Mavzu:Turizmda texnika va taktika.
Reja:
1.Texnika tushunchasi: piyoda yurish sayoxatini tashkil qilish va o’tkazish, yo’lda yurish qoidalari.
2.Turistik sayrlarni tashkil qilish va uni yakunlashda o’qituvchining roli.
3.Tibbiy ko‘rik va shifokor nazorati
Turizmning texnik tushunchalari deganda poxodlarga tayyorgarlik shartlari, yurish, to’siqlardan o’tish, turistik jihozlardan foydalanish, turistik turmush sharoitlarini bilish, ulardan keng foydalanish va boshqalarga aytiladi. Turizmning taktika tushunchasi - deganda kompas, karta, sxema va boshqa asboblar hamda tabiiy sharoit vositalari orqali turistik poxod, slyot sayohatlarda quyiladigan maqsad va vazifalarga erishishi, topshiriqlarni ado etish demakdir. Turistik tayyorgarlik turizmga o’rgatish jarayonida olib boriladi. Bunda dastlabki amaliy ko’nikmalar hosil qilingach.Turistlarga poxod, slyot, amaliy mashg’ulotlarda yurish qoidalari, turistik jihozlarni to’plash, oziq-ovqatlarni saqlash, karta va sxemalar bilan ishlash, birinchi tibbiy yordamini ko’rsatish va boshqa talablar o’rgatiladi.Turistik slyot turizmda eng muxim va murakkab jarayon hisoblanadigan musobaqadir. U ko’pchilik jamoat jamoalari (kollektiv komandalari) ishtirokida turistik musobaqa va konkurs formasida o’tkaziladi. Ya’ni komandalar musobaqa nizomiga asosan sportga chamalab topish, to’siqlardan o’tish, «Tez birinchi yordam» ko’rsatish, ovqat pishirish, karta chizish, palatka o’rnatish, estafeta va shunga o’xshash har xil mashqlarni bajaradi. Slyot davomida jamoalar o’z tajribalari bilan o’rtoqlashadilar, erishilgan yutuqlarini namoyish qilinadi. Turistik slyotlar ayniqsa akademik litsey, kasb-hunar kollejlari hamda maktab o’quvchilari bilan tashkil qilinadi.Sportga chamalab topish turizmning tarkibiy qismi bo’lib, u o’z mazmuni va xarakteriga ko’ra mustaqil sport turi hisoblanadi. Bu sport turida turizmning piyoda yurish, tog’ turizm formalari qo’llaniladi.
Lekin sport klassifikatsiya normativlariga ko’ra chamalab topish sportida karta, sxema, kompas orqali shartli belgilarni ko’rsatilgan vaqtda topa bilish, topa olish zarur. Bu esa matonat, jasurlik, bilimdonlik, chidamlilik, kollektivizmni rivojlantiradi.Piyoda yurish turizmi deganda, - sayohatchilarning belgilangan marshrut bo’yicha ( bir kunlik yoki ko’p kunlik) bevosita piyoda yurishi tushuniladi. Bunday paytlarda turistik qoida va shartlar asosida kerakli jihozlar, oziq-ovqatlarni sayohatchilar o’zlari bilan birga olib yurishadi. Piyoda yurish turizmini uyushtirganda yirik sanoat va madaniyat o’choqlari: Samarqand, Buxoro, Xiva, Toshkent, Farg’ona, Navoiy, Qarshi, CHirchik, Guliston, YAngier, Ohangaron, Jizzax kabi shaharlarning tarixi bilan tanishishni albatta rejalashtirish kerak bo’ladi. Respublika sharoitida piyoda yurish turizmini uyushtirish qoidalari va ularning me’yorlariga albatta rioya qilish lozim.Piyoda va tog’ turizmini saralash uyushtirishning o’ziga xos xususiyati shundaki, turistlar tog’ zonalarida yurish tartibini to’la bilishlari, kerakli jihozlarni jamg’arishlari lozim. Tezoqar daryo va ko’llar atrofida tunash, yurish, yashash qoidalarini yaxshi o’zlashtirgan bo’lishlari kerak. Respublika sharoitida turizmning velosiped, avtomobil’, mototsikl, qayiqda sayohat qilish turlari ham mavjud. Hozirgi paytda respublikaning eng chekka va uzoq tumanlarigacha asfal’t yo’llar qilinib, ular viloyatlar Respublika markazlarigacha tutashib ketgan. SHuningdek, tog’li zona tumanlarida ham yo’llar mashinalar uchun qulay ravishda moslashtiril-gan. Ana shu sharoitlar velosiped, mototsikl, avtomashinalar bilan sayohat qilish imkonini beradi. Navoiy, Samarqand, Bekobod, Farg’ona, Toshkent va boshqa ko’pgina shaharlardagi veloturistlar ancha tajribaga egadir. Ular veloturist kartalari, marshrutlarni tayyorlaganlar. Bir necha bor Samarqand - Dushanba, Bekobod - O’ratepa- Dushanba, Navoiy - Samarand - Termez kabi marshrutlar bo’yicha sayohatlar o’tkazganlar. Samarqand, Navoiy, Toshkent motopoygachilari ham yuqoridagi marshrutlar bo’yicha ko’pgina turistik sayohatlar uyushtirganlar. Toshkent, YAngier, Farg’ona turistlari yengil avtomashinalarda faqat respublika shahar va tumanlariga emas, balki qardosh Qirg’izston, Qozog’iston, Tojikiston, Turkmaniston, hatto uzoq yevropa shaharlariga ham turli sayohatlar uyushtirilmoqda.
Mamlakatimiz turizm sohasining rivojlanishini joriy va istiqboldagi chora-tadbirlarini belgilashda jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi oqibatlarining ta’sirini har tomonlama hisobga olishni, turizmni rivojlanish dasturlarini ushbu jarayonlar ta’siri nuqtai-nazaridan shakllantirishni va ularni izchil amalga oshirishni taqozo qiladi. Bu boradagi chora-tadbirlar Prezidentimiz I.A.Karimovning «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari» nomli asarlarida keng va batafsil bayon qilib berilgan. Asarda jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining mazmun-mohiyati, namoyon bo’lish shakllari, kelib chiqish sabablari, uning O’zbekiston iqtisodiyotiga ta’siri, mazkur inqiroz oqibatlarini oldini olish va yumshatishga asos bo’lgan omillar ham bayon qilingan1. Ushbu omillardan biri turistik-rekreatsiya resurslaridan foydalanish samaradorligini ta’minlashdir. Uning o’ziga xos xususiyatlari mavjud.
Turizmning rivojlanishini ta’minlash uchun uning har bir elementini, xususan, turistik resurslarning ham mazmun-mohiyatini nazariy jihatdan ochib berishni talab qiladi. Masalan, turistik resurslarning ta’rifi xususida gap yuritadigan bo’lsak, hozirgi kunga qadar ushbu tushunchaga turlicha ta’rif berilgan. Xususan, O’zbekiston Respublikasining «Turizm to’g’risida»gi qonunida turistik resurslar deb –«Tegishli xududning tabiiy-iqlim, sog’lomlashtirish, tarixiy-madaniy, ma’rifiy va ijtimoiy-madaniy ob’ektlari majmui»ga aytilgan. Rossiya qonunchiligida esa turistik resurslarga «Tabiiy-iqlimiy, tarixiy va ijtimoiy-madaniy ob’ektlar, hamda dam oluvchilarning ruhiy va jismoniy talabini qondirishga, ularga ko’rsatishga qodir va boshqa ob’ektlar» kiritilgan. M.B.Birjakov turistik resurslar deb - «Turizm jarayonida va maqsadida insonning talabini qodirishga qodir tabiiy-iqlimiy, ijtimoiy-madaniy, tarixiy, arxitektura va arxeologik, ilmiy va ishlab chiqarish, manzarali va boshqa ob’ektlar yoki ko’rinishlar»ni hisoblaydi.
Qayd qilingan olimlarning qarashlarini nazariy jihatdan tahlil qilib turistik resurslarga qo’yidagicha ta’rif berdik:
|
