Eslatma: formulalar katorida «ЕСЛИ» operatorini yetti marotabadan
ortiq ishlatish mumkin emas.
Xatoliklar va ularning sabablari
Xatoliklar
Sabablari
#ДЕЛ/0!
Nolga (0) bo„lish berilgan
Zadano deleniye na nol
AMALIY MASHG‟ULOT yuzasidan variantlar:
1. y=
2
,
7
4
1
2
,
7
4
2
2
агарx
x
x
агарx
x
x
2. y=
.
0
,
)
3
(
,
0
,
3
16
2
2
агарx
x
агарx
x
3. y=
1
,
8
sin
3
cos
1
,
8
sin
3
3
3
агарx
x
x
x
агарx
x
x
4. y=
6
,
)
17
7
(
63
6
,
9
64
2
4
агарx
x
x
агарx
x
5. y=
0
,
9
sin
3
0
,
7
3
2
3
x
x
x
агарx
x
x
6. y=
2
,
)
29
6
5
(
1
2
,
29
6
5
4
3
агарx
x
x
агарx
x
x
7. y=
0
),
12
7
(
3
0
,
12
7
2
2
агарx
x
x
агарx
x
x
8. y=
5
),
15
7
(
29
5
,
7
3
2
5
агарx
x
x
агарx
x
9. y=
0
,
7
4
3
0
,
1
2
3
агарx
x
x
x
агарx
x
tgx
10. y=
3
),
7
(
56
3
,
7
2
6
агарx
x
агарx
x
11. y=
0
,
3
0
,
sin
2
5
3
агарx
x
агарx
x
12. y=
4
),
69
19
(
3
4
,
19
5
4
7
агарx
x
x
агарx
x
x
x
13. y=
0
,
)
1
(
0
,
cos
9
4
агарx
x
агарx
x
14. y=
2
,
75
2
,
75
16
8
6
агарx
x
агарx
x
x
15. y=
4
,
sin
4
,
5
5
агарx
x
агарx
x
tg
16. y=
0
),
23
(
25
0
,
23
3
3
агарx
x
агарx
x
17. y=
0
,
sin
0
,
3
4
3
агарx
x
агарx
x
18. y=
1
),
9
6
2
(
1
1
,
9
6
2
3
2
3
агарx
x
x
агарx
x
x
19. y=
4
),
9
3
(
1
4
,
9
3
2
2
агарx
x
x
агарx
x
x
20. y=
2
,
4
2
2
,
1
7
3
2
2
агарx
x
агарx
x
x
#ЗНАЧ!
Noto„g„ri argument yoki operator berilgan
Ukazan nepravilniy argument ИЛИ operator
#ИМЯ!
Qo„llab bo„lmaydigan nom ko„rsatilgan
Ukazano nedopustimoye imya
#Н/Д!
Qiymati ko„rsatilmagan
Znacheniye ne ukazano
#ПУСТО!
Berilgan diapazonlarni kesishish maydoni
Zadana oblast peresecheniya diapazonov, kotoriye ne
peresekayutsya
#ССЫЛКА! Ukazana nekorrektnaya ssilka
#ЧИСЛО!
Sonni ishlatish vaqtidagi xatolik
Oshibka pri ispolzovanii chisla
8-AMALIY MASHG‟ULOT.
MS Excel electron jadvalida murakkab masalalarni modellashtirish.
Berilgan ishlab chiqarish rejasi uchun talab etilgan jo‟xori miqdori E10
katakchada hisoblanadi. Sarflanadigan jami jo‟xori miqdori ishlab chiqariladigan oq-
sariq mahsulot (D4 katakcha) miqdorining bir barrel oq-sariq mahsulot turidan ishlab
chiqarish uchun sarflanadigan jo‟xori miqdoriga ko‟paytmasi hamda qizil mahsulot (C4
katakcha) miqdorining bir barrel qizil mahsulot turidan ishlab chiqarish uchun
sarflanadigan jo‟xori miqdoriga ko‟paytmalarining yig‟indisiga teng. E10dagi ushbu
formula quyidagicha ifodalanadi: = SUMPRODUCT ($C$4:$D$4; C10:D10). Ushbu
ifoda quyidagiga teng: =$C$4*C10+$D$4*D10
1
. Bu yerda oq-sariq va qizil mahsulot
turlari uchun ajratilgan kataklarga biriktirilgan $ belgisi E10 katakdagi formulaning
E11 va E12 kataklarga aynan ushbu manzillar bo‟yicha ko‟chirИЛИshi uchun xizmat
qiladi. Navbatdagi mavsum uchun mavjud xom-ashyo miqdori G10:G12 kataklarda
berilgan
Elektron jadvalining formulalar bilan ifodalangan holatdagi ko‟rinishi 4-rasmda
keltirib utilgan. Biz ushbu elektron jadvalni tekshirib ko‟rish uchun bir qancha
qiymatlardan foydalanib ko‟rishimiz mumkin. Masalan, oq-sariq (C4 katak) va qizil
(D4 katak) mahsulotdan ishlab chiqarish rejasini 10 barrel qИЛИb belgilaymiz va hosil
bo‟lgan natijani tekshiramiz. Jami olinadigan foyda £500 bo‟lishi kerak.
Foydalanilgan jo‟xori miqdori mavjud 500 funt miqdor bilan taqqoslaganda 200
funtni tashkil etadi. 60 unsiyadan 30 unsiya xmel foydalanilgan. Ishlab chiqarish
rejasiga ko‟ra 900 funtdan 400 funt arpa foydalaniladi.
3. Maqsad funksiyani aniqlash
Elektron jadvalda ifodalangan barcha formulalar bilan bajariladigan keying
qadam Data yorlig‟ida joylashgan Analysis guruhidagi Solver ni ishga tushirishdan
iborat ( Kirish qismiga qaralsin).
Solver Parameters oynasi
Solver Parameters oynasining hosil bo‟lishi keltirib o‟tilgan. Kursorning
boshlang‟ich holatda “Set Target Cell” maydonchasida joylashganligiga ahamiyat
bering, ushbu maydoncha Excelda “maqsad funksiya” vazifasini bajaradi. Lancaster
Brewery uchun maqsad funksiya olinadigan foydani (F5 katakchada hisoblanadi)
oshirishdan iborat. F5 deb yozing yoki sichqoncha yordamida F5 katakchani tanlang.
Kerakli katakcha boshlang‟ich holatda “Max”
sifatida o‟rnatiladi. KamaytirИЛИsh bilan bog‟liq masalalarda “Min” tanlangan
bo‟lishi kerak.
Ushbu no‟qtada [Enter]ni bosmang, chunki ushbu buyruq optimallashtirish
vositasidan berilgan muammoni bajarishni talab etish bilan teng. Ushbu buyruqni
amalga oshirishdan avval yechim o‟zgaruvchilari va cheklovlarni aniqlab olish kerak.
4. Yechim o‟zgaruvchilarini aniqlash
Bizning misolda C4:D4 kataklarda berilgan ishlab chiqarildigan pivo va ale
miqdori yechim o’zgaruvchilari hisoblanadi. Yechim o‟zgaruvchilar Excelda
o’zgaruvchan katakchalar deb yuritiladi. Solver Parameters oynasida joylashgan “By
Changing Cells” maydonchasiga o‟tish uchun sichqoncha yoki [Alt]+[B] buyrug‟idan
foydalanamiz. Keyin C4:D4 ni teramiz yoki sichqoncha yordamida C4:D4 belgilaymiz.
Elektron jadvalda mavjud turli manzillarda joylashgan yechim o‟zgaruvchilari
verguldan foydalangan holda kiritiladi. Misol uchun, “By Changing Cells”
maydochasiga C4:D4, C10:D12, A14:E16 kabi kiritilishi mumkin. Bizning vaziyatda
ushbu holat rol uynamaydi, ya‟ni bizda faqat ikkita yechim o‟zgaruvchilari (C4 va D4
katakchalar) bor.
5. Cheklovlar va model turini aniqlash
Keying qadam cheklovlarni aniqlab olishdan iborat. Birinchi navbatda
nomanfiylik cheklovlarini aniqlaymiz. Shuning uchun C4:D4 katakchalardagi optimal
qiymatning nomanfiy ekanligini kafolatlashimiz kerak. Chichqoncha yordamida “Add”
tugmasini yoki [Alt]+[A] kombinasiyasini bosamiz. Ushbu buyruq 6-rasmda
ko‟rsatilgan Add Constraint (Cheklovlarni qo’shish) oynasini taqdim etadi, bunda
kursor boshlang‟ich holatda “Cell Reference” maydonchasida joylashgan.
Ushbu Add Constraint oynasidagi “Cell Reference” maydonchasida C4:D4 deb
yozamiz
yoki
sichqoncha
yordamida
C4:D4
belgilaymiz.
Keyin
esa
maydonchada “>=“ buyrug‟ini tanlaymiz. Keyin esa “Constraint”
maydonchasiga
nolni
kiritamiz.
Ushbu
buyruq
klaviaturadan
[Alt]+[C]
kombinasiyasini amalga oshirish va 0 ni kiritish yoki sichqoncha yordamida kerakli
maydonchani tanlab 0 ni kiritish orqali amalga oshiriladi. Ushbu usul ikkita C4>=0 and
D4>=0 ko‟rinishidagi nomanfiy cheklovlarni bir vaqtning o‟zida $C$4:$D$4>=0
shaklida ifodalaydi. Boshqa cheklovlarni kiritish uchun [Alt]+[C] kombinasiyasini yoki
sichqoncha yordamida “Add” tugmasini bosing.
Cheklovlarni qo‟shish oynasi
Boshqa cheklovlar sifatida, jami foydalanilgan jo‟xori, xmel va arpa foydalanish
mumkin bo‟lgan tegishli miqdordan kam yoki teng bo‟lishi mumkin vaziyatni ko‟rish
mumkin. Add Constraint oynasidagi “Cell Reference” maydonchasiga E10:E12 ni
yozing yoki sichqoncha yordamida E10:E12 katakchalarini belgilang. Bunda “<=“
holati tanlanadi. Keyin esa “Constrant” maydonchasiga G10:G12 kiritiladi. Ushbu
buyruq klaviaturadan [Alt]+[C] kombinasiyasini bosib keyin G10:G12 yozish orqali
yoki sichqoncha yordamida “Constrant” maydonchasini tanlash va elektron jadvaldan
G10:G12 diapozonni belgilash orqali amalga oshiriladi. Ushbu jarayon uchta alohida
cheklovlarni bir vaqtning o‟zida ifodalaydi. Boshqa cheklovlarni kiritish kerak
bo‟lmasa “OK” tugmasi bosiladi. Solver parameters oynasi keltirilgan holatga qaytishi
kerak.
| 