90
Bitkoin mayning qilish jarayoni juda ko’p miqdordagi energiya sarfin italab
qiladi. Bunda ko’pchilik tizimlarda keng miqyosda ishlatiladigan
Proof of work
(
PoW
) (
bajarilgan ishning isboti
) deb nomlangan consensus mexanizmi juda ko’p
energiya sarfiga olib keladi. Shuning uchun ham blokcheyn tizimining
tanqidchilari va bir qancha jurnalistlar bitkoin mayningini bekorga energiya sarf
qilish deb ta’riflaydilar. Ammo amaliyot sohasidagi mutaxassislarning fikrlariga
ko’ra, bu fikr juda ham to’g’ri emas. Chunki bankomatlar va an’anaviy
pullarni
chiqaradigan,
saqlaydigan,
yangilaydigan
va
transportatsiya
qiladigan
infratuzilmalarga kerakli bo’lgan energiya sarfi bundan-da ancha ko’proqdir.
Vizantiya generallari muammosi o’ziga xos bir matematik metafora bo’lib,
unda aloqa vositalarining butligi va hamsuhbatlarning birligi muammosi ko’rib
chiqiladi. Bunda gap shubhali tuyulgan ma’lumotlarni, manba’ni yoki axborot
uzatish kanalini qanday qilib qabul qilish haqida boradi. Ushbu muammoni hal
91
qilish uchun biz qandaydir strategiyadan (
yoki algoritmdan
) foydalanishimiz kerak
bo’ladi. Muammoning qo’yilishi quyidagicha bo’ladi: Alohida armiyalarga ega
bo’lgan generallar shaxarni qamal qilish uchun o’z harakatlarini o’zaro
moslashtirishlar ikerak. Generallar ishonchli elchilar yordamida o’zaro
muloqot
qiladilar, ammo generallarning ba’zilari sotqin bo’lib, hujum rejasini buzishga
harakat qiladilar. Shunday qilib, vizantiya xatosi notug’ri yoki bir-biriga teskari
bo’lgan ma’lumotlarni taqdim etishdan iboratdir. Demak,
agarda generallar
konsensusga (kelishuvga) erisha olishmasa, hujum muvaffaqiyatsiz bo’lib chiqadi.
Shunday qilib, muammo ushbu sharoitda haqqoniy generallarga to’g’ri hujum
rejasini yoki algoritmni qanday qilib tuzish kerakligida bo’lib chiqadi. Buni
sxematik tarzda quyidagicha qilib tasvirlashimiz mumkin:
Ushbu algoritm shunday bo’lishi lozimki, uning asosida loyal generallar
92
o’zaro kelishib, hujumning to’g’ri rejasini tuza olishsin. Buning uchun generallar
orasidagi muloqotni o’zaro ishonch munosabatlarini qalbakilashtirib bo’lmaydigan
ma’lumotlar almashinish mexanizmi orqali amalga oshirish lozim bo’ladi. Bu
masalaning yechimi esa yuqorida aytib o’tilgan
