|
Mavzu:Kuch kontaktorlari, tuzilishi, ishlash prinspi va qo’llanilishi.
Reja:
Kontaktorlar haqida umumiy ma’lumotlar.
Kuch kontaktorlari ishlash prinspi va qo’llanilishi.
Kontaktorlar-bu uzoqdan ta`sir etadigan apparatlar bo`lib, normal ish rejimidagi elektr zanjirlarni ko`p ulash va uzish uchun xizmat qiladi.Kontaktorlar 3-4000A tokka kuchlanishning o’zgarmas tokida 220,440,650,750V va o`zgaruvchan tokida 500 va 660V ga mo`ljallanib ishlab chiqariladi va soatiga 600-1500 marta ulash imkonini beradi.Kontaktorlarning ayrim maxsus seryalarisoatiga 14000 marta gacha ulash imkoniyatini beradi.kontakt tizimi elektro magnit yordamida ulanadigan elektromagnit kontaktorlar eng ko`p qo`llaniladi.Kontaktorlar elektromagnit tizimi yoy so`ndiruvchi elektromagnit tizm va yordamchi kontaktorlardantashkil topgan.Elektr sexemadan ko`rinadiki kontaktorlarnig bosh kontaktlari K dvigatel D zanjiriga ulangan g`altak esa yordamchi kontaktlar BK va Boshqarish knopkalarining ishga tushirish pusk to`xtatish stop orqali boshqarish zanjiriga ketma ket ulangan.Kontaktorlarning konsturiktiv sexemasida o`zak 14 ga o`rnatilgan g`altak 15dagi kuchlanish uzilgan va harakatlanuvchi tizim prujina 11 ta`sirida normal holatga kelgan momenti tasverlangan.Kontaktlar 2 va 7 orasida hosil bo`ladigan yoy izolyatsion to`siqlar 4 bilan kamera 5 da so`nadi.Yoy kameraga magnit tizim hosil qilgan magnet maydon hisobiga tortiladi va u bosh zanjirga ketma ket ulangan g`altak 16 dan, po`lat o`zak 1 va qutb uchliklar 17 dan tashkil topgan.Kameraning chiqishida kamera tashqarisiga ionlashgan gazlarning chiqishiga to`sqinlik qiladigan yoy sondiruvchi panjara 3 o`rnatilgan.Kontaktorni ulash uchun g`altak qismasiga ishga tushirish knopkasi puskni bosish yo`li bilan kuchlanish beriladi . G`altakda magnit oqim hosil bo`ladi va u yokorni 10 o`zakga tortadi.Yakorda harakatlanuvchi kontakt 7 mahkamlangan bo`lib u qo`zg`almas kontakt 2 ga tekgandan keyin uning ustida sirpanadi va kontaktlar sirtidagi oksid pulyonkani buzadi.kontaktlarda bosish prujina 8 orqalihosil bo`ladi.Kumushdan tayyorlangan kontakt ust quymalar 6 o`tish qarshiligining minimal bo`lishini ta`minlaydi.
Kontaktorlar ulangandan so`ng yordamchi kontaktorlar 12 ishga tusirish knopkasi puskni shuntlaydi,shuning uchun ishga tushirish knopkasining ajralishi g`altak15 zanjirini uzmaydi. Kontaktorlar qurulmani normal bo`lmagan rejimlar ( o`ta yuklanish q.t toklari) dan muhofazalay olmaydi,shuning uchun ular avtomatik boshqarish sxemasida normal bo`lmagan rejimni sezadigan va elektromagnit g`altakning zanjirini uzadigan maxsus rele bilan birgalikda qo`llaniladi. Magnit ishga tushirgichlar bu odatda uch qismli kontaktorlardan o`rnatilgan issiqlik relelaridan va yordamchi kontaktlardan tashkilTashkil topkan qurilmadir.
Elektr energiyasining eng ko'p iste'molchisi elektr qidiruvi hisoblanadi. Mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining taxminan 2/3 qismi elektr motorlar tomonidan iste'mol qilinadi. Dvigatelni elektr tarmog'iga ulaydigan asosiy kommutatsiya asbobidir kontaktor.Elektromagnit kontaktor elektromagnit orqali ishlaydigan kalit. Aslida, kuchli elektromagnit o'rni, kontakt tugunlari yuzlab voltli kuchlanishdagi o'nlab va yuzlab amperlar oqimlari bilan elektr simlarini yopish va ochish imkoniyatiga ega. Ushbu turdagi elektr yuklanmalari yordamida chirog'ni o'chirish uchun maxsus chora-tadbirlar ko'rish kerak. Shu sababli, an'anaviy elektromagnit rölelerle bilan solishtirganda, elektromagnit kontaktörlerde yalang'och qurilma va kuchli elektromagnit va aloqa düğümleri mavjud. Quvvat (kuchli) kontaktlarga qo'shimcha ravishda! boshqaruv davrlarini avtomatlashtirish uchun ishlatiladigan blokirovka aloqalar ham mavjud. DC va AC kontaktorlar mavjud. Avtomatik start, to'xtatish va ishlatiladigan elektr motorlaruchun magnit boshlanuvchilar.Ular elektromagnit kontaktorlar, boshqaruv tugmalari, himoya röleleri va qulflashlarni o'z ichiga olgan to'liq elektr qurilmalar.Kontaktorlar va magnetik boshlovchi elektr quvvatining boshqa kuchli iste'molchilarini yoqish uchun ishlatiladi: yoritish va isitish qurilmalari, konverter va elektr asboblarini qayta ishlash.Elektr energiyasi qurilmalarining bir xil guruhiga tegishli bo'lishi kerak elektron to'xtatuvchidirshuningdek, yuqori quvvatli iste'molchilarning elektr tarmog'iga ulanish uchun mo'ljallangan.Ularnin kontaktlarini yopish elektromagnet yordamida emas, balki qo'l bilan amalga oshiriladi. Avtomatik ravishda, ular yukni faqatgina o'chirishga olib keladi, bu esa ularni ortiqcha yuklardan himoya qiladi. Kontaktorlar va magnit boshlang'ichlar tez-tez yoqilganda va o'chirilgan holda ishlashga qodir bo'lsa, avtomatik yoqilgichlar odatda uzoq vaqt davomida ishlatiladi. Odatda qo'zg'aladigan aylanalarga odatda elektron to'sarni (kuch va nazorat qilish davrlarini etkazib berish) va magnit starterni (to'g'ridan-to'g'ri elektr mexanizmi ishga tushirish, to'xtatish va almashtirishni o'zgartirish) o'z ichiga oladi.Kontaktorlarning ishlash tamoyili elektromagnit o'rni bilan bir xil. Shuning uchun ularning qurilmalari ko'p jihatdan o'xshashdir. Asosiy farq shundan iboratki, kontaktorlarning kontaktorlari katta oqimlarni tashkil qiladi. Shuning uchun ular ko'proq masifdir, ular juda ko'p kuch talab qiladilar, ularning oralarida söndürülmesi kerak bo'lgan oralar bor.Kontaktorning asosiy komponentlari - elektromagnit mexanizm, asosiy (kuch) kontaktli tugun, yalang'och tizim, qulflash kontaktli tugundir.Elektromagnit mexanizm yopiladi va kontaktlarni ochadi. Elektromagnit retransformatoriga voltaj qo'llanilganda zanjir yadroga tortiladi va mexanik ravishda bog'langan harakatlanuvchi kontakti kuchlanish devresini yopadi va nazorat qilish pallasida zarur o'tishni amalgaoshiradi.Armaturv va konstruktsiyaning harakatiga qarab,kontaktlarning magnit tizimlari rotatsion va tekislashtirilgan motorga ajratiladi. Qaytgan kontaktorni ko'tarish valf o'rni bilan bir xil tarzda o'rnatiladi. Zalipapiya chig'anoqlarini yo'qotish uchun magnit bo'lmagan qistirmalarni ishlating. Gç kontaktlarini yopish uchun o'rni ishlab chiqilganidan ko'ra ko'proq kuch talab etiladi.
Shuning uchun kontaktorning elektromagnit mexanizmi kuchliroq va massivdir. Kontaktor ishga tushirilganda, armatura yadrosiga juda katta ta'sir ko'rsatadi. Qisman bu zarba magnit bo'lmagan shlangni oladi; Bundan tashqari, magnit tizim bir buloq bilan susayadi, bu esa kontaktlarning tebranishini kamaytiradi.Lineer surish turining kontaktorining magnit o'tkazuvchisi odatda V formatida bo'ladi. Bunday holda, armatura quyishning oldini olish uchun o'rta yadro va yadro majmuasi o'rtasida bo'sh joy mavjud. Retractor lasan odatda armatura qurolini ushlab turish va ushlab turishga imkon beradi. Lekin ba'zan ikkita sariq ishlatiladi: kuchli va kamroq kuchli ushlab turish. Bunday holatda, kontakt-kontaktor kamroq elektr energiyasini sarflaydi, chunki yopishtiruvchi lenta faqat qisqa vaqt ichida quvvatlanadi. Kontaktlarning ochilishi kuchlanish kontaktor lampalaridan chiqarilganda ochiladigan kamonga bog'liq.Chiqish kuchlanishi 0.85 ga tushganda kontaktorning ishonchli ishlashini ta'minlashi kerak. Sovutgichni isitish orqali 1.05 gacha kuchlanish kuchayishi kerak.Qaytib armatura bilan aloqa qiluvchi kontaktlarning zanglashiga olib boruvchi chiziqli konveyerlari eng keng tarqalgan.Foydanilgan adabiyotlar
Yusupbekov N.R., Muhamedov B.I., Gulyamov Sh.M. “Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish”. -Toshkent 2011.
Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., G‘ulomov SH.M. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik. – Toshkent: O‘qituvchi, 1997.- 704 s.
Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Chunixin A.A.Elektr aparatlariM.E 1988 Y 2.Mirxaidarov M.M Elektr va elektron aparatlarifanidan ma`ruza matni.TDTU 2012 Y.
http://fayllar.org
|
