II bob. BIRIKM ALAR
Umumiy m a’lum otlar
M a’lumki, m ashinalar detal va uzellardan tashkil topib birikmalar
vositasida у ig‘ iladi. Birikmalar esa ajraladigan va ajralmaydigan turlarga
boMinadi.
Ajralmaydigan
birikmalar, bu shunday birikmalarki, bunda mashina
uzellarini ayrim qismlarga ajratilganda,
ishchi yuzalariga shikast
yetkaziladi, ya’ni birikma hosil qilish uchun bu ishchi yuzasi qayta
ishlanadi. Parchin mixli, payvand hamda detallari o ‘zaro tigMzlik bilan
oMkazilgan birikmalar shunday birikmalar hisoblanadi.
Rezbali,
shponkali, shlitsli birikmalar ajraladigan birikmalar bo‘lib,
bunda uzellar detallarga ajratilganda detallning ishchi qismiga shikast
yetkazilmaydi. M ashinalaming yaxshi ishlamasligi, muddatdan oldin
ishdan
chiqishi, ishlash jarayonida shovqinning oshib ketishiga undagi
birikma sifatining pastligi (sifatli m ahkamlanmaganligi, payvandlan-
maganligi, birikma uchun material noto‘g ‘pi tanlanganligi va h.k.)
sabab
boMadi.
Birikma elementlari asosan mustahkamlikka hisoblanadi. Bunda
birikma elementlarining mustahkamligi biriktirilayotgan detallarning
mustahkamligi bilan bir xilda boMishishiga erishish kerak.
2.1-§. Rezbali birikm alar
Ajraladigan birikmalarning eng k o bp
tarqalgan turi rezbali
birikmalardir. BoMt, vint, shpilka rezbalam ing xususiy hollari bo4lib,
mashinalaming ular vositasida yig‘ilgan uzellari kerak boMgan vaqtda
ayrim
detallarga
ajratilishi
va yana
qayta yigMlishi
mumkin.
Rezbali birikmalarning afzalliklari. 1. Tuzilishi oddiy. 2. YigMsh va
detallarga ajratish yengil. 3. Hamma oMchamlari
standart boMganligi
uchun nisbatan arzon. 4. Katta yuklanishlarga chidamli.
Kamchiliklari. Detallarda rezbalarning boMishi yuklanishni tuplanishga
olib keladi, bu esa o ‘zgaruvchi kuchlanishlar ta ’sirida mustahkamligini
pasaytiradi.
и
