|
Sanoatning turli texnologiyalarida keng qo’llanilayotgan membrana usullari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 1,68 Mb. | | #105047 |
Bog'liq biznesKimyo va neftni gayta ishlash sanoatlarida membrana usullari azeotrope aralashmalarni ajratishda, eritmalarni tozalash va konsentratsiyasini orttirishda, yuqori molekulali birikmalarni eritmalaridan ajratib olishda; biotexnologiya va sanoatida vaksina, fermentlarni ajratish va tozalashda; Oziq - Ovqat sanoatida sabzavot va mevalar sharbatlari konsentratsiyasini oshirish uchun, suvni va suvli eritmalarni gayta ishlashda, ogava suvlarni tozalashda membrane jarayonlari keng koʻlamda qoʻllaniladi. Oxirgi yllarda gaz aralashmalarni ushbu usulda ajratish jadal ravishda rivojlanmoqda. Hozirgi kunda havodan kislorodni, geliyni va SO, ni tabiiy gazdan ajratib olishda ishlatilmoqda. Hisobotlar va yig'ilgan tajriba natijalari shuni koʻrsatadiki, membranalarni qoʻllash mavjud texnologiyalarda katta iqtisodiy samara berishi mumkin va yangi, soda, energetik tejamli va ekologik jihatdan toza texnologiyalar yaratishda keng imkoniyatlar tugʻdirishi mumkin. Sanoatning turli texnologiyalarida keng qoʻllanilayotgan membrana usullariga teskari osmos, ultrafiltrlash, mikrofiltrlash, dializ, elektrodializ, membrana orqali bug’ latish va gazlarni ajratishlarni keltirish mumkin. Shunday qilib, membranali jarayonning harakatga keltiruvchi kuchi sifatida bosimlar gradiyenti - baromembranali jarayornlar (teskari osmos, nano-. ultra- va mikroflrlash), konsentratsiyalar gradiyenti - diffuzion - membranali jaravonlar (dializ, membrana orgali bugʻlanish, mnembrana yordamida gazlarni ajratish va hokazo), elektr potensial gradiyenti - elektromembranalı jarayonlar (elektrodializ, elektroosmos va hokazo), temperatura gradiyenti - termomembranali jarayonlar (membranali distillatsiya va hokazo) bo lishi mumkin. Membrana orgali o'tgan modda permeat deb nomlanadi, membranada golgan aralashma esa - retant (yoki konsentrat) deb ataladi.
Teskari osmos va ultrafiltrlash
Osmotik bosimdan yuqori bosimda yarimo‘tkazuvchi mem- branalar orqali eritmalarni filtrlash jarayoni teskari osmos va ultrafiltrlash deb ataladi (3.13-rasm).
Membrana o‘zidan erituvchi molekulalarini o‘tkazadi, shu bilan birga erigan moddalarni ushlab qoladi. Teskari osmosda erituvchi molekulalarning o‘lchamidan katta bo‘lmagan zarrachalar ajratiladi. Ultrafıltrlashda alohida zarrachalarning o‘lchami , odatda kattaroq. Quyida bu jarayonlarning qo‘llani1ish chegaralari keltirilgan.
Bu jarayon oddiy filtrlashdan mayda o‘lchamli zarrachalarning ajralishi bilan farq qiladi. Teskari osmos jarayonini olib borish uchun kerak bo‘1gan bosim ultrafiltrlash jarayoniga kerak bo‘lgan bosim (0,1—0,5 MPa) ga qaraganda ancha yuqori (6-10 MPa). Teskari osmos issiqlik elektrstansiyalarida suvni tuzsizlanti- rishda va turli sanoat korxonalarida (yarim o‘tkazgich1ar, kineskoplar, dori-darmon ishlab chiqarishda na h.k.) hamda shahar oqova suvlarini tozalashda ishlatiladi. Teskari osmosning eng sodda qurilmasi yuqori bosimli nasos va ketma-ket ulangan moduldan (membranali element) iborat .
|
| |
