mo‘ljallangan. Shkaflaming ishonchliligi
faqat metalning pishiqli-
giga va qulflaming maxfiyligiga bogMiq.
Muhim hujjatlami, narsalami, katta pul mablag‘ini saqlash
uchun
seyflar ishlatiladi. Seyflarga devorlari orasidagi bo‘shliqqa
turli materiallar, masalan, beton birikmalari bilan toidirilgan ikki
qavatli metall shkaflar taalluqli.
Niyati buzuqlarning g‘ovlarni va mexanik to‘siqlami yengish-
ga urinishlarini hamda yong‘inni aniqlash uchun turli fizik prinsip-
larda
qurilgan obyektlarni qo ‘riqlovchi texnik vositalardan foydala-
niladi.
10.12-rasmda obyektlarni qo‘riqlovchi texnik vositalar komp-
leksining namunaviy strukturasi keltirilgan. Qo‘riqlaydigan
xabar-
lovchi (datchik) texnik qurilma bo‘lib, u unga niyati buzuq tomo-
nidan mexanik kuch va maydon ta’sir qilganida, trevoga signalini
shakllantiradi.
10.12-rasm. Obyektlarni qo'riqlovchi texnik vositalar
kompleksining namunaviy strukturasi.
Samarali universal datchiklami yaratish mumkin boim aganligi
sababli, niyati buzuqning alohida alomatlarini va yong‘inni
sezuvchi
datchik turlarining katta soni yaratilgan. Turli xil datchiklardan olin-
gan m a’lumotlardan birgalikda foydalanish xatoliklami kamaytirish-
ga imkon beradi.
25 3
Signalizatsiya shleyfi elektr zanjimi hosil qilib, datchiklar va
qabul qiluvchi - nazoratlovchi asboblaming elektr bog'lanishini
ta’minlaydi. Ulovchi simlami tejash maqsadida datchiklar guruhlar-
ga birlashtiriladi, shleyflar esa qabul qiluvchi - nazoratlovchi asbob
bilan ulanadi. Masalan, qo‘riqlovchi va yong‘in
datchiklari trevoga
signallarini bitta shleyf orqali uzatadi.
Shleyflar qancha ko‘p bo‘lsa, datchiklaming o ’matilish joylari-
ning lokalizatsiyalanganligi shunchalik aniq bo‘ladi va niyati buzuq-
ning suqilib kirish joyi aniqroq aniqlanadi. Undan tashqari qo’riq-
lash va yong’in signalizatsiyalari uchun alohida shleyflar bo‘lishi
maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu holda yong‘indan qo’riqlash-
ning signalizatsiya vositalarini ish vaqtida o ‘chirib qo‘yish mumkin.
Qabul qiluvchi - nazoratlovchi punkt datchiklardan keladigan
signallami qabul qilish va ishlashga, qo‘riqlash xodimlarini tovush
va yorug‘lik signali yordamida trevoga signallari kelganligi, dat
chiklar va shleyflar ishlashidagi nosozliklar xususida xabardor qi-
lishga mo‘ljallangan.
Hozirda
televizion kuzatuv tizimi keng qo‘llanilmoqda. Bu ti-
zim tarkibiga tungi vaqtda qo‘riqlanuvchi hududda kerakli yoritil-
ganlik darajasini ta’minlovchi navbatchi yorituvchi vositalari ham
kiradi. Kuzatish tizimi qo‘riqlanuvchi hudud va niyati buzuqlaming
harakatini masofadan vizual nazoratlashga imkon beradi. Undan
tashqari zamonaviy kuzatuv vositalarining imkoniyatlari niyati bu-
zuqning nazoratlanuvchi zonalarga suqilib kirishini aniqlash va qo‘-
riqlash masalalarini hal eta oladi.
Avtonom qo'riqlash tizimining ekspluatatsiyasi
katta sarf -
xarajatlami talab etadi. Shu sababli markazlashtirilgan qo‘riqlash
tizimlari keng qo‘llaniladi. Ushbu tizimda niyati buzuqlami neytral-
lashtirish masalasi bir necha tashkilotlar uchun umumiy hisoblanadi.
Markazlashtirilgan qo‘riqlashga misol tariqasida omonat bank
filiallarini, kichik firmalami, xususiy uylami, dala hovlilami, xona-
donlami qo‘riqlashni ko‘rsatish mumkin. Hududiy yonma - yon,
masalan, bitta binoda joylashgan firmalar qo‘riqlashning
umumiy
bo‘linmasiga ega bo’lishlari mumkin. Samarali markazlashtirilgan
qo‘riqlashni ichki ishlar vazirligining qo‘riqlash xizmati bo‘linmasi
ta’minlaydi.
2 5 4
Trevoga signali kelishi bilan operator buyrug'i bo'yicha qo‘-
riqlash obyektiga qurollangan xodimlar guruhi jo ‘natiladi. Qo'riq-
lash guruhining obyektga yetib kelish vaqti qat’iy belgilangan (5-7
daqiqa). Ammo markazlashtirilgan qo‘riqlash tizimining reaksiya
vaqti avtonom qo'riqlash tizimiga qaraganda katta, ayniqsa, agar
qo‘riqlanuvchi obyekt mobil qo‘riqlash guruhining mashinasi turgan
joydan uzoqda bo‘lsa. Undan tashqari ushbu vaqt ba’zi hollarda no-
joiz kattalashishi mumkin. Bunga misol tariqasida radioaloqaning
buzilishini, yo‘llardagi tirbandlikni, tasodifiy yo‘l - transport hodisa-
larini va h. ko‘rsatish mumkin. Ammo, markazlashtirilgan qo'riq
lash tizimi tahdidlami, ayniqsa, qurolli hujumlami neytrallashda
katta imkoniyatlarga ega.
