|
-jadval
ATK bo'yicha bir avtomobiiga to’g’ri keladigan solishtirma texnik- iqtisodiy ko’rsatkichlar
KoTsaikichlar
|
| bet | 60/112 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 20,58 Mb. | | #228451 |
Bog'liq Avtotransport tarmog\'i korxonalarini loyihalash M Musajonov (1)2.42-jadval
ATK bo'yicha bir avtomobiiga to’g’ri keladigan solishtirma texnik- iqtisodiy ko’rsatkichlar
KoTsaikichlar ATK
Yengil Avtobus- Yuk YoTdan avtomobil- lar avtomobil- tashqarida
lar lari ishlaydigan > o’zi ag'dargich avtomobillar
Ishlab chiqarish 0,22 0,42 0,32 1,50 ishchilari soni
Ishchi postlar soni 0,08 - 0,12 0,10 0,24
lshlab chiqarish 8,50 29,00 19,00 70,00 binolari va
omborxonalar maydoni, m2
MaTnuriy-maishiy 5,60 10,00 8,70 15,00 binolarmaydoni, m2
Saqlash maydoni, irr 18,50 60,00 37,20 70,00
Hudud maydoni, m" 65,00 165,00 120,00 310,00
Koeffitsiyentlar qiymatiari 5-iiovada keitiriIgan.
Loyihalanayotgan ATK uchun texnik-iqtisodiy koTsatkichlarning qiymallari ctalon sharoit uchun solishtirma koTsatkichlarni muayyan sharoitni hisobga oluvchi koeffitsiyentlarga ko'paytirish orqaii aniqlanadi.
F ic„ = , (2.142)
* P= x : ; x K aix K x X K thx K Lx K , hx K iq , (2.143)
Pich= F:LxKaixKxxK,bxKLxK,shxKiq, (2.144)
F ,nm = F : L x K aix K xx K rbx K l x K ishx K ic, , m2 (2.145)
F s = K s x K xx K tbx K s V (2.146)
F h = F s x x K a , x K x x K , bx K i x K s x K iShx K iq , nr. (2.147)
Loyihalangan avtotransport korxonasi uchun loyihaning texnik-iqtisodiy koTsatkichlari quyidagicha aniqlanadi:
182
p \ _ V pu-h m l (2.148) ■ 7 * ( 2 .1 5 1 )
R* A, = - ;
r„■. , = Z f ,/c/z m (2.149) V f ( 2 .1 5 2 )
b mm = , m'
4 4
Z * - . , (2.150) ( 2 .1 5 3 )
~ A m * = z f ’ -
A ; 4
Loyilialanayotgan ATK tcxnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari etalon sharoit uchun olinib, muayyan sharoitga keltiruvchi koeffitsiyent orqali to’g’rilangan ko’rsatkichlar bilan taqqoslanganda, ulardan keskin oshib ketmasligi lozim. Agar birorta ko'rsatkich qiymati keskin oshib ketsa, hisob-kitoblar ko'rilib, bosh reja va ishlab chiqarish binolari yechimlari tahlil cjilinadi. Lozim boTgan holda progressiv me'yorlar va yangi yechirnlar asosida loyiha qayta ko'rib chiqiladi yoki loyihaning oldingi qiymatlari asoslanadi.
3. Texnik-iqtisodiy ko'rsatkichiar yordamida korxona ishlab chiqarish-texnik bazasining tahiili
Mavjud ATKlami kengaytirish, qayta qurish va qayta texnik jihozlash zarurati paydo boTgan liolda ulaming texnik-iqtisodiy koTsatkichlari etalon ko'rsatkichlar va to’g’rilash koeffitsiyentlari yordamida hisoblangan natijalar bilan solishtirilib, qaysi ko’rsatkich qiymati kamligiga qarab bajarilishi lozim boTgan ishlar aniqlanadi.
Respublikadagi ko'pgina andazaviy loyiha bo'yicha qurilgan va hozirgi yangicha bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida avtomobillar soni kamaygan korxonalar tahlil natijasida korxona hududi, avtonrobil turar joylari va ishlab chiqarish binolari maydonlarining qisman ishlatilma-yotganini aniqlab, ulardan samarali foydalanish uchun TXK va JT bo'yicha ixtisoslashgan markazlar ochilmoqda, kichik va qo'shma korxonalar tashkil qilinmoqda, ijaraga berilmoqda.
ATK texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari muayyan sharoit uchun muntazam tahlil qilinib borilishi va ishlab chiqarish-texnik bazasini takomillashtirish yoki foydalanilmayotgan imkoniyatlarni ishga solish bo'yicha tadbirlar amalga oshirilib borilishi lozim.
Ishlab chiqarishdagi ishchilar soni aniqlanganda, TXK va JT jarayoniga jalb qilingan ishchilar soni hisobga olinadi.
183
Ishchi postlari soni aniqlanganda, KXK. TXK-1, TXK-2, TSh-l, TSh-2, JT mintaqalaridagi postlar hisobga olinadi.
Yuvish ishlariga moTjallangan har qaysi oqim qatori bitta postga, avtopoyezdlar TXK o’tishiga moTjallangan ishchi posti ikki postga, bitta stend bilan jihozlangan avtopoyezdlar tashxislash posti bitta postga hisobianadi.
Ishlab chiqarish xonalari va omborxonalar maydoniga quyidagilar kiradi:
- TXK va JT ishiab chiqarish ustaxonalari maydoni;
- bosh mexanik ustaxonasi, kislota va zaryadlash , bo'yoq tayyorlash va boshqa ustaxonalar maydonlari; ■
- omborxonalar maydonlari;
- ishlab chiqaiish bilan band bo'lgan xizmat xonalari (ustalar xonasi, texnik nazorat boTimi, ishlab clriqarishni boshqarish boTimi va boshqalar) maydonlari; •
- binoda o’rnashgan kutish postlari maydoni;
- texnik xonalar (transformator xonasi va boshqalar) maydoni.
Yordamchi xonalar maydoniga quyidagilar kiradi:
- ma'tnuriy, maishiy binolar maydoni;
- ma’naviy-marifiy, tibbiyot, umumiy ovqatlanish xonalari maydoni;
- idora hamda xizmat xonalari va kabinetlar maydonlari. Saqlash maydoni uning geometrik oTchamlari orqali aniqlanadi.
Avtomobiilar ko’p qavatli binoda saqlanganda, saqlash maydoniga rampalar, qavatlardagi qo'shjmcha o'tish yoTlari maydoni ham qo'shiladi.
Iludud maydoniga ATK uchun ajratilgan uchastka maydoni kiradi.
2.5.10. Avtotransport korxonalari ishlab chiqarish texnik bazasini qayta qurish va qayta texnik jihozlash
Avtotransport korxonalari (ATK)ning qayta qurilishi mavjud asosiy, ma'muriy, maishiy va texnik bmo hamda inshootlarning qisrnan qayta o’zganirilishini ko'zda tutadi. Bunda istisno tariqasida ba’zi binolar kengaytirilishi mumkin.Qayta texnik jihozlashda esa ATK. umumiy quvvatini oshirmagan holda, uni yangi texnika, jihoz va texnologiya bilan qurollantirish, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasini oshirish bo'yicha ishlar amalga oshiriladi.
184
ATK ishlab chiqarish texnik baza (ITB)si faoliyatining samaradorligiga ta’sir etuvchi omiliar
Hozirgi paytda mavjud ATKlaming tahlili shuni ko'rsatdiki, ulaming ITBsi o'ziga yuklatilgan vazifaiaming bajarilishini toTiq taTniniay olmayapti. Jumladan, qator ATKlar ITB elementlarining parametrlari ekspluatatsiya qilinayotgan harakatdagi tarkib oTchamlariga mos kelmayapti. Buning natijasida mavjud ishlab chiqarish va orabor maydonlaridan, texnologik jihozlardan TXK va JT ishchi postlaridan foydalanishning samarali darajasi uncha yuqori cmas.
Zamonaviy avtomobillar va ulaming agregat hamda tizimlari konstruktsiyalarining yuqori darajada takomillashuvi va murakkablashuvi (gidromexanik uzatmalar qutisi, elektron oT oldirish tizimi, ayniqsa oxirgi yillarda soni keskin ortayotgan gaz ballonli avtomobillar) ishlab chiqarish uchastkalari va ishchi postlarni modcrnizatsiya qilinishini hamda yangi takomillashgan texnologik jihozlar bilan ta'minlashni taqazo qiladi.
ATKlarda bajarilayotgan TXK va JT texnologik jarayonlari ro’y berayotgan ilmiy-texnik taraqqiyot va avtomobillaming texnik holatini ishlab chiqilayotgan tashxislash usullari bilan hamnafas boTisbi lozim. Mavjud texnologiyalar o'zgarmay qolgan taqdirda ham qoTlanilayotgan texnologik jihozlarni yangilash, zamonaviy nusxalari bilan almashtirish hamda yetishmayotganlari bilan toTdirish doimiy tarzda olib borilishi kerak. Bu, o’z navbatida, melinal unumdorligiga, bajarilayotgan ishlaming sifati va tannarxiga katta ta'sir etadi, avtomobillarning muddatdan oldin buzilishiga va nosozliklariga olib keladi -
Mavjud ATKlar ITBsi holatining tahlil natijalari uning qoTlanilishining
- samarasizligi sababiarini va oqibatlarni aniqlash imkonini beradi.
Korxona quvvati birligiga ajratilayotgan solishtirma sarflar yangi qurulishga nisbatan quyidagilarni lashkil eladi.
- korxona kengaytirilganda - 71 ...75%;
- qayta qumlganda - 41.. .43%;
- texnik qayta jihozlanganda - 20...21%;
0 ’zbekiston Respublikasida bozor iqtisodiyoti sharoitiga oTilishi munosabati bilan ko'pgina yuk avtomobillari korxonalaridagi avtomobillar sonining kamayib ketishi natijasida texnik bazaning (maydonlar, bino, inshootlar, ishchilar) ortiqchaligi sezilmoqda va ulardan tadbirkorlik bilan foydalanish yoTlari qidirilmoqda.
Yengil avtomobillar korxonalaridagi texnik bazalar (ishlab chiqarish binolari, turar joylar)dan foydalanish samaradorligini ko'tarish shaxsiy avtomobillarga xizmat ko'rsatish, ulami saqlash va kichik korxonalar barpo qilish hisobiga amalga oshirilmoqda.
Avtobus korxonalari ITB dan foydalanish samaradorligini oshirish yangi rusumli avtobuslar (Merscdes-Benz-0405, 0345, O’zOtayo’1 M-23, M-24 M-50 va boshqalar) xarid qilinishi, servis xizmati ko'rsatilishi va kichik korxonalar tashkil qilinishi orqali ta'minlanmoqda.
Ekspluatatsiyaga yangi avtomobillarning kiritilishi ITB ni qayta qurish zarurligini taqozo qilmoqda. Shuning uchun «Mersedes-Benz» va
« 0 ’zOtayo’l» servis markazlari tashkil qilindi, «Xunday» servis markazi va
«Maxsustrans» uyushmasinmg texnik bazasi qayta qurulmoqda.
Kelgusida korxonalami qayta qurish ishlarining keng koTamda amalga oshirilishi ko'zda tutilmoqda.
|
| |
