Referat Mavzu: Mavjud axborot xavfsizligi risklarni boshqarish vositalarini aniqlash Bajardi

1. 
   Axborot xavfsizligi risklarini tahlili
   
2. 
   Risklarni boshqarish sohasiga oid xalqaro standartlar va milliy standartlar
   
3. 
   Axborot xavfsizligi risklarini boshqarishda tashkilot tuzilmasini ahamiyati.
   
4. 
   Risklarni boshqarishning axborot tizimlari
   

Har qanday tashkilotning faoliyati xavf bilan bog’liq. Bu shuni anglatadiki, kelajakda qanday nojo’ya hodisalar sodir bo’lishi yoki bo’lmasligini aniqlashning iloji yo’q. Axborot muhim ahamiyatga ega bo’lganligi sababli axborot xavfsizligi masalalari birinchi o’ringa chiqdi. Tashkilot axborot xavfsizligi insidenti yuz berganda zarar ko’rishi, shu jumladan kutilmagan xarajatlar va mijozlarning ehtimoliy yo’qotishi mumkin. Ayniqsa, muhim obyektlar uchun uning oqibatlari ancha jiddiy bo’lishi aniq. Shunday qilib, tashkilot xavfsizligi axborot tahdidlaridan himoyasini ta’minlash uchun axborot xavfsizligi risklarini boshqarish zarur. Axborot xavfsizligi risklarini boshqarish va kiberxavfsizlik risklarini boshqarish ham buning hosilalaridir. Ushbu ikkala xavf sohasining ham tashkilotlar uchun ahamiyati ortib bormoqda, shuning uchun ushbu maqolaning maqsadi uni amaliy va amaliy darajaga tushirishga yordam berishdir. ISO 31000:2018 xavfni “noaniqlikning maqsadlarga taʼsiri” sifatida belgilaydigan risklarni boshqarish boʻyicha Xalqaro standartlar tashkiloti (ISO) standartining yaqinda yangilangan versiyasidir.

Misol uchun, agar ma'lumotlarning buzilishi (maxfiylik) sodir bo'lsa nima bo'ladi? Xizmatlaringizni oflayn rejimiga o'tkazasizmi yoki ularni davom ettirasizmi (mavjudlik muammosi)? Agar siz UKAS ISO 27001 sertifikatiga ega bo'lishni maqsad qilgan bo'lsangiz, tashqi auditor hujjatlaringizdagi ziddiyatlar va ustuvor xavflarni qanday hal qilganingizni ko'rishni kutadi. Bu ko'rib chiqilishi kerak bo'lgan tafsilot, lekin keling, birinchi navbatda xavf metodologiyasida hujjatlashtirishni xohlaydigan (qisqacha, ammo aniq) barcha asosiy yo'nalishlarni umumlashtiramiz.

• 
  bo‘lishi mumkin bo‘lgan risk ta’siri sohasiga e’tibor qaratadi;
  
• 
  risklarni darajalari bo‘yicha manzillaydi;
  
• 
  risklarni tutish jarayonini yaxshilaydi;
  
• 
  kutilmagan holatlarda xavfsizlik xodimini samarali harakat qilishiga ko‘mak beradi;
  
• 
  resurslardan samarali foydalanish imkonini beradi.
  

• 
  sozlanishlarni boshqarish jarayoniga bog‘liq barcha muzokaralarda ishtirok etish;
  
• 
  axborot texnologiyalari komponentlari qaydlarini saqlash;
  
• 
  axborot tizimlarida barcha o‘zgarishlarni va ularning ta’sirlarini tadqiqlash;
  
• 
  barcha tizimlar uchun xavfsizlik holati bo‘yicha hisobotlarni tayyorlash;
  
• 
  axborot tizimlarini himoyalash uchun zarur bo‘lgan xavfsizlik nazoratini yangilab borish;
  
• 
  doimiy ravishda xavfsizlikka oid hujjatlarni yangilab borish;
  
• 
  mavjud xavfsizlik nazoratining samaradorligini ta’minlash bo‘yicha tekshirish va baholash.
  

• 
  rivojlantirish jamoasi menejeri;
  
• 
  savdo menejeri;
  
• 
  mijozlarga xizmat ko‘rsatuvchi menejer.
  

• 
  tashkilotda xavfsizlikning yaxshiroq usullarini yaratish;
  
• 
  tashkilot standartlariga to‘liq mos keluvchi usullarni ishlab chiqish;
  
• 
  risklarni boshqarish va biznesni rejalashtirish uchun tashkilot xavfsizlik yondashuvlarini tekshirish;
  
• 
  xavfsizlik insidentlarini tutish va qaydlash;
  
• 
  tashkilotda xavfsizlik uchun rol va javobgarliklarni belgilash;
  
• 
  tashkilotdagi barcha xavfsizlik o‘lchovlarini nazoratlash.
  

• 
  hodisa ta’sirini aniqlash;
  
• 
  chegara qiymatda ogohlantirish;
  
• 
  risk hodisalarini qayta ko‘rish.
  

• 
  Muhit. Muhitga aloqador bo‘lgan risklar o‘zida ish joyidagi kamchiliklar, turli halaqitlar, issiq/ sovuq muhit, tutun, past yoritilganlik va elektr xavflari kabilarni birlashtiradi.
  
• 
  Jihoz. Jihozga aloqador risklar sifatida jihozlarning past ta’mirlanishi muhitini, ishlamasligini, mavjud bo‘lmasligini va vazifaga nomutanosibligini keltirish mumkin.
  
• 
  Mijoz. Mijozlar bilan bog‘liq risklar odatda muhim o‘zgarishlar, kutilmagan ko‘chishlar va zaif aloqa natijasida yuzaga keladi.
  
• 
  Vazifalar. Vazifalarga aloqador bo‘lgan risklarga yetarli bo‘lmagan bajarish vaqti, takroriy vazifalar, ishni loyihalash va xodimlar sonini yetarli bo‘lmasiligi orqali paydo bo‘luvchi risklar misol bo‘la oladi.
  

• 
  darajasi 1 -2 ga teng bo ‘ lgan risklarni zudlik bilan bartaraf etish yoki bartaraf etish imkoni bo‘lmasa, nazorat harakatlari orqali uning xavflilik darajasini tushirish talab etiladi.
  
• 
  darajasi 3-4 ga teng bo‘lgan risklarni qandaydir biror vaqt mobaynida bartaraf etish yoki xavfni nazoratga olish zarur hisoblanadi.
  
• 
  darajasi 5-6 ga teng risklarni imkoni bor bo‘lgan vaqtda bartaraf etish yoki imkoni bo‘lmasa xavfni nazoratga olish zarur.
  

• 
  mos himoya usulini tanlash;
  
• 
  himoya usuli uchun javobgar shaxsni tayinlash;
  
• 
  himoya narxini inobatga olish;
  
• 
  himoya usulining afzalligini asoslash;
  
• 
  muvaffaqqiyatga erishish ehtimolini aniqlash;
  
• 
  himoya usulini o‘lchash va baholash usulini aniqlash.
  

• 
  risklarni nazoratlash rejasini ishlab chiqish;
  
• 
  ko‘rsatilayotgan xizmatga risklarni ta’sirini aniqlash;
  
• 
  risklarni nazoratlash rejasini tugallash uchun qat’iy cheklovlarni qo‘yish;
  
• 
  risklarni nazoratlash strategiyasini amalga oshirish;
  
• 
  risklarni nazoratlashda mijoz harakatini aniqlash;
  
• 
  risklarni nazoratlash mobaynida madadlovchi xodimlar bilan aloqani o‘matish;
  
• 
  risklarni nazoratlash jarayonining bir qismi risklarni nazoratlash rejasini to‘liq hujjatlashtirish.
  

• 
  yangi risklarni paydo bo‘lish imkoniyatini aniqlaydi;
  
• 
  riskni bartaraf etuvchi mos nazorat usuli amalga oshirilganligini kafolatlaydi;
  
• 
  shuningdek, risk monitoringi riskning ehtimoli, ta’siri, holati va oshkor bo‘lishini o‘z ichiga oladi.
  

• 
  orqali amalga oshirilgan risklarni boshqarish strategiyasining samaradorligi baholanadi;
  
• 
  yuqori ehtimollik risklardan ogoh bo‘lishni boshqarishni kafolatlaydi.
  

Tashkilotda risklarni boshqarish freymworki quyidagi harakatlarni aniqlaydi, tahlillaydi va amalga oshiradi:

• 
  riskka olib keluvchi harakatlarni bekor qilish orqali riskdan qochish;
  
• 
  risk ta’siri yoki ehtimolini minimallashtirish orqali riskni kamaytirish;
  
• 
  risklarni boshqarish jarayoni standartlarini taqdim qilish.
  

• 
  tashkilotda risklarni boshqarishni tashkilot faoliyatini boshqarish bilan birlashtirish;
  
• 
  risklarni boshqarishning afzalliklarini o‘zaro bog‘lash;
  
• 
  risklarni boshqarish uchun tashkilotda rollarni va vazifalarni belgilash;
  
• 
  risklar to‘g‘risida hisobot berish va rivojlanish jarayonini standartlashtirish;
  
• 
  tashkilotda risklarni boshqarish uchun standart yondashuvlarni o‘matish;
  
• 
  risklarni boshqarishda resurslarga ko‘maklashish;
  
• 
  tashkilotda risklarni boshqarish doirasini va ilovalarini o‘matish;
  
• 
  tashkilotda risklarni boshqarishni takomillashtirish uchun vaqti-vaqti bilan tekshirish amalga oshiriladi.
  

• 
  ma’lumot ortiqchaligi va xatoligini kamaytirish orqali ma’lumot ishonchligini yaxshilaydi;
  
• 
  RMIS orqali xabarlar boshqamvining yaxshilanishi natijasida tashkilotdagi xarajatlar kamayadi;
  
• 
  RMIS, tashkilotning standartlariga muvofiq, risklarni boshqarish siyosatidan samarali foydalanishda yordam beradi.
  

• 
  Standart hisobotlar: yuborilgan umumiy so‘rovlarga javob sifatida standart hisobotlarni shakllantiradi. Ushbu hisobot guruhga ajratilgan ma’lumotlardan tashkil topmaydi.
  
• 
  Maxsus hisobotlar: maxsus so‘rovlarga nisbatan turli guruhga tegishli ma’lumotlardan tashkil topgan maxsus javoblarni generatsiyalaydi. Amalda RMIS tizimining turli ko‘rinishidagi vositalaridan keng foydalaniladi. Ularga misol sifatida, Aon Enterprise Risk Management, Stars RMIS, RiskEnvision, RiskonnectRMIS, INFORM, Traveler’s e-CARMA vositalarini keltirish mumkin.