10
Zamonaviy shamol turbinalarining asoschisi 1931-yildan 1942-
yilgacha ishlagan Yalta yaqinidagi sovet shamol turbinasi edi. U 100 kVt
quvvatga ega bo‘lib, 6,3 kV kuchlanishli
mahalliy tarqatish tizimiga
ulangan. Shuni ta'kidlash kerakki, uning yillik yuk koeffisienti 32% ni
tashkil etdi, bu zamonaviy qurilmaning ko’rsatkichiga juda yaqin.
XVI asrda Yevropa shaharlarida gidromotor va shamol tegirmoni
yordamida suv nasos stansiyalari qurila boshlandi. Gollandiyada ko‘plab
shamol tegirmonlari suvni to‘g‘on bilan o‘ralgan yerlardan haydab
chiqardi. Yevropaning qurg‘oqchil mintaqalarida
shamol tegirmonlari
dalalarni sug‘orish uchun ishlatilgan.
1890-yilda Daniyada birinchi shamol stansiyasi qurildi va 1908-yilga
kelib 5 dan 25 kVt gacha quvvatga ega 72 ta stantsiya mavjud edi. Ulardan
eng kattasi 24 m balandlikdagi minora va diametri 23 m bo‘lgan to‘rt
qanotli rotorlarga ega edi. Gorizontal o‘qi bo‘lgan zamonaviy shamol
fermalarining peshqadami 100 kVt quvvatga ega bo‘lib, 1931-yilda
Yaltada qurilgan. Minorasining balandligi 30 m boʻlgan. 1941-yilga kelib
shamol stansiyalarining quvvati 1,25 MVt ga yetgan. 1940-1970-yillar
oraligʻida shamol energetikasi oʻrtacha narxlarda ob-havoga bogʻliq
boʻlmagan energiyani taʼminlovchi uzatish va taqsimlash tarmoqlarining
jadal rivojlanishi tufayli pasayish davrini boshdan kechirdi. 1980-yillarda
Kaliforniya shamol energiyasi ishlab chiqaruvchilarga soliq imtiyozlarini
taklif qila boshlaganida, shamol energetikasiga
qiziqishning qayta
tiklanishi boshlandi.
Birinchi asrda Rim Misrdagi Iskandariya Qahramoni (Geron)
mashinani quvvatlantirish uchun shamol bilan boshqariladigan
g‘ildirakka o‘xshab ko‘rinadigan narsalarni tasvirlab berdi. [3,5] Uning
11
shamolda ishlaydigan qurilmasi haqidagi ta'rifi amaliy shamol tegirmoni
emas, balki shamolda ishlaydigan dastlabki o‘yinchoq
yoki ishlaydigan
qurilma bo‘lishi yoki bo‘lmasligi mumkin bo‘lgan shamolda ishlaydigan
mashina uchun dizayn konsepsiyasi edi, chunki matnda noaniqlik va
dizayn bilan bog‘liq muammolar mavjud. Shamol bilan boshqariladigan
g‘ildirakning yana bir ilk namunasi ibodat g‘ildiragi bo‘lib,
u birinchi
marta Tibet va Xitoyda ishlatilgan, uning birinchi paydo bo‘lish sanasi
haqida noaniqlik mavjud bo‘lsa-da, bu taxminan 7-asr,
yoki undan
keyinroq bo‘lishi mumkin edi.
