|
pH ko‘rsatkichi: kislotaviylikni aniqlash
|
| bet | 4/5 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 25,67 Kb. | | #140518 |
Bog'liq Kislotalar, asoslar ,tuzlami biologik o’bektlaridan ajratib olish va aniqlash usullaripH ko‘rsatkichi: kislotaviylikni aniqlash
Suvdagi eritmalar uchun, mazkur eritmaning kislota yoki, asos ekanligini bildiruvchi, buning uchun esa, eritma tarkibidagi kislota, yoki, asos konsentratsiyasini aniqlovchi maxsus sistemadan foydalaniladi. Ushbu sistemani esa, Bryonsted-Lauri ta'rifi orqali osonroq tushuntirish mumkin. Toza (sof) suvda, har bir vaqt lahzasida albatta qandaydir H2O molekulalari vodorod ionlari (H+), hamda, gidroksid-ionlar (OH–) ga dissotsiyalanadi. Shu bilan birga, aynan shu vaqtda, H+, va OH– ionlarining qandaydir birikmalari o‘zaro birikadi va suv molekulasini hosil qiladi. Shu tariqa, suvda doimo vodorod ionlari (protonlar) mavjud bo‘ladi. Sof suvdagi vodorodning molyar konsentratsiyasi, har bir litrda 10–7 molni tashkil qiladi. Bu shuni anglatadiki, har bir o‘n million H2O molekulasidan bittasi ion shaklida turgan bo‘ladi.
Biror bir suyuqlikning pH ko‘rsatkichi, undagi vodorod ionlari sonidan kelib chiqqan tarzda, mazkur suyuqlikning mohiyatan kislota, yoinki, asos ekanligini ifodalab beradi. pH - inglizchadagi "power of Hydrogen», ya'ni, "vodorod ko‘rsatkichi" so‘zining bosh harflaridan yasalgan shartli belgi sanaladi. Yuqorida bayon qilingan ilmiy faktdan kelib chiqib, sof suvning vodorod ko‘rsatkichi pH=7 qilib belgilangan. 7 - bu, 10–7 dagi daraja ko‘rsatkichi bo‘lib, uni musbat qulaylik uchun ishora bilan olingan. pH=7 bo‘lgan suyuqlik, ya'ni, sof suv kislota va asoslar orasida neytral suyuqlik sanaladi. Suyuqlikning vodorod ko‘rsatkichi 7 dan kamayishi bilan uning kislotaviylik xossasi ortib boradi va aksincha, 7 dan ortishi bilan, uning asoslik darajasi ortib boradi. Vodorod ko‘rsatkichi qancha kichik bo‘lsa, ushbu suyuqlik shuncha kuchli kislota bo‘ladi. Vodorod ko‘rsatkichi qancha katta bo‘lsa, unda bu suyuqlik shunchalik kuchli asos bo‘ladi.
Agar sof suvga kislota aralashtirilsa, undagi vodorod konsentratsiyasi ko‘tariladi. Masalan, sof suvga xlor kislotasi (HCl) qo‘shib borib, pH=1 gacha yetkazilsa, ya'ni, 1 litr aralashmadagi vodorod konsentratsiyasi 10–1 gacha tushirilsa, oshqozon shirasining pH ko‘rsatkichiga taxminan teng bo‘lgan kislota hosil qilamiz.
Kislotalar - bu kationlarga ajralishi yoki anion qo'shishi mumkin bo'lgan kimyoviy birikmalar. Turli xil olimlar ushbu moddalarni o'zlariga xos tarzda bir oz tasniflashadi va eng keng tarqalgani bu Brönsted va Lyuis kislotalariga bo'linishdir. Brnsted kislotalari vodorod kationini berishi mumkin, Lyuis kislotalari esa kovalent bog hosil qilib, o'zlarining tuzilishiga bir juft elektronni qabul qilishi mumkin.
Kislotalarni kundalik tushunchasi odatda Brönsted kislotalariga yaqinroq. Suvli eritmalarda bu kislotalar ko'p miqdordagi erkin H3O birikmalarini hosil qiladi; bu birikma gidroniy deb ham ataladi. Uning zaryadi +1 (kislorod zaryadi -2, uchta vodorod atomi +3 beradi, natijada +1). Kislotalarning kundalik hayotda ma'lum bo'lish xususiyatini aniqlaydigan bu gidroksion ionlari: bu tirnash xususiyati beruvchi ta'sirga ega bo'lish qobiliyatidir. Aynan shu ionlar kislota eritmalarining nordon ta'mini aniqlaydi va ko'rsatkichlarning rangini o'zgartiradi.
Kislotalar tarkibidagi vodorod atomlari harakatchan bo'lib, ularning o'rnini metall atomlari egallashi mumkin, so'ngra tuzlar metall kationidan va kislota qoldig'i deb ataladigan aniondan iborat bo'ladi.
|
| |
