• AMALIY MASHG‟ULOT yuzasidan variantlar
  • Masalani kompyuterda yechish texnologiyasi Bu masalani yechish uchun MS EXCEL
  • =ЕСЛИ(B2>85;5;ЕСЛИ(B2>70;4;ЕСЛИ(B2>55;3;2)))
  • =ЕСЛИ(E2+F2+G2=15;39000;ЕСЛИ(ИЛИ(E2=2;F2=2;G2=2);0;ЕСЛИ( ИЛИ(E2=3;F2=3;G2=3);19000;29000)))
  • ЕСЛИ(И(B2="PROF";C2="E");70000+70000*(D2*0,25+0,5);ЕСЛИ(И(B 2="PROF";C2="A");70000+70000*(D2*0,25+0,8);ЕСЛИ(И(B2="DOTS";C
  • );ЕСЛИ(I(B2="K";C2="A");(50000+50000*(D2*0,25+0,8))))))))
  • Yechish. Masalada hisob-kitob ishlarini bajarish talab qilingan. Masala  echimini quyidagi ko'rinishda keltiramiz.   A




    Download 5,58 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet35/47
    Sana17.11.2023
    Hajmi5,58 Mb.
    #100483
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47
    Bog'liq
    амалий iIAKT (2)

    Yechish. Masalada hisob-kitob ishlarini bajarish talab qilingan. Masala 
    echimini quyidagi ko'rinishda keltiramiz. 
     A 






    Javob 
    1-raqam 
    2223 
    -99999 
    1-2-raqam 
    ko'paymasi 
    1-raqam formulasi: 

    40 

    345 
    4977 
    =B2*B4 
    =LYeVSIMV(A4;1) 

    Engkattasi 2-raqam 
    567 
    8568 
    Eng kattasi 
    formulasi 
    2-raqam formulasi: 

    8568 

    4456 
    21 
    =MAKS(C1:D6) 
    =PSTR (A4;2;1) 

    256 


    -45 
    1963 
    masala. B1:B5 katakchalar blokida sonlar berilgan. Shu sonlardan nechtasi 
    0 dan farqlИЛИgini C3 katakchada aniqlang. 
    Yechish. Masalada hisob-kitob ishlarini bajarish talab qilingan. Masala 
    echimini quyidagi ko'rinishda keltiramiz. 


    1–misol. x ning –5 qiymatida 




    2
    5
    3
    x
    :
    20
    |
    x
    |
    x
    y




    funksiyani hisoblang. 
    Bu vazifani ikki usulda bajarish mumkin. 
    1–usul.
    2-usul. 
    Shuni ta‟kidlash lozimki, Excel funksiyalarini qo„llash uchun ularning xususiyatlari haqida 
    to„liq ma‟lumotga ega bo„lish lozim. 
    AMALIY MASHG‟ULOT yuzasidan variantlar: 
    1)
    ,
    1
    1
    *
    )
    1
    (
    2
    x
    a
    z
    y
    x
    z
    u





    bu yerda
    2
    2
    2
    sin
    y
    x
    x
    z


    2) 
    ,
    *
    ]
    ln[
    1
    x
    e
    x
    x
    x
    w


    bu yerda 
    v
    u
    v
    u
    x
    n




    4
    3
    )
    (
    3) 
    4
    )
    1
    (
    1
    )
    1
    (
    1
    1
    2
    2
    2
    2
    2









    x
    x
    z
    x
    z
    x
    y
    4) 
    )).
    4
    (
    sin
    5
    6
    2
    (
    *
    )
    *
    (
    2
    5
    6
    5
    2





    x
    x
    x
    x
    x
    y
    5)
    ,
    1
    *
    1
    2
    2


    a
    a
    w
    bu yerda 
    x
    x
    x
    e
    u
    a
    x




    5
    5
    3
    cos
    sin
    6) 
    2
    2
    2
    2
    2
    2
    *
    2
    1
    *
    8
    a
    x
    e
    a
    b
    a
    c
    b
    a
    y







    7) 
    y
    x
    b
    a
    x
    dx
    c
    bx
    a
    x
    x
    Z
    *
    *
    4
    cos
    2
    sin
    ln
    cos
    1
    4







    8) 
    u
    u
    r
    x
    a
    y
    x
    z




    5
    2
    *
    2
    sin
    *
    cos
    *
    2
    ln

    9) 
    2
    2
    75
    ,
    3
    b
    a
    b
    a
    Z



    , bu yerda 
    3
    ln
    ,
    cos
    sin
    4






    x
    e
    x
    b
    x
    y
    y
    x
    a
    x
    10) 
    t
    r
    s
    x
    t
    d
    t
    s
    x
    r
    n
    cos
    *
    cos
    sin
    *
    )
    (
    *
    *
    *
    2
    2
    3









    11) 
    2
    2
    )
    sin
    *
    (
    cos
    *
    r
    r
    d
    e
    r
    r
    s
    y
    x





    12) 
    3
    2
    2
    2
    2
    *
    4
    b
    a
    b
    a
    y



    , bu yerda 
    2
    cos
    ,
    2
    sin
    2
    x
    b
    x
    a




    13) 
    b
    a
    y
    2
    2
    cos
    ln


    bu yerda 
    2
    )
    ln(
    y
    x
    x
    a


    ,
    2
    )
    ln(
    y
    x
    y
    b

    14) 
    )
    2
    (
    sin
    3
    5
    x
    x
    y



    bu yerda 
    3
    2
    2
    2
    cos
    sin
    ln
    y
    e
    a
    y
    a
    x
    a



    15) 
    2
    2
    2
    2
    2
    x
    R
    R
    R
    s
    x



    bu yerda 
    x
    t
    n
    n
    R
    cos
    5
    )
    2
    (
    ln



    16)
    )
    2
    sin(
    ln
    2
    x
    x
    b
    ax
    M





    bu yerda
    t
    t
    х
    3
    3
    cos
    sin


    17) 
    ;
    )
    *
    *
    (
    *
    r
    b
    h
    R
    y
    a
    d
    Z


    bu yerda
    h
    r
    d
    r
    vn
    a
    2
    3
    2
    *
    3
    1
    ;
    *
    3




    18) 
    2
    ln
    )
    (
    2
    4
    a
    a
    p
    p
    S


    bu yerda
    x
    x
    a
    c
    x
    x
    P
    sin
    1
    cos
    1
    ;
    2
    sin






    19) 
    x
    a
    c
    b
    S
    ln
    2
    sin
    .
    .

    , bu yerda
    2
    3
    2
    cos
    1
    ,
    2
    cos
    1
    x
    a
    c
    x
    a
    b




     
     
    7-AMALIY MASHG‟ULOT 
    MS Excel elektron jadvalida matematik modellashtirish. 
    Ishdan maqsad. 
    Mantiqiy «ЕСЛИ» va «ИЛИ» operatorlarini ishlatish usullarini o„rganish.
    Masalaning qo„yilishi. 
    Talabalar stipendiyasi, ularning semestr davomida fanlardan to„plagan reyting 
    ballariga asoslanib aniqlanadi deylik. Faraz qilaylik, ular uch fandan reyting 
    ballari to„plashi kerak bo„lsin. Agar ularning hamma fanlardan to„plagan reyting 
    ballari 86-100% oralig„ida bo„lsa ( 5 baho ), unga 39000 so„m, agar fanlar ichida 
    birortasidan yaxshi baho olgan bo„lsa (71-85%, 4 baho ) 29000 so„m, birortasidan 
    qoniqarli baho olgan bo„lsa (55-70%, 3 baho ) 19000 so„m, birortasidan 
    qoniqarsiz baho olgan bo„lsa (0-54%, 2 baho ) 0 so„m mikdorda stipendiya 
    tayinlanadi. Tayinlangan stipendiyadan 1 foyizi kasaba uyushma azosi fondiga 
    o„tkazilsin va talaba oladigan stipendiya mikdori hisoblansin. Masalani yechish 
    dasturi tuzilsin. 
     Masalani kompyuterda yechish texnologiyasi 
    Bu masalani yechish uchun MS EXCEL dasturidagi mantiqiy «ЕСЛИ» 
    operato-ridan foydalanamiz. Namuna sifatida malumotlar jadvalda keltirilgan. 
    Birinchi qadamda A1 yacheykasiga talabalarning famИЛИyasi, ismi-sharifi deb 
    yoziladi. Mos ravishda V1 yacheykasiga 1 fandan reyting bali, S1 yacheykasiga 2 
    fandan reyting bali, D1 yacheykasiga 3 fandan reyting bali, YE1, F1, G1 
    yacheykalariga esa mos ravishda shu fanlardan baholari, H1 yacheykasiga 
    talabalar stipendiyasi, I1 yacheykasiga 1 foiz kasaba uyushmasi uchun, J1 
    yacheykasiga belgilangan stipendiyani qo„lga tegishi degan yozuvlar kiritiladi va
    mos ravishda A, V, S, D ustunlar to„ldirib chiqiladi. 
    YE2 yacheykaga 1-fandan reyting bali asosida talabaning olgan bahosi 
    hisoblanadi. Bu qo„yidagi formula asosida amalga oshiriladi:


    =ЕСЛИ(B2>85;5;ЕСЛИ(B2>70;4;ЕСЛИ(B2>55;3;2))) va u quyidagilar-ni 
    bildiradi, agar V2 dagi son talabaning 1 fandan to„plagan reyting bali 85 dan katta 
    bo„lsa, yacheykaga 5 sonini yozadi, aks xolda keyingi ifodani tekshiradi, yani 
    agar V2 dagi son 70 dan katta bo„lsa yacheykaga 4 sonini yozadi, aks xolda 
    keyingi ifodani tekshiradi, yani agar V2 dagi son 55 dan katta bo„lsa yacheykaga 3 
    sonini yozadi, agar kichik bo„lsa u xolda 2 sonini yozadi. Bu jarayonni barcha 
    talabalar uchun yoziladi. Shu asosida F2 va G2 yacheykalarga mos ravishda 2-
    fandan va 3-fandan reyting bali asosida olgan bahosi hisoblanadi 
    Keyingi bosqichda esa talabaning olgan bahosiga qarab stipendiya 
    tayinlanadi. Bu H2 yacheykasida qo„yidagi formulani ishlatish asosida amalga 
    oshiriladi 
    =ЕСЛИ(E2+F2+G2=15;39000;ЕСЛИ(ИЛИ(E2=2;F2=2;G2=2);0;ЕСЛИ(
    ИЛИ(E2=3;F2=3;G2=3);19000;29000))) 
    I2 yacheykasida stipendiyadan kasaba uyushmasi uchun 1 foiz mikdorda 
    ajratish hisoblanadi. Bu N2 yacheykasidagi qiymatni 100 ga bo„lish orkali amalga 
    oshiriladi. J2 yacheykasida qo„lga olinadigan stipendiya miqdori hisoblanadi. 
    Buning uchun J2 – I2 formulasi ishlatiladi. Bu jarayon hamma talabalar uchun 
    amalga oshiriladi.











    F.I.SH. 

    fandan 
    reytin
    g bali 

    fandan 
    reytin
    g bali 

    fandan 
    reytin
    g bali 

    fandan 
    olgan 
    bahosi 

    fandan 
    olgan 
    bahosi 

    fandan 
    olgan 
    bahosi 
    Talaba
    -ning 
    stipen-
    diyasi 
    1 foiz 
    kasaba 
    uyush
    masi 
    uchun 
    Stipend
    iya-
    ning 
    qo„lga 
    tegishi 

    Karimov A. 
    45 
    56 
    69 







    Salimov K. 
    26 
    69 
    87 







    Xalilov P. 
    89 
    72 
    52 



    29000 
    290 
    28710 

    Raximov S. 
    48 
    56 
    80 







    Diyerov A. 
    69 
    74 
    78 



    19000 
    190 
    18810 

    Sharipov B. 
    78 
    75 
    52 







    Usmonov P. 
    98 
    90 
    89 



    39000 
    390 
    38610 

    Pozilov A. 
    65 
    89 
    86 



    19000 
    190 
    18810 
    10 
    Xalimov S. 
    25 
    86 
    88 






     
    3 – masala. 
    MS EXCEL muhitida mantiqiy (ЕСЛИ, i) operatorlardan foydalanib 
    masalalar yechish.
    Ishdan maqsad. 
    Mantiqiy «ЕСЛИ» va «i» operatorlarini ishlatish usullarini o„rganish. 
     
    Namunaviy masala. 
    Bir vaqtning o„zida bir nechta shartlar bajarilganda yechiladigan masalalarga 
    misol sifatida qo„yidagi masalani ko„rib chiqamiz.
     


    Masala: Kafedrada quyidagi toifadagi: professor, dotsent va katta o„qituvchi 
    lavozimlari mavjud bo„lib, ularning ish xaqlari mos ravishda 70000, 60000 va 
    50000 so„m bo„lsin. Bundan tashqari erkaklarga 0,5% , ayollarga esa 0,8% va 
    farzandlarning soniga karab 0,25% dan qo„shib beriladigan bo„lsa olinadigan 
    maoshni hisoblash dasturi tuzilsin. 
    Bu masalani yechishda albatta mantiqiy operatorlar «ЕСЛИ» va «i» larning 
    birgalikdagi holatlaridan foydalanamiz. Ko„zga yaqqol ko„rinishligi uchun masala 
    shartlarini jadval ko„rinishga keltirib olamiz. Birinchi ustunga (A) F.I.SH. larni 
    qo„yamiz, ikkinchisiga (B) - lavozimlarni, uchinchisiga (C) jinslarini
    to„rtinchisiga (D) farzandlar sonini va nixoyat beshinchisiga (E) maoshni 
    hisoblash formulasini kiritamiz. Keltirilgan jadvalimizda mavjud barcha xollar 
    hisobga olingan bo„lib, agar barchasi uchun ishlaydigan umumiy yagona formula 
    tuzsak masalamiz yechiladi. Bu formula qo„yidagidan iborat bo„lib YE1 
    yacheykaga yoziladi: 
    ЕСЛИ(И(B2="PROF";C2="E");70000+70000*(D2*0,25+0,5);ЕСЛИ(И(B
    2="PROF";C2="A");70000+70000*(D2*0,25+0,8);ЕСЛИ(И(B2="DOTS";C
    2="E");60000+60000*(D2*0,25+0,5);ЕСЛИ(I(B2="DOTS";C2="A");60000+
    60000*(D2*0,25+0,8);ЕСЛИ(I(B2="K";C2="E");50000+50000*(D2*0,25+0,5
    );ЕСЛИ(I(B2="K";C2="A");(50000+50000*(D2*0,25+0,8)))))))) 
    Hosil bo„lgan formulaga qo„yidagicha izox berish mumkin: agar ixtiyoriy 
    shaxsning ish xaqi hisoblanayotganda lavozimi professor (yani B2="PROF") va 
    erkak (yani C2="E") bo„lsa u xolda ish xaki 70000 so„mga, yana bolalari uchun 
    70000*D2*0,25 so„m va erkakligi uchun 70000 * 0,5 so„m ko„shimcha xaq oladi. 
    Natijada hammasi bo„lib 70000 + 70000*D2*0.25 + 70000*0.5 so„mga teng 
    bo„ladi. Shu kabi barcha xollar uchun izox berish mumkin. 
    Bu formulani barcha satrlar uchun formulalarni yoyish usuli bilan 
    o„tkazamiz. Natijada jadvalimizni oxirgi ustunida barcha xollar uchun ish xaqi 
    hisoblanganligini ko„ramiz. 






    F.I.SH. 
    Lavozimi 
    Jinsi 
    Farzandlar soni 
    Oylik ish xaqi. 

    Famil.1 
    prof. 


    157500 

    Famil.2 
    prof. 


    213500 

    Famil.3 
    dots. 


    135000 

    Famil.4 
    dots. 


    123000 

    Famil.5 
    kat. o„q. 


    112500 

    Famil.6 
    kat.o„q. 


    115000 

    Download 5,58 Mb.
    1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47




    Download 5,58 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Yechish. Masalada hisob-kitob ishlarini bajarish talab qilingan. Masala  echimini quyidagi ko'rinishda keltiramiz.   A

    Download 5,58 Mb.
    Pdf ko'rish