|
“PEDAGOGS”
international research journal ISSNBog'liq 88-92“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-22, Issue-2, November - 2022
91
ma’lumotlarida yoritilishi zarur. Chegaradosh yerdan foydalanuvchilar yerlarini (yoki
yer uchastkasining bir qismini) zaruriy huquqiy rasmiylashtirmasdan turib shahar
chegarasiga kiritish davlat yer hisobini yuritishda va umuman yer kadastrini yuritishda
chalkashliklarga, qo‘shni yerdan foydalanuvchilarni nohaqqoniy va samarasiz
rejalashtirishga hamda yer solig‘ini noto‘g‘ri undirishga, yerdan foydalanishni
boshqarishnining qator boshqa funksiyalarini noto‘g‘ri amalga oshirishga olib keladi.
O‘zbekiston Respublikasining yer kodeksida (60-modda) yuridik va jismoniy
shaxslarning yer uchastkalari chegaralari bo‘yicha aholi punktlarini chegaralarini
belgilash ko‘zda tutilgan. Demak, shahar chegarasi qo‘shni yerdan foydalanuvchilarni
huquqiy rasmiylashtirilgan chegaralari bo‘yicha o‘tishi zarur. Shu sababli shahar
chegaralarini belgilashni aholi punktlari yer kadastrini yuritishning asosiy
boshlang‘ich holati deb qarash zarur:
-Yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarni ro‘yxatga olish, shaharlarda yer hisobini
yuritish ham, yerdan foydalanuvchilarni to‘lov qobiliyatiga qarab, (kadastr xizmatlari
uchun) bugungi kunda amaliy jihatdan tanlangan holda amalga oshiriladi. Davlat yer
kadastrini yuritish shahar va tuman xizmatlarida amalga oshiriladi, ular xo‘jalik hisobi
asosida ish yuritadilar. Buning natijasida shahar chegarasidagi yerlarni yoppasiga
(ma’muriy va ijtimoiy ob’ektlar bilan birgalikda) ro‘yhatga olish va hisobini yuritish
bo‘yicha har doim ham moliyaviy imkoniyatga ega emaslar. Shu sababli ham hozir
kungacha amaliy jihatdan respublikaning hech bir shahar yer kadastri bilan to‘la
qamrab olinmagan;
-shahar yerlarini kadastr baholanishining samarali, ilmiy asoslangan
uslubiyatining mavjud emasligi hamda buning natijasida kadastr tadbirlari tarkibida bu
turdagi ishning bajarilmaganligi. Bugungi kunda, 2007 yilning boshidan yer
uchaskalarini hususiylashni boshlanishi munosabati bilan shahar yerlari qiymatini
kadastr baholash asosida emas balki hududni iqtisodiy baholash asosida belgilashga
urinishlar mavjuddir. Bu ikki turdagi baholashning alohida-alohida va turli
mazmundagi turlari bo‘lib ular turli mohiyatga, metodologiyaga hamda mazmunga
egadirlar. Undan tashqari yerga bahoni tabaqalashtirish uchun (yer solig‘ini va ijara
haqini hisoblash) hududni mintaqalash qurolidan foydalanish metodologik nuqtai-
nazaridan noto‘g‘ri usuldir, negaki bunday holatda salbiy samara vujudga kelishishi
mumkin. Bu esa o‘z navbatida qidirilayotgan natijaning aniqligini pasaytiradi.
Hududni iqtisodiy baholash ma’lumotlaridan shahar yerlarini qiymat baholash hamda
hududni mintaqalash mexanizimi uchun foydalanish yerga baho belgilashda, yer
solig‘ini hamda ijara haqini hisoblashda ma’lum noaniqlarga olib keladi;
-shaharlar va pasyolkalar yerdan foydalanishda bozor tamoyillarini qo‘llash
sharoitida ko‘p xonalik uylar yeridan foydalanishni takomillashtirish, yerga huquqni
belgili hamda jamoa bo‘lib yerdan foydalanishda (yoki ijarada) to‘lovlarni hisoblash
|
| |
