Reja: Datchiklar va ularning turlari va ularning klassifikatsiyasi
Мavzu:Xoll datchiklari va magnit qarshilikli datchiklarning qollanilishi
Reja:
1.Datchiklar va ularning turlari va ularning klassifikatsiyasi.
2. Datchiklarning asosiy ko’rsatkichlari
3.Xoll datchiklari va magnit qarshilikli datchiklar
4.Xulosa
5. Foydalanilgan adabiyotlar
Datchik (ruscha), birlamchi oʻzgartirgich — oʻlchanayotgan fizik kattalik (bosim, temperatura, elektr kuchlanish, siljish va b.)ni uzatish, unga ishlov berish va qayd qilish uchun signal (odatda, elektr signal)ga aylantirib beradigan vosita. Oʻlchash, signal yoki rostlash qurilmalari tizimining muhim qismi; sezgir elementi tekshirilayotgan miqdorlar (bosim, temperatura, tezlik, yorugʻlik kuchi, elektr toki, kuchlanish va b.) taʼsirini sezadi. Ishi elektr qarshiligi, sigʻim, induktivlikka, shuningdek, nazorat qilinadigan mexanik, akustik, issiqlik, elektr, optik, magnit kattaliklar taʼsir etganda elektr yurituvchi kuch (e. yu. k.) hosil boʻlishiga asoslangan Datchiklar (sigim datchigi, induktiv D., induksion D. va h. k.) keng tarqalgan. Elektr zanjirlarida kontaktlarning ulanib-uzilishiga asoslangan Datchiklar (kontakt datchigi) va elektr mashina Datchiklari ham bor. Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish va ilmiy tadqiqot ishlarining amaliy kis-mini bajarishda ishlatiladi. Datchik avtomatika va telemexanika qurilmalarining muhim qismi hisoblanadi. Xar xil texnologik jaraenlarni avtomatlashtirishda ularning ko‘rsatkichlari xaqida ma’lumot olish zarur hisoblanadi. Bu maqsadda birlamchi o‘zgartirgichlar (yoki datchiklar) keng qo‘llaniladi. Datchik deb nazorat qilinaetgan yoki rostlanayotgan kattalikni kerakli yoki avtomatika tizimining keyingi elementlarida qo‘llash uchun qulay qiymatga o‘zgartiradigan vositaga aytiladi. Mexanik o‘zgartirgichlar mexanik kirish ko‘rsatkichlarni (bosim, kuch, tezlik, sarf va x.k.) mexanik chiqish ko‘rsatkichlarga (aylanish chastotasi, bosim va x.k.) o‘zgartirib berish bilan xarakterlanadi. Bunday o‘zgartirgichlarning sezgirlik elementi sifatida elastik elementlar (membrana, prujina, balka kabilar) poplavoklar, krыlchatkalar va drosselli qurilmalar ishlatiladi. Elektromexanik birlamchi o‘zgartirgichlar (yoki elektrik datchiklar) kirish mexanik ko‘rsatkichlarni (bosim, kuch, sarf kabilar) chiqish elektrik ko‘rsatkichlarga (kuchlanish, tok, karshilik, induktivlik va kabilar) uzgartirib berish uchun xizmat kiladi. Elektromexanik uzgartirgichlar parametrik va generator uzgartirgichlarga (yeki datchiklarga) bo‘linadi. Parametrik datchiklarda chikish kursatkichini elektr zanjir kattaliklari (karshilik, induktivlik, uzaro induktivlik, elektr sigimi va kabilar) tashkil topadi. Bunday turdagi datchiklarda elektr toki va kuchlanishi sifatida chikish signalini olish uchun ularni maxsus elektr sxemalariga (kuprikli, differentsialli) ulash xamda alloxida energiya manbasiga ega bo‘lishi kerak. Generator datchiklarida bevosita sezgir elementda kirish signali x chikish signali u uzgartiriladi. Ushbu uzgartirish kirish signali energiyasi xisobiga bo‘ladi va chikish signali EYuK kurinishida xosil bo‘ladi. Generator datchiklari juda oddiy bo‘ladi, chunki ular kushimcha energiya manbaisiz ulanadi. Aniklik darajasi buyicha datchiklar 0,24; 0,4, 0,6; 1; 1,5; 2,5; 4 aniklik sinflariga muvofik bo‘lishlari lozim. Ish printsipi buyicha elektrik datchiklar rezistivli, elektromagnitli, sigimli va taxometrik (generatorli) kurinishlarga ega bo‘ladi Rezistiv datchiklar chizik va burchak xarakatlarni kuch va momentlar, tebranish va vibratsiyalar, xarakat va yoruglik kabi noelektrik kattaliklarni nazorat kilish va ulchash jarayonlarida kullaniladi.
Parametrik datchiklarda chikish kursatkichini elektr zanjir kattaliklari (karshilik, induktivlik, uzaro induktivlik, elektr sigimi va kabilar) tashkil topadi. Bunday turdagi datchiklarda elektr toki va kuchlanishi sifatida chikish signalini olish uchun ularni maxsus elektr sxemalariga (kuprikli, differentsialli) ulash xamda alloxida energiya manbasiga ega bo‘lishi kerak. Generator datchiklarida bevosita sezgir elementda kirish signali x chikish signali u uzgartiriladi. Ushbu uzgartirish kirish signali energiyasi xisobiga bo‘ladi va chikish signali EYuK kurinishida xosil bo‘ladi. Generator datchiklari juda oddiy bo‘ladi, chunki ular kushimcha energiya manbaisiz ulanadi.Turli xildagi sxemalar va loyixalarda datchiklardan foydalanishadi.Xech bir avtomatlashtirishni ularsiz amalga oshirib bolmaydi
Datchiklar mikrokontrollerlar yoki boshqa boshqarish qurilmalarining kozlari,quloqlari va boshqa sezgi organlari xisoblanadi
Datchiklarning turlari ko‘p bo‘lishiga qaramay, ular bir xildagi bir necha asosiy ko‘rsatkichlarga ega:
Statik tavsifnomasi - chiqish kattaligini kirish kattaligiga bog‘liqligi
Statik tavsifnomasi chiziqli datchiklar (a) uchun sezgirlik koeffityenti o‘zgarmaydi.
. Datchiklarning statik tavsifnomalari
Statik tavsifnomasi nochiziqli datchiklar uchun sezgirlik koeffitsiyenti har xil nuqtalarda har xil bo‘ladi va bu kattatik differensial sezgirlik deyiladi. Uni aniqlash uchun quyidagi formula qo‘llaniladi:
|
