Sаnoаt korxonаlаridа аutsorsingdаn foydаlаnish mohiyati vа
imkoniyatlаri
Salima Nigmatullaevna Xashimova
Salima2503@umail.uz
Toshkent davlat texnika universiteti
Annotatsiya: Maqolada autsorsing tushunchasining mohiyati, ahamiyati
yoritilgan. Sanoat korxonalarida autsorsingdan foydalanish imkoniyatlari, uning
ijobiy va salbiy jihatlari va iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ahamiyati keltirilgan.
Tayanch soʻzlar: autsorsing, strategiya, axborot texnologiyalari, resurs, biznes,
samara.
The essence and possibilities use of outsourcing in modern
business strategy
Salima Nigmatullayevna Khashimova
Salima2503@umail.uz
Tashkent state technical university
Abstract: This article enlightenes the essence and importance of the concept of
outsourcing. Together with this, the article also describes types, advantages and
disadvantages of outsourcing in modern business and its role in the development of
the economy.
Keywords: outsourcing, strategy, information technology, business, result.
Dunyoning
rivojlangan
mamlakatlarida
iqtisodiyotning
turli
sanoat
korxonalarida autsorsing hizmatidan keng foydalanilmoqda.
“Autsorsing” tushunchasini ingliz tilidan tarjima qilganda, “tashqi pudrat”
ma’nosini anglatadi.
Globallashuv sharoitida ko’pchilik kompaniyalar uchun barcha kerakli
resurslarni o’zi ishlab chiqarish zaruriyati yo’q. Barcha diqqatni kompaniyaning o’zi
hammadan
yaxshi
ishlab
chiqaradigan
mahsulotga
(bajaradigan
ishlarni,
ko’rsatadigan xizmatlarni) tashqaridan sotib olish maqsadga muvofiqroq. Biznesni
boshqaruvni bunday funksiyasi autsorsing deb ataladi.[1].
Autsorsing-biznesni boshqarish strategiyasi bo’lib, kompaniyaning resurslari,
menejerning diqqat-e’tibori va sayi-harakati biznes uchun eng muhim vazifalarga
jamlanib, buxgalteriya hisoboti, marketing, kadrlar bo’limi, mijozlar bilan ishlash,
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
November 2021 / Volume 2 Issue 11
www.openscience.uz
350
informatsion texnalogiyalar kabi ikkinchi darajalii vazifalarni ixtisoslashtirilgan
biznes-provayderlarga, ya’ni autsorser kompaniyalarga topshirishga qaratish
hisoblanadi.[2].
Ko’rinib turibdiki, sanoat korxonalarining barchasining faoliyati sohalarini
autsorsingga berish mumkin.
Korxonalarning autsorsingga o’tishining 4 iqtisodiy jihati quyidagi rasmda
keltirilgan.
1. Xarajatlarni qisqartirish
2. Doimiy harajatlarni o’zgaruvchan harajatga o’zgartirish
3. Vazifalarni yanada samarali amalga oshirish
4. Resurslarni qayta taqsimlash va ozod qilish
Demak, korxonalarni autsorsingga beradigan kompaniya, yani buyurtmachi turli
maqsadlarni belgilaydi: [3]
- Autsorsingdan foydalanishni asosiy sababi ishlab chiqarish tannarxini
hisoblanib, ekspertlar fikricha tannarxni pasaytirish o’rtacha 10-25 foizni tashkil
etadi;
- Xarajatlaŕni kamaytirish hisobiga korxonaning moliyaviy barqarorligini
yaxshilash;
- O’zida mavjud bo’lgan barcha resurslar:xususiy, moliyaviy va mehnat
resurslaridan operativ foydalanishga erishish;
- Innovatsiyalarga yo’l ochish, tashqi mutaxasisni jalb etish yangiliklar kiritish
uchun imkoniyat yaratadi.
Autsorsingni foydali tomonlari shundaki, korxonalar harajatlarini qisqartirish
imkonini beradi:
- Ishchi yoki bo’lim uchun to’lanadigan oylik maoshdan daromad soliģidan ozod
bo’lishi;
- Menejerlar uchun mobil aloqa, tushlik, yo’lkira harajatlari va ta’til pulidan
ozod bo’lishi;
- Ish jarayonida yuzaga keladigan xavf-hatarlarni autsorsing kompaniyalarga
yuklaydi.
Statistika ma’lumotlariga ko’ra, dunyo mamlakatlari autsorsung xizmatlariga
qilinadigan umumiy harajatlari 1 trillion AQSH dollaridan oshgan. AQSHda barcha
federal soliqlarni yig’ish autsorsing tizimiga yuklatilganligi yuzaga kelayotgan
ko’plab muammolarga yechim bo’lib kelmoqda.Yevropada kichik va o’rta biznes
vakillarining 80 foizi, xususan AQSHda 90 foizi, Isroilda esa 94 foizdan ortig’ini
autsorsing kompaniyalar tashkil qiladi. Yevropa davlatlarida buxgalteriya hizmati
to’liq autsorsing hizmatlari qo’liga topshirilgan.
ХХ asrning 30 yillarida avftomabil sanoati vakillari kompaniya Genri Ford va
Alfred Sloubum o’rtasidagi ziddiyatlar yechimi sifatida autsorsing namoyon bold.
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
November 2021 / Volume 2 Issue 11
www.openscience.uz
351
Alfred Slounum kompaniyani inqirozdan olib chiqishda boshqaruv jarayonlarni
boshqa kompaniyaga berish orqali yutib chiqadi.Bu autsorsing mohiyatini ochib
beradi.
Jahon autsorsing industriyasi anch rivojlanib, autsorsing hizmatlari bozorida
uning turlari ancha kengayib bordi.
O’zbekistonda sanoat korxonalari autsorsingdan foydalanishning dastlabki
bosqichida bo’lib, asosan ishlab chiqarish autsorsingidan foydalanadi.
Ishlab chiqarish autsorsingida ishlab chiqarish jarayonlarini bir qismini yoki
butunlay boshqa korxonaga berishshuningdek ishlab chiqarish boʼlinmalarini
autsorsing doirasida boshqa kompaniyalarga sotilishi mumkin.
Ishlab chiqarish autsorsingi korxonalarga quyidagi imkoniyatlarni beradi.
1. Texnologiya va talab shiddat bilan oʼzgarayotgan keskin raqobat sharoitda
korxona raqobatbardoshlik mavqeini oshirishda yangi turdagi mahsulot va xizmatni
ishlab chiqarish imkoniyatiga ega boʼlishi;
2. Ishlab chiqarish qayishqoqligini taʼminlash hisobiga uni diversifikatsiyalash
imkoniyatini keltirib chiqarishi;
3. Biznes yuritishda arzon ishchi kuchidan foydalanish uchun qoʼshimcha
imkoniyatga ega boʼlishi.
Аutsorsingdan foydalanishning asosiy afzalliklari:
1. Аutsorsingni barcha shakllari qoʼllashdan olinadigan samaraga ega boʼlishi
yaʼni korxona malakali kadrlarni tayyorlashga, qayta tayyorlashga vaqt va mablagʼ
sarflamasligi sababli standart samaraga erishadi.
2. Malakali kadrlar yordamida ishlab chiqarish geografiyasi kengayib, yangi
texnika va texnologiyadan foydalanishga ortiqcha mablagʼ sarflanmaydi.
Demak, autsorsing afzalliklaridan foydalanish kompaniya raqobatbardoshligi
oshirilishi hisobiga daromad keltiradigan faoliyatga aylantiradi. Ilgʼor yutuqlardan
foydalanish imkoniyati, xarajatlarni aniqligi va uni iqtisod qilish, unumdorlikni
boshqarish, sifat yaxshilanishi va qaltisliklarni autsorsinga oʼtishi hisobiga
kompaniya daromadi oshishi uni iqtisodiy samaradorligi taʼminlanadi.
Har qanday kompaniya autsorsingni qoʼllashda quyidagi tavakkalchiliklarga
yoʼl qoʼyadi:
1. Аyrim ishlab chiqarish jarayonlari autsorinsga berilganda axborotlar
xavfsizligiga jiddiy taʼsir koʼrsatishi mumkinligi;
2. Korxona muvaffaqiyati boshqa kompaniyaga bogʼliq boʼlishi bankrotlikka
uchrash xavfining keltirib chiqarishi;
3. Manfaatdor tomonlar maqsadlari mos kelmasligi natijasida boshqaruv ustidan
nazorat qoʼldan ketishi;
4. Аutsorser kompaniyalar xizmatlari sifati past boʼlsa, kompaniya imidjiga
salbiy taʼsirini keltirib chiqarishi mumkin.
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
November 2021 / Volume 2 Issue 11
www.openscience.uz
352
Shu
sababli
koʼpchilik
kompaniyalar
autsorsingdan
foydalanishga
shoshilmaydilar. Biroq, biznes sohasini autsorsingsiz tasavvur qilish mumkin
emasligini quyidagi sabablari bor:
1. Barcha zamonaviy kompaniyalar isteʼmolchi ehtiyojiga javob beruvchi yangi
fan, texnika yutuqlaridan foydalangan holda sifatli va raqobatbardosh mahsulot ishlab
chiqarishga harakat qiladi.
2. Аutsorsing xizmatlarini koʼrsatuvchi kompaniyalar zamonaviy texnologiyalar,
bilimlar va tajribalardan foydalanib oʼziga va mijozga xizmat koʼrsatishga harakat
qiladi. Bu esa ikkala tomon uchun manfaatli hisoblanadi, har biri mavjud resurslari va
oʼz kuchli tomonlari bilan istiqbolli faoliyatni amalga oshiradi.Buning natijasida
qoʼshimcha kuch va resurslarni jalb qilmagan holda yangi faoliyat turini oʼzlashtirish
uchun imkoniyat yaratilishi qulay narxda sifatni mahsulotni ishlab chiqarishi
isteʼmolchi manfaatlariga mos keladi.
Jahon yangi mingyillik autsorsingni rivojlantirish yoʼlidan bormoqda va
tanilmoqda. Barcha kompaniyalar biznesni boshqarishda autsorsing ustuvorliklarini
baholab,
undan foydalanmoqdalar.Аyrim savdo markalariga ega boʼlgan
kompaniyalar oʼz biznesida eʼtiborni asosiy faoliyatiga qaratib, yordamchi
jarayonlarini qariyb 90% ni autsorsingga berishi natijasida moliyaviy holatini
yaxshilanishiga olib kelmoqda.
Oʼzbekistonda autsorsingdan foydalanish davr talabi boʼlib, bir qator meʼyoriy-
huquqiy hujjatlar “Oʼzbekiston Respublikasi Perezidentining 2017 yil 8-sentyabrdagi
PF-5185 son “Oʼzbekiston Respublikasida Maʼmuriy islohotlar kontseptsiyasini
tasdiqlash toʼgʼrisida”gi, 2017 yil 29 noyabrdagi PF-5264 son “Oʼzbekiston
Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish toʼgʼrisida”gi
Farmonlarida tartibga solingan.
Bizning fikrimizcha Oʼzbekiston kompaniyalarda autsorsing imkoniyatlaridan
keng miqyosda foydalanish davr taqozosi hisoblanadi.Zamonaviy biznes sohasini
rivojlantirish va raqamli texnologiyalar sharoitida yangi iqtisodiyotga oʼtishda jahon
standartlariga mos keladigan autsorsing xizmatlaridan foydalanish mamlakat
iqtisodiyotining raqobatbardoshligini taʼminlashda eng samarali vosita hisoblanadi.
| 