|
Reja: Bolalar organizmining o‘sish va rivojlanish qonuniyatlari
|
| bet | 5/7 | | Sana | 19.12.2023 | | Hajmi | 32,72 Kb. | | #124051 |
Bog'liq Mustaqil ish 1Akselerasiya sabablari. Akselerasiya sabablariga nisbatan hozirgacha biror umumiy ravishda qabul qilingan biron bir fikr shakllanmagan. Lekin juda ko‘plab gipotezalar va taxminlar ilgari surilgan.
Ko‘pchilik olimlarning fikricha rivojlanishning barcha o‘zgarishlarida asosiy aniqlovchi rolni oziqlanishning o‘zgarishi deb hisoblaydilar. Buni esa to‘la qimmatli oqsillar va natural yog‘larni aholi jon boshiga iste’mol qilishni ortishiga bog‘laydilar, shular qatoriga sabzavot va mevalarni yil davomida doimimy ravishda iste’mol qilinishini, ona va bola organizmini vitaminlanishini ortishini qo‘shdilar.
Akselerasiyaning gameogenli nazariyasi bola organizmiga quyosh nurlarining ta’sir ko‘rsatishiga jiddiy o‘rin berilgan, xozirda bolalar quyosh radiasiyalari ta’siriga ko‘proq uchramoqda. Akselerasiya jarayoni shimoliy mamlakatlarda, janubiy mamlakatlardagiga qaraganda bir xil tempda borayotganligi hisobga olinsa, yuqorida qayd qilingan fikr unchalik ham ishonarli chiqmaydi.
Ayrim tadqiqotchilar akselerasiyaning o‘zgarishini iqlimning o‘zgarishi bilan bog‘laydilar. Issiq va nam havo o‘sish va rivojlanish jarayonlarini sekinlashishga olib keladi. Salqin quruq iqlim organizmdan issiqlikni yo‘qolishiga olib keladi va o‘sishni stimullab turarmish.
Kam dozadagi ionlantiruvchi nurlanishni organizm uchun stimullovchi xususiyatga ega ekanligi haqida ham ma’lumotlar bor.
Oziqlanishning yaxshilanishi bilan bir qatorda tibbiyotning umumiy yutug‘i bilan bog‘liq bo‘lgan chaqaloqlik va bolalikda kasallanishlarning umumiy pasayishini ham asosiy sabablardan biri deb xisoblaydilar.
Fan va texnikaning rivojlanishi odamlar organizmiga ko‘plab yangi omillarning ta’sirini yuzaga chiqishiga olib keldi, ya’ni ushbu omillarning xususiyatlari va ta’siri amalda xaligacha to‘liq aniqlanmagan. (bu yerda gap sanoatda, qishloq xo‘jaligida qo‘llanilayotgan kimyoviy moddalar, dorivor vositalar va boshqalar haqida borayapti).
Ayrim mualliflar akselerasiyaga tarbiyalash va o‘qitishning yangi shakllari va usullari, ilgarigiga nisbatan doimimy va tez-tez o‘g‘il va qizlar o‘rtasidagi muloqat, sport, jismoniy madaniyatlarga jiddiy e’tibor berilmoqda.
Shahar hayotining ta’sir tempining qo‘zg‘atuvchanlik xususiyatini ham akselerasiya bilan bog‘lamoqdalar. Bunga keng miqyosdagi sun’iy yoritish (reklamalarni ham qo‘shib), radio va televizion stansiyalarni ishlashi paytida yuzaga keluvchi elektromagnitli to‘lqinlarning stimullovchi ta’siri shaharning va harakatlanuvchi transportlar shovqini, radio, kino va televideniyalarning intellektual va seksual rivojlanishlarning erta boshlanishiga ta’siri.
Akselerasiyaning kelib chiqish sabablarini genetik jihatdan izohlash uchun izlanishlar olib borilmoqda. Yevropa, Amerika va Osiyoning iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarida texnik progressning katta shaharlarda aholining konsentrasiyalanishiga olib keldi. Transport va aloqani rivojlanishi ilgari juda uzoq bo‘lgan masofalar yaqin bo‘ldi. Turmushga chiqish ya’ni oila qurish geografyasi kengaydi, genetik jihatdan izolyasiyalar buzilmoqda. Bu esa o‘z navbatida irsiyatni o‘zgarishi uchun qulay imkon yaratmoqda. Yosh avlod ota-onasidan bo‘yi jihatidan uzun va erta yetiladi. Ko‘plab mamlakatlarda olib borilgan tadqiqiotlar shuni ko‘rsatdiki, yaxshi ta’minlangan oilalarning bolalarida jinsiy yetilishi tabiiy muddatidan ancha oldin boshlanadi.
Akselerasiya muammosi qanchalik munozarali bo‘lishidan qat’iy nazar faqat bir narsa aniq, u ham bo‘lsa, uning aniq ko‘rsatkichlarga ega ekanligidir. Bu yerda gap mebelning, poyafzalning yoki kiyim kechaklarning standartlarining o‘zgarishi haqida borayotgani yo‘q, aksincha bola va o‘smirlarning tashqi muhit shart-sharoitlari ta’siri ostida antropometrik ko‘rsatkichlarni o‘zgarishi haqida boradi, shu sababli, akselerasiya o‘quv-tarbiyaviy jarayonlarni, mehnat va dam olish tartiblarini tashkil qilishda hisobga olinishi zarur; u esa o‘z navbatida turli yosh davrlarida tarbiyaning shakl va usullarini jiddiy darajada o‘zgarishiga olib keladi. Bolalar juda erta jismoniy yetilsalarda, ish bajarash qobiliyati ularning jismoniy yetilishidan orqada qoladi; ko‘pgina ma’lumotlarning ko‘rsatishicha ijtimoiy yetilish bolalarning jismoniy rivojlanishi singari o‘sha masshtabda akselerasiyalanmaydi. Akselerasiya bilang bog‘liq holda o‘quvchilarni jinsiy tarbiyalash muammosi muhim dolzarblikni oladi.
|
| |
