|
Referati reja: Kirish Ismotlarni Almashtirish Serverning Tasdiqlash Operatsiyasi
|
| bet | 1/3 | | Sana | 23.04.2024 | | Hajmi | 0.5 Mb. | | #205207 | | Turi | Referat |
Bog'liq Botirjonov Samandar 69-maktab, Document, Mutloq noelastik talab chizig‘i qanday ko‘rinishga ega Gorizont-fayllar.org, 41444
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Kiberxavfsizlik yo`nalishi 074-22 guruh talabasi Botirjonov Samandarning Foydalanishni boshqarish fanidan “Simmetrik kalitli kriptoalgoritmlarga asoslangan autentifikatsiya protokollari" mavzusida tayyorlagan.
REFERATI
Reja:
Kirish
Ismotlarni Almashtirish
Serverning Tasdiqlash Operatsiyasi
Foydalanuvchining Xavfsizlik Qoidalariga Rioya qilish bosqichlari
Server tomonidan Javob Berish
Bajarilgan To'liqjarlik
Sessionni Yakunlash
Simmetrik kriptoalgoritmlar autentifikatsiya protokollari kiritish jarayonida o'z ahamiyatiga ega. Bu protokollar, foydalanuvchilar va serverlar o'rtasida ma'lumot almashishni himoya qilish uchun kriptografiya asosida ishlaydi. Ular, foydalanuvchining identifikatsiyasini tasdiqlash va serverga kirishni ta'minlash uchun kerakli xavfsizlik protokollarni o'z ichiga oladi.
Kirish jarayonida simmetrik kriptoalgoritmlar odatda quyidagi asosiy elementlardan iborat bo'ladi.
Foydalanuvchi Identifikatsiyasi: Foydalanuvchi serverga kirish uchun foydalanuvchi nomi va parolini taqdim etadi.
Xavfsizlikni Ta'minlash: Foydalanuvchi nomi va parol kriptografik ravishda himoyalangan bo'lishi kerak. Bu ma'lumotlar uchun simmetrik kriptoalgoritm (masalan, AES) ishlatiladi.
Tasdiqlash: Server foydalanuvchi tomonidan yuborilgan foydalanuvchi nomi va parolni qabul qilib, ularni tasdiqlaydi. Tasdiq muvaffaqiyatli bo'lganida, foydalanuvchi serverga kirishi ruxsat etiladi.
Sessiya Qaydlari: Kirish jarayoni davomida yaratilgan sessiya qaydlari (masalan, sessiya kalitlari) foydalanuvchi va server o'rtasidagi ma'lumot almashishni xavfsizligini ta'minlash uchun ishlatiladi.
Simmetrik kriptoalgoritmlar autentifikatsiya protokollari, foydalanuvchilar va serverlar o'rtasidagi ma'lumot almashishning xavfsiz va himoyalangan bo'lishini ta'minlaydi. Shu bilan birga, ular kiber-hujumlar va ma'lumotlar muammolariga qarshi himoya ta'minlashda muhim rollarni o'ynaydi.
(1-rasm).
"Ismotlar" (angl. tokens) dasturlash sohasida juda ko'p qo'llaniladigan bir termin. Asosan, u kerakli to'g'ri rivojlanayotgan dasturni aniqlash uchun ishlatiladi. Quyidagi muammolar uchun ishlatilishi mumkin.
Autentifikatsiya: Ismotlar foydalanuvchilarni tasdiqlash uchun ishlatiladi. Foydalanuvchilar sistemga kirish uchun ismotni kiritadi va server uning to'g'ri bo'lishini tekshiradi.
Sessiya Boshlash: Foydalanuvchi saytga kirgandan so'ng, server uni identifikatsiya qilish uchun unga ismot beradi. Bu ismot server va foydalanuvchi o'rtasidagi sessiyani boshlash uchun ishlatiladi.
Ma'lumotni Saqlash va Foydalanish: Ismotlar shaxsiy ma'lumotlarni saqlash va ularga qulaylik bilan kirish uchun ham ishlatiladi. Bu yaxshi ma'lumotlar bazasida yoki cloud xizmatlarda ma'lumotlar saqlanishida osonlik yaratadi.
Avtomatlashtirish va Integratsiya: Ishga tushirilgan va boshqa xizmatlar bilan integratsiyalash uchun ismotlar ishlatiladi. Bunday integratsiyalar ma'lumot almashish va ma'lumotni avtomatlashtirishda yordam beradi.
Xavfsizlik: Ismotlar ma'lumot almashishda xavfsizlikni ta'minlash uchun ishlatiladi. Ularning amalga oshirilishi to'g'ri ma'lumot almashishni va foydalanuvchilarning maxfiy ma'lumotlarini himoya qiladi.
Ismotlar kiberxavfsizlik va ma'lumotlarni muhofaza qilish, shuningdek, dasturlashning ko'p qo'llaniladigan bo'limlari uchun muhimdir. Ayni paytda, ularga odatda ma'lumot almashish, integratsiya va ma'lumotlar ustida amalni avtomatlashtirishni keng qo'llashda yordam beradi.
(2-rasm).
Serverning tasdiqlash operatsiyasi, bir xostning (mijozning) bog'lanayotgan serverning to'g'ri va haqiqiyligini tekshirish jarayoni. Bu operatsiya yordamida xostning server bilan xavfsiz bog'lanishini ta'minlash va foydalanuvchining ma'lumotlarini himoya qilish uchun muhimdir.
Bu operatsiya qo'llanilgan protokollarda odatda TLS/SSL (Transport Layer Security/Secure Sockets Layer) kabi xavfsizlik protokollari yordamida bajariladi. Ular ma'lumotlarni shifrlash va deshifrlash, serverni identifikatsiya qilish, sertifikatni tekshirish, kalitlarni almashtirish va boshqa amallarni o'z ichiga oladi.
Tasdiqlash jarayonida, server identifikatsiyalangan bo'lishi va ishonchli bir sertifikatni (ko'p qatlamli sertifikat (SSL)) foydalanuvchi bilan almashish shart. Bu, xost bilan server o'rtasidagi bog'lanishni himoya qiladi va ma'lumotlar almashish jarayonini xavfsizligini ta'minlaydi. Bu bilan birga, server tasdiqlash protokollari foydalanuvchilar uchun xavfsizlik va himoya tizimlarining muhim qismlaridan biridir.
Serverning tasdiqlash operatsiyasi har xil qurilmalarda turli protokollar yordamida amalga oshiriladi. Bundan tashqari, u odatda yig'ilgan o'zaro bo'lish va xavfsizlik yoki taminotning muammolari yuzasidan faqat xost va server orasidagi bog'lanishni boshqarish uchun yaratilgan maxsus yechimlar to'plamidan iborat bo'lishi mumkin. Ushbu operatsiyalarning asosiy maqsadi xost va server orasidagi kommunikatsiyani himoya qilish, identifikatsiya qilish va ma'lumotlarni himoya qilishdir.
Serverning tasdiqlash operatsiyasining qanday ishlashini tushunish uchun quyidagi jarayonni ko'rib chiqamiz:
Mijoz so'rovnoma yuborishi: Mijoz (xost) server bilan bog'lanishni boshlash uchun so'rov yuboradi. Bu amal HTTPS, FTPS, SSH yoki boshqa amalga oshirilgan xavfsizlik protokollari orqali bajarilishi mumkin.
Server identifikatsiyasi: Server, mijozning so'rovini qabul qilib, o'z sertifikatini (ko'p qatlamli SSL yoki TLS sertifikati) mijozga yuboradi. Bu sertifikat, serverni identifikatsiya qiladi va foydalanuvchi uchun amalga oshirilgan xavfsizlik protokollari yordamida ma'lumotlarni shifrlaydigan bir maxsus kalitni (public key) o'z ichiga oladi.
Mijoz tomonidan sertifikatni tekshirish: Mijozning brauzeri yoki boshqa ilova, server tomonidan yuborilgan sertifikatni tekshiradi. Bu tekshirish jarayoni, sertifikatning amal qilish muddati, sertifikatning to'g'riligi, sertifikatni imzovchi tashkilotning (CA - Certificate Authority) guvohligi, vaqtinchalik, tarixi, sanasi va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Maxfiy kalitlar almashishi: Agar server identifikatsiya qilinsa va sertifikat to'g'riroq tekshirilsa, mijoz maxfiy kalitni (private key) generatsiya qiladi va uni serverga jo'natadi. Bu maxfiy kalit, mijoz bilan server orasidagi ma'lumotlar almashishni shifrlash va unshu orqali xavfsizlikni ta'minlash uchun ishlatiladi.
Xavfsiz bog'lanishni boshlash: Mijozning brauzeri yoki ilovasi, shifrlangan maxfiy kalitni (private key) ishlatib, serverga maxfiy kalit orqali bog'lanadi. Bundan so'ng, server va mijoz o'zaro maxfiy kalitni o'zaro almashish uchun simmetrik kriptoalgoritmni (masalan, AES) ishlatishadi.
Aloqa o'rnasining tasdiqlanishi: Agar maxfiy kalitlar almashishi muvaffaqiyatli bo'lsa, mijoz va server o'zaro shifrlangan aloqa o'rnasini boshlayadi. Bu aloqa o'rnasi, barcha keyinroq almashishlar uchun maxfiy kalmish kalitlari bilan shifrlanadi.
Ma'lumot almashish: Aloqa o'rnasi yordamida, mijoz va server o'zaro ma'lumot almashishni boshlaydi. Bu jarayon davomida, mijozning brauzeri yoki ilovasi, server tomonidan yuborilgan ma'lumotlarni shifrlangan holatda qabul qiladi va foydalanuvchi uchun foydalanishga tayyor bo'lgan ma'lumotlarni ko'rsatadi.
Shunday qilib, serverning tasdiqlash operatsiyasi, foydalanuvchilarga xavfsiz va haqiqiy bog'lanish ta'minlashda kritik ahamiyatga ega bo'lgan protokollardan biridir. Bu operatsiya, xavfsizlik va maxfiylikni ta'minlash uchun xavfsizlik sertifikatlari va maxfiy kalmish kalitlarni o'z ichiga oladi.
(3-rasm).
Foydalanuvchining xavfsizlik qoidalariga rioya qilish quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
|
| |
