MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG‘ONA
FILIALI
5350100 – Telekommunikatsiya texnologiyalari ta’lim yo‘nalishi
IV– kurs, 633-20 guruhi talabasi
Norxo`jayev Komronbekning
Abanentga kirish tarmoqlari fanidan tayyorlagan
Referati
Mavzu:
Mobil aloqa tarmoqlarning xafvsizligi
Qabul qildi: Xalilov.M
REJA:
1. Mobil Aloqa Tarmoqlarining Xavfsizligi
2.
Mobil Qurilmalar Xavfsizligi
3. Ommaviy Wi-Fi Tarmoqlarida Mobil Aloqa Tarmoqlarining Xavfsizligi
Mobil aloqa tarmoqlarining xavfsizligi haqida gapiraylik. Mobil aloqa,
kunlik hayotimizning ajralmas qismi bo'lganligi uchun shaxsiy
ma'lumotlarimizni, moliyaviy ma'lumotlarimizni va aloqalarimizni
himoya qilish uchun xavfsiz aloqa ta'minlash juda muhimdir.
Mobil aloqalardagi asosiy xavfsizlik muammolari ichida ma'lumotlarning
shifrlanishi keladi. Shifrlash, ma'lumotlarning aloqa davomida xavfsiz
tarzda o'tkazilishini ta'minlaydi. Mobil qurilmalar orasidagi aloqada
odatda shifrlash algoritmlari ishlatiladi va bu orqali ma'lumotlarning
ruxsat olishsiz kirishdan himoya qilinishi ta'minlanadi.
Bundan tashqari, mobil qurilmalar va mobil tarmoqlar ham muhim
xavfsizlik xavf-xatarlari bilan boshqarish zarurligi mavjud. Masalan,
yomon niyatdagi kishilar yoki dasturlar orqali amalga oshiriladigan
hamloqlar, foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlarini olish yoki
qurilmalarga zarar yetkazish maqsadida bo'lishi mumkin. Bu turlash
hamloqlar orasida zararli dasturlar, espiyon dasturlar, shaxsiy
ma'lumotlarni olish (phishing) hamloqlari va tarmoq hamloqlari
kiritiladi.
Mobil qurilmalar xavfsizligi uchun muhim chora-tadbirlarni o'tkazish
muhimdir. Ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Ishonchli dasturlar ishlatish: Qurilmangizga faqat ishonchli manbalar
orqali dastur yuklab oling va o'rnatib qo'ying. Rasmiy dastur do'konlari,
odatda xavfsizlik tekshiruvi orqali zararli dasturlarni oldirishga harakat
qiladi.
Kuchli parollar va biometrik tasdiqlashni ishlatish: Qurilmangiz uchun
kuchli va farqli parol belgilang yoki qo'llanish bilan yuz tanish
(fingerprint) kabi biometrik tasdiqlash usullaridan foydalaning.
Yangilanishlarni va to'ldirishlarni o'rnatish: Qurilmangizning operatsion
tizimi va dasturlarini yangi versiyalarga o'rnatishni unutmang. Ishlab
chiqaruvchilar, xavfsizlik bo'yicha bo'sh joylarni tuzatish uchun tez-tez
yangilanishlar va to'ldirishlar tarqatishadi.
Ommaviy Wi-Fi tarmoqlarida ehtiyot bo'lish: Ommaviy Wi-Fi
tarmoqlarida ko'rish vaqtlarida shaxsiy va maxfiy ma'lumotlaringizni
bo'lishdan saqlang. Bu turidagi tarmoqlar, espiyon dasturlar yoki
ma'lumot o'ziq-ovqatlar uchun hamloq nuqtasi bo'lishi mumkin.
Mobil xavfsizlik dasturlaridan foydalanish: Telefoningiz yoki
planshetingiz uchun xavfsizlik dasturidan foydalanib, zararli dasturlarni
aniqlash va qurilmangizni himoya qilishda qo'shimcha sahifa berishingiz
mumkin.
Mobil aloqada xavfsizlik mavzusi doimiy ravishda rivojlanayotgan soha
hisoblanadi va foydalanuvchilar xavfsizligi uchun ko'proq chora-
tadbirlar o'tkazish zarurMobil aloqa tarmoqlarining xavfsizligi haqida
gapiraylik. Mobil aloqa, kunlik hayotimizning ajralmas qismi bo'lganligi
uchun shaxsiy ma'lumotlarimizni, moliyaviy ma'lumotlarimizni va
aloqalarimizni himoya qilish uchun xavfsiz aloqa ta'minlash juda
muhimdir.
Mobil aloqalardagi asosiy xavfsizlik muammolari ichida ma'lumotlarning
shifrlanishi keladi. Shifrlash, ma'lumotlarning aloqa davomida xavfsiz
tarzda o'tkazilishini ta'minlaydi. Mobil qurilmalar orasidagi aloqada
odatda shifrlash algoritmlari ishlatiladi va bu orqali ma'lumotlarning
ruxsat olishsiz kirishdan himoya qilinishi ta'minlanadi.
Bundan tashqari, mobil qurilmalar va mobil tarmoqlar ham muhim
xavfsizlik xavf-xatarlari bilan boshqarish zarurligi mavjud. Masalan,
yomon niyatdagi kishilar yoki dasturlar orqali amalga oshiriladigan
hamloqlar, foydalanuvchilarning shaxsiy ma'lumotlarini olish yoki
qurilmalarga zarar yetkazish maqsadida bo'lishi mumkin. Bu turlash
hamloqlar orasida zararli dasturlar, espiyon dasturlar, shaxsiy
ma'lumotlarni olish (phishing) hamloqlari va tarmoq hamloqlari
kiritiladi.
Mobil qurilmalar xavfsizligi uchun muhim chora-tadbirlarni o'tkazish
muhimdir. Ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Ishonchli dasturlar ishlatish: Qurilmangizga faqat ishonchli manbalar
orqali dastur yuklab oling va o'rnatib qo'ying. Rasmiy dastur do'konlari,
odatda xavfsizlik tekshiruvi orqali zararli dasturlarni oldirishga harakat
qiladi.
Kuchli parollar va biometrik tasdiqlashni ishlatish: Qurilmangiz uchun
kuchli va farqli parol belgilang yoki qo'llanish bilan yuz tanish
(fingerprint) kabi biometrik tasdiqlash usullaridan foydalaning.
Yangilanishlarni va to'ldirishlarni o'rnatish: Qurilmangizning operatsion
tizimi va dasturlarini yangi versiyalarga o'rnatishni unutmang. Ishlab
chiqaruvchilar, xavfsizlik bo'yicha bo'sh joylarni tuzatish uchun tez-tez
yangilanishlar va to'ldirishlar tarqatishadi.
Ommaviy Wi-Fi tarmoqlarida ehtiyot bo'lish: Ommaviy Wi-Fi
tarmoqlarida ko'rish vaqtlarida shaxsiy va maxfiy ma'lumotlaringizni
bo'lishdan saqlang. Bu turidagi tarmoqlar, espiyon dasturlar yoki
ma'lumot o'ziq-ovqatlar uchun hamloq nuqtasi bo'lishi mumkin.
Mobil xavfsizlik dasturlaridan foydalanish: Telefoningiz yoki
planshetingiz uchun xavfsizlik dasturidan foydalanib, zararli dasturlarni
aniqlash va qurilmangizni himoya qilishda qo'shimcha sahifa berishingiz
mumkin.
Mobil aloqada xavfsizlik mavzusi doimiy ravishda rivojlanayotgan soha
hisoblanadi va foydalanuvchilar xavfsizligi uchun ko'proq chora-
tadbirlar o'tkazish zarur
Mobil qurilmalar xavfsizligi, mobil telefonlar, tablet kompyuterlar va
boshqa portativ qurilmalar kabi mobil qurilmalar uchun xavfsizlikni
ta'minlashning umumiy qoidalari va chora-tadbirlari bilan bog'liqdir. Bu,
shaxsiy ma'lumotlar, moliyaviy ma'lumotlar, aloqalar va mobil
qurilmalarning xavfsizlikka qarshi himoyalashini o'z ichiga oladi.
Quyidagi chora-tadbirlar mobil qurilmalar xavfsizligini ta'minlashda
muhim ahamiyatga ega:
Parol va Kimlik Tekshiruvi: Mobil qurilmalarga kirish uchun parol yoki
kimlik tekshiruvi sozlamalari o'rnatish kerak. Yuqori darajadagi parollar
ishlatish, biometrik identifikatsiya (qo'l bilan, yuz bilan yoki boshqa
biometrik ma'lumotlarni foydalanish) kabi usullar bilan mobil
qurilmalarni himoya qilish tavsiya etiladi.
Yangilanish va Xavfsizlik Paketlarini O'rnatish: Mobil qurilmalardagi
tizim va dasturlarni yangilash muhimdir. Tizim yangilanishlari, yangi
ishlab chiqarilgan yangilanishlar va xavfsizlik paketlarini o'rnatish
yordamida xavfsizlik bo'yicha kamchiliklarni bartaraf etishga yordam
beradi.
Ma'lumotlarni Maxfiy Tuting: Shaxsiy ma'lumotlarni, bank kartalari
raqamlarini, parollar va boshqa maxfiy ma'lumotlarni mobil
qurilmalarda saqlash kerak. Ushbu ma'lumotlarni maxfiy saqlash uchun
mobil qurilma xavfsizligi sozlamalaridan foydalanish va maxfiylik
sozlamalarini ehtiyotkorlik bilan o'rnatish tavsiya etiladi.
Dastur Yuklab Olishda Ehtiyotkorlik: Mobil qurilmalarga dastur yuklab
olishda ehtiyotkor bo'lish kerak. Yalpi to'plamlar, o'zi bilan yuklangan
dasturlar va boshqa manbalar orqali dastur yuklashdan oldin ularning
etkazib beradigan faoliyatlari, yuklab olinadigan dastur haqida fikr
bildirishlari va ularga beriladigan ruxsatlarni ko'rib chiqish kerak.
Xavfsizlik Dasturlari va Mobil Antiviruslar: Mobil qurilmalarga xavfsizlik
dasturlarini, mobil antiviruslar va maxfiylik dasturlarini o'rnatish tavsiya
etiladi. Ushbu dasturlar qurilma xavfsizligini nazorat qilish, zararli
dasturlarni aniqlash va o'chirish, xavfsizlik xatolarini to'g'rilash va
hujjatlar uchun shifrlarni ta'minlash imkonini beradi.
Muhimliklar Tarafdorligi: Mobil qurilmalarni yoqish, mahrum etish yoki
yoqish sozlamalarini faqat ruxsat berilgan muhitlarda amalga oshirish
tavsiya etiladi. Bu, qurilmaning maxfiy ma'lumotlarga yoki hujjatlarga
yuzasidan taqiqlovchi xavf-xatarlarni kamaytirishga yordam beradi.
Mobil qurilmalar xavfsizligi, foydalanuvchilar uchun muhim bir
masaladir. Yukoridagi chora-tadbirlarni amalga oshirish, shaxsiy
ma'lumotlar va mobil qurilmalarning xavfsizligini ta'minlashga yordam
beradi. Buning bilan birga, mobil qurKechirasiz, men sizning
so'rovingizni ma'nosiz yakunladi va kiritishni to'xtatdim. Agar sizga
boshqa savollar yoki yordam kerak bo'lsa, menga ayting!
| 