QIDIRUV TIZIMLARI ALGORITMLARINING TAHLILI
1Narziyev Nosir Baxshilloyevich, 2Xolmatov Asilbek, 3Almatov Samandar
1Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, katta o’qtuvchi
2,3Toshkent axborot texnologiyalari universiteti talabalari
https://doi.org/10.5281/zenodo.7993938
Annotatsiya. Qidiruvning tizimlarining ahamiyati va ushbu tizimlarda qidiruvni amalga oshirish uchun qo’llaniladigan algoritmlar haqida batafsil ma'lumot keltirilgan.
Kalit so’zlar: qidiruv tizimlari, PageRank, TF-IDF, web-sahifa, semantik qidiruv.
Qidiruv tizimlari algoritmi – qidiruv tizimi foydalanuvchining qidiruv so‘roviga javoban qaysi veb-sahifalarni qaytarishi kerakligini aniqlash uchun foydalanadigan qoidalar, ko‘rsatmalar yoki murakkab hisoblar to‘plamidir. Misol uchun, Google qidiruv tizimining algoritmi qidiruv natijalarida qanday veb-sahifalar paydo bo'lishi kerakligini aniqlash uchun veb-sahifadagi kontentning dolzarbligi va unga qancha boshqa veb-saytlar bog'lanishi kabi yuzlab omillarni hisobga oladi. Shu tarzda, u foydalanuvchilarga eng mos va maqbul natijalarni topishga yordam beradi. Qidiruv tizimlari algoritmlari murakkab va doimiy ravishda rivojlanib boradi, lekin umumiy g'oya oddiy : qidiruv so'zini google kabi qidiruv tizimlariga kiritganingizda, u o'zi biladigan barcha veb-sahifalarni ko'rib chiqadi va keyin ularni saralaydi va natijalarning qidiruvingizga mos kelishi ehtimoli yuqori bo'ladi. Qidiruv tizimi dastlab qidiruvingizdagi so'zlarga qaraydi va asosiy tushunchalarni aniqlaydi. Qidiruvingizga eng yaqin bo'lgan veb- saytlar yoki ma’lumotlar qidiruv natijalarining yuqori qismida joylashadi. Qidiruv tizimi har bir veb-sahifaning dolzarbligini aniqlash uchun bir nechta omillarni ko'rib chiqadi. U sahifadagi so'zlarning chastotasi, sahifaning mashhurligi (qancha odam va qanchalik tez-tez tashrif buyurishi) va ishlatiladigan kalit so'zlarning turlarini hisobga oladi. Shuningdek, sahifa qanchalik tez-tez yangilanishi va boshqa veb-saytlar unga qanchalik tez-tez bog'lanishini ko'rib chiqadi. Qidiruv tizimi veb-saytning umumiy konteksti va kontent sifatiga ham qaraydi. U aniq ma'lumot va sifatli tasvirlar kabi ma’lumotlarni qidiradi. Qidiruv tizimlari algoritmlari sizga eng yaxshi qidiruv natijalarini berish uchun yuqorida keltirilgan omillardan foydalangan holda milliardlab veb-sahifalarni tez va aniq saralashi mumkin.
Qidiruv tizimining algoritmlari hamma uchun ochiq emas. Qidiruv tizimlari algoritmlari Google, Bing va Yahoo kabi qidiruv tizimlari tomonidan qo'llaniladigan maxfiy retseptlardir! Ushbu algoritmlar doimiy ravishda o'zgartiriladi va foydalanuvchiga eng dolzarb, foydali ma'lumotlar taqdim etilishini ta'minlash uchun sozlanadi. Qidiruv tizimlari algoritmlari ommaviy ravishda mavjud emasligining sababi shundaki, bu veb-sayt egalariga adolatsiz ustunlik beradi, ular keyinchalik qidiruv tizimi reytinglarini o'zgartirishi mumkin. Bu esa foydalanuvchilarga noto'g'ri ma'lumotlar taqdim etilishiga olib kelishi mumkin va shuningdek, nomaqbul kontentga ega veb-saytlar kerak bo'lganidan yuqoriroq reytingga ko'tarilib olishi mumkin. Bundan tashqari, ommaviy foydalanish mumkin bo'lgan algoritmlardan xakerlar foydalanishi osonroq bo'ladi, bu esa xavfsizlik muammolariga olib kelishi mumkin. Shuningdek, bu veb-saytlar reytingini sun’iy ravishda oshirishning oldini olish orqali ularning yaxlitligini saqlashga yordam beradi.
