| ISO/OSI modeli, kompyuter tarmoqlaridagi ma'lumot almashish operatsiyalarini yetti qatordan iborat bo'lib, tarmoq qurilmasi va dasturining birga ishlashini ta'minlash maqsadida standartlashtirilgan tuzilma hisoblanadi. Ushbu qatlamlar, tarmoqda bajarilayotgan amallarni mantikli ravishda bo'lib, tarmoq uskunalari va dasturi to'g'ri ishlashini ta'minlaydi. ISO/OSI modelining yetti qatlami quyidagilardir:
1. Fizikaviy sathi (Fizikaviy Layer): Ma'lumotning tarmoq kabellari yoki boshqa fizikaviy aloqalar yordamida o'tkazilishidan javob beradi.
2. Kanal sathi (Data Link Layer): Fizikaviy ulanishni amalga oshirgan ikki qurilma orasida ma'lumot almashishni boshqaradi.
3. Tarmoq sathi (Network Layer): Ma'lumotlar tarmoqda yo'nlashishiga javob beradi.
4. Transport sathi (Transport Layer): Ma'lumotlarni jo'natish, qismga bo'lishi, qayta tiklash va xatolarni tekshirish kabi operatsiyalardan javob beradi.
5. Seanslar sathi (Session Layer): Ikkita qurilma orasida sessiya ochish, ma'lumot almashish, seanslarni yakunlash kabi operatsiyalarni boshqaradi.
6. Taqdimlash sathi (Presentation Layer): Ma'lumotlarni formatlash, shifrlash, qisqa qilish kabi operatsiyalardan javob beradi.
7. Ilova sathi (Application Layer): Ma'lumotlar o'rnatmalari o'rtasida almashish va foydalanish uchun kerakli protokollarni taqdim etadi.
ISO/OSI modeli, turli qurilmalar orasida tarmoq almashishini standart hollashtirish uchun yaratilgan. Ushbu qatlamlar mustaqil tarzda tuzilishi mumkin va bu orqali, turli donashma va dasturi platformalarda foydalanilishi mumkin.
2. TCP/IP modeli
TCP/IP modeli tarmoqning 4-sathli arxitekturasini tavsiflaydi. Bu modellarning sathlari quyidagilardan iboratdir:
1. Internet (Network) qatlam - tarmoqdagi muayyan bir xost orqali aloqa tuzish uchun protokollarni aniqlashni o'z ichiga oladi;
2. Transport qatlam - aloqa protokollari orqali o'tkaziladigan ma'lumotlar to'g'ri o'tkazishini ta'minlaydi. Ushbu qatlam ikki protokol, masalan TCP (Transport Control Protocol) va UDP (User Datagram Protocol) ni o'z ichiga oladi;
3. Ta'riflash (Internet) qatlam - ma'lumotlar paketlarda o'tkaziladi va paket yuborilgan joydan qabul qilingan joyga yetib kelishini ta'minlaydi. IP (Internet Protocol) ushbu qatlamda ishlaydi;
4. Ta'minot (Application) qatlam - tarmoqdagi biror bir xizmatga yoki ilova yoki xizmatga aloqani tuzishni aniqlash va boshqarishni o'z ichiga oladi. Ushbu qatlamda ko'p sonli protokollar mavjud, masalan, HTTP, FTP, SSH, SMTP, va boshqalar.
|
