Ux.t.y.═ ni tashkil qilad
5. Ag‘darmalarni kesim maydoni teng, bu yerda:
50m – ag‘darmaning o‘rtacha uzunligi (handaqning uzunligi bo‘yicha 17m bo‘lganda).
Ag‘darmaning balandligi hag‘d. ni quyidagi ifodadan topamiz.
bu yerda:
6. Tuproqni handaqdan yig‘ib, ag‘darmaga surib borish masofasi
(ag‘darma asosi=13) ≈26,5 ga teng
7. Jadvaldagi tavsiyalarga ko‘ra handaqdagi tuproqni qazish uchun D3-8 buldozeriga T-100 traktorini tanlaymiz.(5-jadvaldan)
D3-8 ni T-100 buldozeri uchun tuproqni 26 m ga surib borish uchun YeNiR (2-1-22) bo‘yicha vaqt me’yorini aniqlaymiz.
Nvaqt=0,55+0,481,6=1,3 mash/soat.
Bu yerda: 0,55 – tuproqni 10 m ga surishdagi vaqt miqdori va
0,48 – har keyingi 10 m uchun beriladigan qo‘shimcha vaqt miqdori.
Bunday qo‘shimchalar 1,8ta bo‘ladi, chunki 26m - 10m=16m 16m:10m=1,6 ta qo‘shimcha.
Shunda ishga vaqt sarflanishi:
ni tashkil qiladi.
Buldozer ishining tannarxi: 0,53mash.sm 26,80 so‘m = 25-04 so‘m.
Bu yerda ilovaning 1-jadvali bo‘yicha 26,80 so‘m quvvati 100 ot kuchli buldozerning 1 mash. smenasining tannarxi.
Mehnat hajmi va buldozerning ish tannarxi bo‘yicha berilganlarni 4-jadvalga kiritamiz.
8. Cho‘michini hajmi 0,3 m3 bo‘lgan E-302 ekskavatorini tuproqni transportga ortib va ag‘darmaga to‘kib ishlashi, transportga ortish ish hajmi – 1358m3, ag‘darmaga (53-10)=43m3, vaqt sarflanishi: mash.smenani tashkil qiladi.
Ekskavator ishini tannarxi: 5,74mash.sm. x 25,28 so‘m = 196-68 so‘m.
Transport ishlari.
5-jadvaldagi tavsiyalarga ko‘ra cho‘michini hajmi 0,35-0,4m3 bo‘lgan ekskavatorlar yuk ko‘tarish qobiliyati 3,5-5 tn bo‘lgan o‘zi to‘kar mashinalarga xizmat qila oladi.
6-jadval bo‘yicha kerakli o‘zi to‘kar mashinalarni markalarini aniqlaymiz.
1. ZIL – MMZ – 585 – 3,5 tn.
2. ZIL – MMZ – 555 – 4,5 tn.
3. MAZ – 205 - 5 tn.
Eng tejamli o‘zi to‘kar mashina markasini tanlab, hisoblarini 7-jadvalga o‘tkazamiz, jadvalni quyidagicha hisoblab chiqamiz:
O‘zi to‘kar mashina kuzovidagi tuproqni hajmi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
Bu yerda: Q- mashinani yuk ko‘tarish qobiliyati tn. da
- tuproqni solishtirma og‘irligi t/m3 (1-jadvaldan).
Bir cho‘michli ekskavatorlar bilan qazish uchun tavsiya
qilinadigan mashinalar
5-jadval
№.
|
M A Sh I N A L A R.
|
Ekskavator cho‘michini hajmi, m3
|
0,35 m3gacha
|
0,4-0,8
|
1-2
|
3-4
|
1.
2.
|
O‘zi to‘kar mashinalarni yuk ko‘tarish qobiliyati, tn da
B u l d o z ye r l a r
|
3,5-5
D3-29ni T-74ga,
D3-42ni DT-75ga
|
5-10
D3-8,
D3-19,
D3-259larni
T-100ga
|
10-25
D3-27s va
D3-28 ni
T-130ga
|
40-60
D3-25,
D3-24A,
D3-9larni
T-180ga
|
Butun hisobning yo‘lini ZIL-MMZ-585 mashinasi misolida tushun-tiramiz. 1.
2. Ekskavator cho‘michidagi tuproq hajmini Ve=0,88∙q;
Ve=0,88 ∙0,3m3=0,264 m3 deb qabul qilsa bo‘ladi,
bu yerda: q=0,3m3 – ekskavator cho‘michi hajmi.
3. Mashinaga tuproq ortish uchun cho‘michlar soni
4. Qabul qilingan cho‘michlar soni – 8ta.
Cho‘michlar sonini butunlaganda mashinalar 10% oshmagan holda ortiqcha yuklangan yoki yuklanish bilan ishlashi mumkin.
5. Mashina kuzoviga ortilgan tuproqni og‘irligi tn teng
tn
O‘ZI TO‘KAR MAShINALARNI TEXNIKAVIY TAVSIFI
6-jadval
№
|
Ko‘rsatkichlar
|
ZIL-MMZ-585
|
ZIL-MMZ-555
|
MAZ-205
|
MAZ-03B
|
KrAZ-222V
|
KrAZ-256B
|
MAZ-525
|
BelAZ-G40
|
1.
2.
3.
4.
5.
6.
|
Yuk ko‘tarish qobiliyati tn.
Baza m.da (v z)
Garbit o‘lcham-lari:m.da uzunligi
Kengligi
Balandligi
Kuzov ustiga-cha bo‘lgan ba-landlik m.
|
3,5
4
5,97
2,29
2,18
2,0
|
4,5
3,3
5,55
2,39
2,32
2,0
|
5
3,8
6,08
2,64
2,43
2,0
|
7,0
3,2
5,92
2,6
2,55
2,15
|
10
4,73
8,19
2,65
2,76
2,30
|
11
4,78
8,19
2,65
2,76
2,64
|
25
3,56
8,22
8,22
3,67
3,3
|
27
3,53
7,18
3,49
3,33
3,3
|
6. Mashinalarni ortiqcha yuklanishi (+) yoki kam yuklanishi (-) quyidagi formula asosida foizlar(%)da hisoblanadi.
Bunda chiqqan natija 10% dan kichik bo‘lishi kerak.
10% demak bu 10% dan kichik mashina me’yor-dan kam yuklanilgan.
7. Mashinaning ikki tarafga qatnash vaqti
bu yerda: L – tuproqni transportda tashish masofasi km da, bizning loyihada L=3km ga teng.
V– topshiriq bo‘yicha mashinaning yurish tezligi - 17km/soat.
tq =
8. Mashinaga ortish muddati
tort= (mashinani yuklatishga qo‘yish).
Bu yerda: Tm.yu.q. – mashinani yuklash uchun qo‘yishga sarflangan vaqt.
s =2 – ilovadagi 2-jadval bo‘yicha ekskavatorlarni 1 minut ichidagi sikllar soni. Cho‘mich hajmi 0,3 m3 bo‘lgan to‘g‘ri cho‘michli ekskavatorlar uchun 1-guruh tuproqlarda transportga ortib qazishda s=2,57.
9. Yuk ko‘tarish qobiliyati 5,5 dan 10 tn bo‘lgan mashinalar uchun bo‘shatish vaqti ≈ 1,6 min., 11-25 tn lik uchun – 2,4 minut.
10. Manevrlangan vaqti esa yuqoridagiga binoan
va tm=1,4 min.
O‘zi to‘kar mashinalarni tanlash
Mehnat hajmi va ish narhini aniqlash
7-jadval
T/r
|
O‘zi to‘kar mashinani
markasi
|
Yuk ko‘tarish qobiliyati U
|
Tuproqni hajm
og‘irligi t/m3 γ
|
O‘zi to‘kar mashina
kuzovidagi tuproqni hajmi m3 Vu.t.m.
|
Ekskavator cho‘michidagi tuproq hajmi m3 V3
|
Mashinani to‘ldi-rishdagi cho‘michlar soni dona P1
|
Qabul qilingan cho‘michlar soni P
|
Kuzovga ortilgan tup-roqni og‘irligi, tn R
|
Oshirib ortish %
|
Kam ortish %
|
Sikl vaqti minutda
|
Mashinalar soni № dona hisob buyicha /qabul qilingan
|
1-mash smena narhi
sm-sm
|
mash. smenani umumiy narhi so‘mda S=N sm-sm
|
mash. ishini smenalar soni t
|
Avtotransport ishini narhi so‘mda S.T
|
Mehnat hajmi mash. smenada Mx=T·N
|
tk
|
tort
|
ta
|
tm
|
Sikl davomiy-ligi tpr+tp+tp+tm
|
|
|
|
|
|
|
ekskovator
|
1.
2.
3.
|
Zil-MMZ -585A
Zil-MMZ
-555
MAZ
-205
|
3,5
4,5
5
|
1,6
-
-
|
2,18
2,8
3,42
|
0,264
0,264
0,264
|
8,25
10,6
11,8
|
8
11
12
|
3,38
4,64
5,06
|
-
3,11
1,2
|
3,42
-
-
|
16
16
16
|
3,51
4,68
5,06
|
1,6
1,6
1,6
|
1,25
1,25
1,25
|
22,96
24,13
24,51
|
6,54/7
5,15/5
4,84/5
|
23-38
23-38
29-82
|
163-66
116-90
144-30
|
16,84
16,84
16,84
|
2756-03
1968-50
2430-00
|
117,8
84,2
84,2
|
Draglayn
|
4.
|
Zil-MMZ
-555
|
4,5
|
1,6
|
2,8
|
0,352
|
7,95
|
8
|
4,5
|
-
|
-
|
16,6
|
3,89
|
1,6
|
1,25
|
23,34
|
6
|
23,38
|
140-28
|
14,3
|
2000-6
|
85,8
|
200m
|
5.
|
Zil-MMZ
-555
|
4,5
|
1,6
|
2,8
|
0,264
|
10,6
|
11
|
4,64
|
3,11
|
-
|
4,8
|
4,68
|
1,6
|
1,25
|
12,33
|
2,63/3
|
23-38
|
70-14
|
4,05
|
287-07
|
12,15
|
11. Kerak bo‘lgan o‘zi to‘kar mashinalar soni
bu yerda: tort – ortish vaqti; ta – ag‘darish vaqti;
tq – qatnash vaqti; tm – manyovr vaqti.
ta mashina deb qabul qilamiz.
Agar verguldan keyingi son 0,10-0,15 dan katta bo‘lsa, butunlashtirishni katta son tarafga o‘tkaziladi.
Masalan, ZIL-MMZ-555 uchun =6,09 chiqqan bo‘lsa, ya’ni 6,1 yoki 6,15 dan kam, bunda mashinalar sonini 6 deb qabul qilamiz.
Agar N=6,17 chiqqan bo‘lganda biz mashinalar sonini 7 deb qabul qilar edik, chunki 6 ta mashina ekskavatorni to‘liq ishlashini ta’minlay olmaydi va natijada ekskavator ishsiz turib qoladi.
12. O‘zi to‘kar mashinani 1 smenadagi ishni tannarxi S=NCmash.sm.
Bu yerda: Smash.sm. – ilovadagi 1-jadval bo‘yicha 1mash. smenani tannarxi;
N – mashinalar soni;
S=7mash. ∙ 23,38so‘m=163,66 so‘m.
13. T – ekskavatorni transportga ishlash smenalar soni 3-jadvalda aniqlangan. 1-variantda E-302 ekskavatori transportga (3km masofaga) tuproqni ortib 7,6 smena davomida ishlaydi, tuproqni ag‘darmaga yetkazadigan (taxminan 200m ga) o‘zi to‘kar mashinaga esa 1,83 smenada qaziydi.
O‘zi to‘kar mashina ishining tannarxi S=T so‘m,
163,66so‘m ∙ 7,6smena =1243-81so‘m
14. Mashina smenalarda belgilanadigan mehnat hajmini o‘zi to‘kar mashinalarning 1 smenadagi soni N-ni ekskavatorning ish smenalar soniga ko‘paytirish bilan aniqlanadi.
Mx=N∙T=7mash.∙7,6sm.=53,2mash.-smena
7-jadvalda berilganlarni solishtirib yuk ko‘tarish qobiliyati 4-5 tn bo‘lgan ZIL-MMZ-555 mashinasi eng tejamli eknini aniqlaymiz. Shu mashinani keyinchalik variantlar hisobida qilamiz. ZIL-MMZ-555ning mehnat hajmini va uni ish tannarxi bo‘yicha berilganlarni 4-jadvalga kiritamiz. I va III - variantlar uchun ular bir xil bo‘ladi.
15. Tuproqni 200m masofaga transportda tashishda mashinani yurish tezligi 5-10 km/soat deb qabul qilamiz, shunda qaatnash vaqti
minutga teng bo‘ladi.
Mumkin bo‘lgan variantlarni 4-jadvaldagi texnik – iqtisodiy ko‘rsatkichlarni solishtirib eng tejamli bo‘lgan III-variantni tanlaymiz.
6ta ZIL MMZ-555 o‘zi to‘kar mashinalarning harakatlanish grafigi.
O‘ZI TO‘KAR MAShINALARNING HARAKATLANISh GRAFIGI
Grafikni tanlangan to‘g‘ri cho‘michli ekskavatorga xizmat qiladigan ZIL-MMZ-555 o‘zi to‘kar mashina uchun tuzamiz. Abssissalar o‘qida vaqtni minutlarda belgilaymiz, ordinatalar o‘qida esa ixtiyoriy masshtabda transportda tashish masofasini L=2,5km ni belgilaymiz.
Soat 800da ekskavator ishni boshlaydi va uni mashina zaboyiga yuklatish uchun qo‘yiladi. Yuklanish vaqti tyu=3,51 minutdan so‘ng mashina tuproqni ag‘darishga qatnash vaqti (qulaylik uchun mashina ag‘darma tomonga xarakati va u yerdan qaytish vaqti bir xil hisoblanadi) ichida tashiydi. Ag‘darma joyida mashina 1,6min. da (ta) bo‘shatiladi, so‘ng 9min. Da orqaga zaboyga qaytadi, u yerda tm=1,25min. manevr qiladi va qayta yuklanishga turdi. Shu vaqt ichida tq + ta +tm =16,6+1,6+1,25=19,45 minut ichida zaboyda 5ta qolgan mshina birin-ketin yuklanib jo‘nab ketishi kerak.
5 ta o‘zi to‘kar mashinani yuklatish vaqti tor5=4,68∙5=23,4 minutga teng bo‘lishi kerak.
Shuning uchun tor-ni tuzatma taxririni qilamiz:
19,45-23,4=4; 4:5mash.=0,8; tor = 4,68+0,8=5,47 minut deb qabul qilamiz.
Mashina tuproqni to‘kish uchun soat (800+4,68+9) 8 dan 13,43 min. o‘tganda keladi va 1,6 minut davomida tuproqni to‘kadi, so‘ng soat (8-13,43 min+1,6 min) 8 dan 15,03min o‘tganda orqaga harakat qilishni boshlaydi. Soat 8 dan 24,03 minut o‘tganda mashina handaqga qaytadi. 1,25 minut manevr qiladi va yana yuklanishga turadi.
EKSKAVATOR QAZISh O‘RNI(ZABOY)LARINI HISOBI
To‘g‘ri cho‘michli ekskavator uchun
Ekskavatorning asosiy parametrlari YaMvaN(ENiR)dagi (E2-1-7) pasportdan ko‘chirib olinadi. E-302 uchun:
Qirqishni (qazishni) eng katta radiusi - Rh=5,9m.
Turish joyidagi qirqish radiusi – Rtur=3m
To‘kish eng kata radiusi – Rto‘k.=54m.
To‘kishning eng kata balandligi – Nto‘k.=4,3m
Orqa qismini harakat radiusi – R o.h=2,6m. (8-jadvaldan)
TO‘G‘RI ChO‘MIChLI EKSKAVATOR UChUN ORQA QISMINI HARAKAT RADIUSI Ro.k. ,m da
8-jadval
Ekskavator markalari
|
E-302
E-304
|
E-504
E-505
E-505 A
|
E-651
E-652
E-655
|
E-801
|
E-5111A
|
EO-6111
EO-6112
|
EO-4111
EO-41110
|
SE-3
|
EKG-4
|
2,6
|
2,9
|
2,9
|
3,2
|
3,3
|
3,3
|
4,2
|
5,3
|
5,3
|
BIRINChI QAZIB O‘TISh YO‘LI
1. Handaqga tushish yo‘li
1. Handdaqga tushish yo‘lini faqat 1-variantda tashkil qilsa bo‘ladi, handaqning yuqori qismini buldozer bilan ishlangan, III-variantda, handaqga tushish yo‘lini tik qilib bo‘lmaydi. Undan tashqari handaqga tushish yo‘lini chuqurligi hxti – xisob bo‘yicha handaqni chuqurligini ½ qismini tashkil qilgandagina uni qilish maqsadga muvofiqligini hisobga olish kerak. Shundn ekskavator handaqga tushish yo‘lini ishlab handaqning tubiga tushadi, o‘zi to‘kar mashinalar esa handaqga tushish yo‘lidan harakat qiladi.
Bizning loyihada hx.t.y.=Hto‘k.-( hm.k.+0,8)
Bu yerda 0,8-ehtiyot shart balandlik; hm.k=2 m - 6 jadval bo‘yicha ZIL-MMZ-555 mashinaning kuzovini yuqorisigacha bo‘lgan balandlik
|
