola bilər.

Mexanikləşdirilmiş axın xətlərində məmulat hissələri konveyer xətti-lenti vasitəsilə bir yuvadan digərinə ötürülür. Burda iş prosesi ardıcıl və ya çarpazvari də ola bilər. Konveyer xətlərdə müsbət cəhət ondan ibarətdir ki, zaman şərtinə qənaət edilir.

Digər işçilər çalışmalıdılar ki, orta takta əsasən vaxta diqqət etsinlər texnoloji bölünməz əməliyyatı vaxtında yerinə yetirsinlər. Əks halda gecikmələr olarsa digər fəhlələrində işini çətinləşdirər.

Bu isə günün sonuna qoyulan plana riayət etməməyə səbəb olar. Belə olduqda təkcə aqreqat deyil həmçinin sexin işi də geriliyir. Götürdükləri öhdəçiliyi yerinə yetirə bilmirlər. Kəmiyyət aşağı düşür. Qrup halında olan aqreqatlarda bütün tərkib işi vaxtında qurtarmağa çalışır. Çatdırılmayan əməliyyatları qrup daxilində özləri yerinə yetirməyə çalışırlar ki, gerilik olmasın. Bu sistemdə məmulat daha keyfiyyətli alınır. Konveyer üsulunda isə keyfiyyətdən çox kəmiyyətə fikir verilir.

Iş günlərinin ötürücü lenti ətrafında ardıcıl düzülüşünə konveyer xətti deyilir. Belə xətlər 1,2,3,4 ola bilər.

buraxılış

1. 
   bir xətli
   

giriş

2. 
   iki xətli
   

1-ci növbədə axındakı əməliyyatların nömrələri göstərilir.

2-ci - sürətdə bölünməz əməliyyatların nömrələri, məxrəcdə isə vaxt sərfi qeyd edilir. Istənilən halda saniyə ilə ölçülür.

3-cü qrafada ixtisas fəhlənin gördüyü əməliyyata görə maşın və ya əl işi olduğu göstərilir.

4-cü qrafada axında əməliyyatlara sərf edilən vaxt göstərilir. Burada hər bir kiçik olsa belə əməliyyat vaxt sərfi qeyd edilir. Nəhayət 5-ci qrafada işi yerinə yetirən fəhlələrin sayı göstərilir.

Axının gücündən asılı olaraq fəhlələrin sayı dəyişir.

Bura Ykoks, Ydu, Yomba, Uabd, Uybd, Hsag, Mdov, Ubeldir, Bçok-1, Bçok-2, dbds və s. aiddir.

Ilk konstruktiv nöqtə B götürülür və hesabat aparılır. Bu ardıcıllıq oma xəttini müəyyən etməklə bel xətti, sarğı, xətti, uzunluq verilmiş ölçülərə görə hesablanaraq qurulur. Şalvarlar klassik, idman stilində ola bilər. Forma vermək bədənə yaxşı durdurmaqdan ötrü şalvarın bel hissəsində qarsaqlardan istifadə edilir. Idman geyimlərində isə insanın rahatlığı üçün rezinindən istifadə edilir. Müəyyən enə malik olan rezin kəmər bel hissədə şalvara birləşdirilir.

Ümumiyyətlə kişi şalvarları qabaq, arxa, qultik, kəmər hissədən ibarət olur. Balağ hissənin eni adətən dəbə görə dəyişir.

Ayaq formalarına görə şalvar seçilirsə daha da məqsədəuyğun olar. Ayaq formaları normal, X-bənzər, O-ya oxşar, Y-haçaya bənzər ola bilər.

Hər hansı formadan asılı olmayaraq istənilən halda şalvar çertyoju nümunəvi bədən quruluşu üçün olan çertyoj əsasında qurulur. Daha sonra isə quruluşa görə əlavələr düzəlişlər edilir.

Bəzi insanlar çanaq və qarın quruluşludurlar. Belə hallarda əsas ülgü çertyojunda qarın hissədə əlavələr edilir. Yəni, bel və oma hissə ölçüləri bir neçə sm artırılır.

Həddindən artıq kök insanlar üçün (belə adamlara standartdan kənar insanlar deyilir) ayrıca ülgülər çıxarılır. Bədən üzərində oturdurularaq məmulat hazırlanır. Bəzən fabriklərdə kiçik sex fəaliyyət göstərir ki, bu da həddindən artıq kiçik boylu və ya uzun insanlar üçün kök bədən quruluşuna malik istər qadın istər kişi olsun geyimlər hazırlanır. Belə adamlar üçün xüsusi sifarişlə geyimlər tikilir.

Müəyyən hallarda şalvar bədənə uyğunlaşdırılarkən yan tikişlərdə qırışlar əmələ gəlir, qabaq xətti yana əyilir. Bu zaman qüsurun hansı səbəbdən yaranmasını bilməklə onu aradan qaldırmaq lazımdır.

Geyimin konstruksiyalaşma prosesində əsas işlərdən biri də ülgülərin çıxarılmasıdı. Kişi geyimlərində ülgülər verilmiş ölçülərə əsasən çıxarılır. Bu zaman hər bir məmualtın ayrı-ayrı hissələrinin vahid metodikaya əsasən ordan götürülmüş əsas aparıcı 20 ölçü göstəricisinə görə konstruktiv yolla hissələr hazırlanır. Bu zaman məmulat üst geyimidirsə, isti araqatı materialə alt və üst parçalar: Bura daxildir astarlıq materiallar, yapışqanlı araqatı materialları, proklamelin.

Bütün bu hissələr üçün ayrı-ayrılıqda təyinatına görə ülgülər hazırlanır. Ülgülərin üzərində kağız parçasında məmulata aid olan bütün hissələr adlı və sayı göstərilməlidir. Köməkçi ülgülərdən də istehsal prosesində istifadə edilir.

Ümumiyyətlə ülgülər 3 tipə ayrılırlar;

Əsas, istehsalat və köməkçi. Əsas ülgülərdə öz-özlüyündə original, etalon və işçi ülgülərə ayrılır. Original ülgülər bir ölçü üzərində model hazırlanır və hər kəsiyə mütləq tikiş payı verilir.

Paylara aiddir: tikiş payı, bu da tikişin konstruksiyasından asılısır, qatlama payı, əlavə paylar. Bəzi parçaların kənarları tez sökülən olur buna görə də əlavə ayrılır.

Etalon ülgülərdən, ülgülərin tərtib edilməsi zamanı istifadə olunur və eyni zamanda işçi ülgülərin keyfiyyətinin yoxlanılmasında da istifadə edilir.

Işçi ülgülərdən parçaların üzərinə yapışdırılma materialın rənglənməsi üçün trafaretin hazırlanmasında özünəməxsus yer tutur.

Əsas lekal ülgülərə aşağıdakılar aiddir.

Kürək, qolun qabaq və arxa hissəsi, ətək, yaxalıqlar, ciblər və s. kiçik detallar, şalvarlarda və yubkalarda qabaq və arxa hissə kəmər, cib ağızları.

Ümumiyyətlə əgər məmulat kütləvi üsulla deyil fərdi üsulla hazırlanırsa burda ölçmələrdə mm dəqiqliyi olmur. Sadəcə olaraq üzərinə tikiləcək şəxsin bədəninə oturdurulur. Bu isə mulyaj üsulu adlanır.

Istehsal zamanı istifadə edilən ülgülər əsasən hazırlanır. əsas ülgülərin üzərində. Burda məqsəd əgər ətəkdə kürəkdə qollarda müəyyən bəzək elementləri, ciblər, düymələr, furnituraya aid detallar varsa onların yerlərini hissələrdə qeyd etmək üçündür. Hətta bu ülgülərə köməkçi də deyilir.

Ümumiyyətlə qadın geyimlərinə nisbətən kişi geyimlərində kiçik detallar az olur. Bu da əsasən aiddir klassik kişi kostyumlarına.

Ülgülər nazik kaptondan hazırlanır. Onların qalınlığı 0,2-1,62 mm olur. Burda nəzərə alınmalıdır ki, kapton ülgülər 60-65 % nəmişlik üstünə 8 %-dən artıq olmamalıdır. Onlar xüsusi otaqlarda saxlanılır.

Hər bir ülgünün üzərində aşağıdakılar göstərilir.

1. 
   Ülgünün adı əsas və ya etalon olması
   
2. 
   Məmulatına növü
   
3. 
   Mogelin nömrəsi
   
4. 
   Əsasə və astarlıq hissələrin ayrı-ayrılıqda ülgülər toplusu
   
5. 
   Hissələrin adları və kodları
   
6. 
   Ölçü və uzunluq məsələn 108-176
   
7. 
   Detalların sayı
   
8. 
   Ülgü üzərində əsasa görə parça saplarına görə sərilmə xətti (adətən qırmızı xətlə göstərirlər).
   
9. 
   Ülgülərdə tikişlərə görə hissələr birləşməsində artıq parçada qırışlar yaranmış çırtlar (yəni kiçik kəsiklər).
   

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi ülgülər üzərində çırtlar qoyulur. Əgər model nə qədər mürəkkəb olarsa dəqiqliyi əldə etmək üçün bir o qədər çox çırt vurulur (üçbucaq şəklində)

Işçi ülgüləri ayda bir dəfədən az olmayaraq dəqiqliyi yoxlanılır.

Ülgülər ölçüyə görə böyüdülüb kiçildilir.

Sınaq sexində konstruktor tərəfindən hazırlanmış ülgülər biçim sexinə göndərilir. Istənilən halda biçim sexində material stol üzərində bir neçə qat sərilir və onun üzərinə ülgülər yerləşdirilir.

Bu zaman əsas məsələ əriş arğac saplar istiqamətinə görə hazırlanmış ülgülərin parça üzərində minimum itki verməklə yerləşdirilməsidir.

Ülgülər nə qədər az itgi faizi ilə parça üzərinə sərilərsə bu iqtisadi cəhətdən çox xeyirlidir. Nəzərə alsaq ki, hər sərilmədə 100 ədəd məmulat biçilirsə itki faizinin çox olması nə qədər zərələ nəticələnmiş olar.

Nümunəvi parça sərfi xəritəsini tərtib etsək parçanın adı, yerləşmənin görünüşü, eni, uzunu, parça sərfi, ülgülərin sahəsi və ülgülər arası itki faizi xəritədə öz əksini tapmalıdır.

Bilirik ki, insan bədən quruluşunu parça 80-85 % örür, ona görə də məmulatın dəyər qiymətini 80-85%-ni material təşkil edir. Buna görə də sərilmə üzərində ülgüləri elə dəqiq yerləşdirmək tələb olunur ki, ülgülər arası itgi %-i 15-20 %-dən yuxarı olmasın. Ülgülərin sahəsini hesablamaq üçün yerləşmə düzbucaqlının sahəsini hesablayırıq, sonra ülgünün yerləşməsindən sonra qalan kiçik sahələri hesablayaraq cəmləyib həmin sahələri çıxırıq. Yerdə qalan ülgünün sahəsi olur.

Yerdə S_yn =S_ABCD-(S₁+S₂+S₃+ ...........S_n)

S_ABCD=300 sm x 150 sm =45000 sm ²

S=S₁+S₂+S₄+S₄+S₅+S₆+S₇+S₈+S₉=674+1252+1840+678+2004+456+485+2H= 382 sm ²

S_ybn=6382 sm²

S_yn =S_ABCD-S_yn

S_yn=45000-6382 sm²=38618 sm²

Itgi %-ni hesablamaq üçün aşağıdakı düsturdan istifadə edirik.

P= 100%

P- ülgülər arası itgi %-dir

Sp-sərilmənin sahəsidir sm²

So- ülgünün sahəsidir sm²

P=14%