|
Referati mavzu: Ilova sathi protokollari : ntp,dhcp,bootp,rlogin,rexec,rsh,Telnet,ssh bajardi
|
| bet | 1/3 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 0,96 Mb. | | #247793 | | Turi | Referat |
Bog'liq tarmoq xavfsizligi referat
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Tarmoq xavfsizligi fanidan
REFERATI
Mavzu: Ilova sathi protokollari : NTP,DHCP,BOOTP,RLOGIN,REXEC,RSH,Telnet,SSH
Bajardi: 020-21 –guruh talabasi
Bekpo’latov Shoxruh
Tekshirdi: Xolimtayeva I
Toshkent 2024
Reja:
Tarmoq protokollari. NTP, DHCP protokollari
RLOGIN,REXEC,RSH,BOOTP protokollari
Telnet va SSH protokollari
Kirish
Protokollar - bu qoida va texnik protseduralar bo‘lib, bir nechta qurilma yoki dasturlarni ishlash jarayonida ularni bir-biri bilan muloqotda bo‘lishini ta’minlaydi. Protokollarga taalluqli 3 ta asosiy jihat mavjud:
Bir qancha protokollar mavjud bo‘lib, bularning hammasi turli aloqalarni ta’minlashga xizmat qiladi. Har bir protokol maqsadga ko‘ra har xil topshiriqlarni 7 bajaradi.
Protokollar OSI modelining turli pog‘onalarida ishlaydi. Protokolning vazifasi uning ishlash pog‘onasidan kelib chiqib aniqlanadi.
Bir qancha protokollar birgalikda ishlashi mumkin. Ular protokollar steki yoki protokollar to‘plami turkumida bo‘ladi. Protokollar stekining pog‘onalari OSI modelining pog‘onalari bilan mos keladi. Alohida vazifalarni boshqarish uchun har bir pog‘onada har xil protokollar ishlatiladi. Har bir pog‘onaning o‘zida qoidalar to‘plami bo‘ladi. Protokollar shartli ravishda quyidagicha tasniflanishi mumkin: - internet tarmog‘ining asosiy protokollari: IP, ICMP, TCP, UDP; - transport protokollari: RTP, RTCP; - signal protokollari: SIP, H.323, SIGTRAN, MEGACO/H.248, MGCP, RSVP, SCTP, ISUP, BICC, SCCP, INAP; - marshrutizatsiya protokollari: RIP, IGRP, OSPF, IS-IS, EGP, BGP; - axborot xizmatlari va boshqaruv protokollari: SLP, OSP, LDAP; - xizmat protokollari: FTP, SMTP, HTTP, G.xxx (kodeklar uchun), H.xxx.
Tarmoq protokollari. NTP, DHCP protokollari
1960 yillarda paketli kommutatsiya texnologiyasini olimlar britaniyalik Donald Devis va amerikalik Pol Beranlar yaratgan. 60 yillarning birinchi yarmida Devis «paket» terminini kiritdi va yangi kommutatsiya tamoyili asosida kichik tarmoqni qurdi. Beran paketli kommutatsiyaning konsepsiyasini, arxitekturasini buzilishlarga va hujumlarga chidamlilik tomonlarini yaratdi. Keyingi yillarda o‘zining konsepsiyasini bir necha bor himoya qilishga to‘g‘ri keldi. Internetni rivojlanishiga katta xissa qo‘shgan. Paketlar kommutatsiyasi usulini yaratgan. Aleksandr Grem Bell nomidagi oltin medal, texnologiya va innovatsiya sohasida milliy medal bilan taqdirlangan. 2008 yilda Beran texnologiyaning rivojlanishiga qo‘shgan xissasi uchun Devis Alan Tyuring rahbarligida milliy fizika laboratoriyasining a’zosi edi (National Physical Laboratory). Bu laboratoriyada ACE Pilot kompyuteri yaratilgan. British Computer Society Award unvoni bilan taqdirlangan.
Transport pog‘onasining asosiy maqsadi – o‘zining foydalanuvchilariga ishonchli, tejamli (resurs va kanallardan foydalanish rejasi asosida) va foydali xizmatlarni taqdim etishdan iborat (amaliy pog‘onada, 4.1-rasm).
Transport pog‘onasining funksiyasi: - foydalanuvchiga ma’lumotlarni to‘g‘ri yetkazib berilishini tekshirish; - ulash, o‘rnatish; - qabul qilganligi haqida hisobot; - yo‘qotilgan yoki noto‘g‘ri yuborilgan ma’lumotlarni qayta jo‘natish; - oqimlarni boshqarish. Qabul qiluvchining manzilini to‘g‘riligini tekshirish uchun psevdosarlovha 95 tuzilishi (UDP va TCP uchun)dan foydalanadi. Transport pog‘ona protokollaridan ommaboplari TCP va UDP protokollari hisoblanadi: - TCP protokoli – bu ishonchli protokol, ma’lumotlarni tartibli uzatish ketma-ketligini kafolatlaydi va tarmoq yuklamasini boshqarishni ta’minlaydi. - UDP protokoli, xabarlar bilan ishlashga mo‘ljallangan, ma’lumotlarni uzatish ketma-ketligini kafolatlamaydi, tarmoq yuklamalarini nazorat qilmaydi
Ushbu rasmda tarmoqqa kirish pog‘onasida barcha fizikaviy qurilmalarga kirish protokollari joylashgan. Yuqorida tarmoqlararo almashinuv protokollari IP, ARP, ICMP mavjud. Yanada yuqoriroqda esa asosiy transport protokollari hisoblangan TCP va UDP, ular ma’lumotlarni paketlarga to‘plashdan tashqari, qaysi ilovaga ma’lumotlarni jo‘natish va qaysi ilovadan ma’lumotlarni olish lozimligini aniqlaydi. Eng yuqorida ilova pog‘onasidagi protokollar joylashib, ular ilovalardan ma’lumotlarni almashtirishda foydalanadilar. OSI (Open Sustem Interconnection) tasnifiga asoslanib, TCP/IP protokollari tuzulishini etalon modeli (4.5 - rasm) bilan solishtirib ko‘ramiz.
NTP, yoki Network Time Protocol (Tarmoq vaqti protokoli), tarmoqda vaqt to'g'riligini sinxronlash uchun ishlatiladigan bir protokoldir. Uning asosiy maqsadi tarmoqdagi qurilmalarni bitta bosh vaqtiga moslashtirishdir.
Quyidagi bosqichlarda NTP haqida ko'proq malumot berilgan:
1. **Protokolning asosi**: NTP Internet va boshqa tarmoq tuzilishlari uchun ishlatiladi. Ular tarmoqdagi serverlar va klientlar orasidagi vaqt farqligini kamaytirish uchun yordam beradi.
2. **Sinxronlash** NTP, tarmoqdagi serverlarning vaqtini sinxronizatsiya qilish uchun ishlatiladi. Bu, kompyuterlar, serverlar va boshqa qurilmalar uchun juda muhimdir, chunki ko'pgina tarmoq tizimlarida to'g'ri vaqt tushunchalari zarurdir.
3. **Xususiyatlar**: NTP keshlash, to'g'ri vaqt niqobi, sinxronizatsiya ko'rsatkichi, vaqtning to'g'riqligini tekshirish va qo'shimcha qulayliklar kabi imkoniyatlar bilan keladi.
4. **Hierarxiya**: NTP, yuqori darajadagi serverlar (masalan, raqamli atomli soatlar yoki GPS tizimlari) bilan bog'langan pastki darajadagi serverlar orqali sinxronlashadi. Bu esa, internetning ishonchli vaqtini ta'minlashga imkon beradi.
5. **Boshqaruv**: NTP boshqaruv protokoli orqali boshqariladi. Bu protokol, serverlarga so'rov yuborish va qabul qilishni, sinxronizatsiyani boshqarishni va boshqa kiritilgan bazi boshqaruv amallarini amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
NTP, internet va tarmoqdagi qurilmalarda to'g'ri vaqtni ta'minlashda juda katta ahamiyatga ega. U tarmoqdagi qurilmalar orasidagi vaqt farqligini minimal darajada o'zgartirib, ishonchli vaqtini ta'minlash imkonini beradi.
DHCP, yoki Dynamic Host Configuration Protocol (Dinamik Xost Konfiguratsiya Protokoli), tarmoqda avtomatik tarzda kompyuterlarga IP manzil, alaminom va boshqa tarmoq sozlamalarni taqdim etish uchun ishlatiladigan bir protokoldir. Bu protokol, tarmoqdagi qurilmalarga, masalan, kompyuterlarga, routerlarga, printerlarga va boshqa qurilmalarga, tarmoq sozlamalari berish va ularga avtomatik tarzda konfiguratsiya bermoqda yordam beradi.
Quyidagi bosqichlarda DHCP protokoli haqida batafsil malumot berilgan:
1. **Tarmoq tizimi uchun qulaylik**: DHCP, tarmoqdagi qurilmalarga IP manzil, alaminom, DNS serverlari va boshqa sozlamalarni o'zaro ko'rsatmalar yordamida avtomatik tarzda taqdim etadi. Bu qurilmalar, tarmoqga qo'shilganda avtomatik tarzda konfiguratsiya qilinadi, shuningdek, ular tarmoqdan chiqib ketganda o'zgaruvchilarni qayta sozlashga to'g'ri keladi.
2. **IP manzillarining aloqasi**: DHCP, tarmoqdagi qurilmalarga ishlatish uchun bo'sh IP manzillarini avtomatik tarzda taqsimlaydi. Bu, tarmoqni boshqarish va IP manzillarni qisqa muddat ichida bo'shatishda yordam beradi.
3. **Konfiguratsiya to'xtatish**: DHCP serverlar, tarmoqdagi qurilmalarni yangilash uchun konfiguratsiya to'xtatish imkoniyatini taqdim etadi. Masalan, yangi xostning IP manzilini avtomatik tarzda taqsimlash to'g'risida to'xtatish talablari mavjud.
4. **Qurilmalarni nomlash**: DHCP, tarmoqdagi qurilmalarga o'zlarining identifikatsiya maqsadida avtomatik tarzda nomlar berishga yordam beradi. Bu nomlar tarmoqdagi ma'lumotlar bazasida saqlanadi va xostlarning nomini boshqa joyda tiklashni mumkin qilar.
5. **Dinamik tarmoq rejimini taqsimlash**: DHCP, dinamik tarmoq rejimini taqsimlash imkoniyatlarini taqdim etadi. Bu, tarmoqdagi xostlarning soni o'zgarishi mumkin bo'lgan vaqtda, tarmoqdagi IP manzillarni avtomatik tarzda o'zgartirishga imkon beradi.
Umuman olganda, DHCP protokoli, tarmoqdagi qurilmalarga avtomatik tarzda tarmoq sozlamalari taqdim etish, tarmoqni boshqarish va ishonchli vaqt istiqomatini ta'minlashda juda muhim ahamiyatga ega.
|
| |
