8
I BOB. SHAMOL ENERGIYASINING TARIXI VA
RIVOJLANISHI
1.1 Shamol energiyasidan foydalanish tarixi
Shamol energiyasining tarixi yuzlab yillar oldin odamlar
ekinlarni
sug‘orish va donni unga aylantirish
uchun suvni pompalash uchun
shamol tegirmonlaridan foydalangan.
Arxeologlarning ta'kidlashicha, birinchi shamol tegirmonlari Yaqin
Sharqda IX asrda hozirgi Afg‘oniston va Eron chegaralarida qurilgan.
Bular vertikal yo‘naltirilgan parraklar, vertikal vallar va to‘rtburchak
parrakli bo‘lgan tegirmonlar edi. Bunday tegirmonlarning vazifasi donni
maydalash va suvni pompalamak edi. Olimlar Yaqin Sharq va Markaziy
Osiyoda, Xitoy va Hindistonda shamol energiyasidan
foydalanishning
yangi dalillarini topdilar.
Zamonaviy Evropa hududida shamol
tegirmonlari ancha keyin
paydo bo‘lgan: 12-asr atrofida Gorizontal o‘qi bo‘lgan "Yevropa
versiyasi" vertikal bilan "Sharqiy" versiyadan tubdan farq qiladi. Bu
Yevropa zukkoligi foydasiga dalil.
Birinchi shamol turbinasi 1887-yilda shotlandiyalik professor Jeyms
Blayt tomonidan qurilgan. Uning uyida o‘n
metrli shamol tegirmoni
o‘rnatilgan, batareyalarni zaryad qilish uchun ishlatilgan, yozgi uy elektr
energiyasidan quvvat olgan. Bu shamoldan
quvvat oladigan dunyodagi
birinchi uy edi. Blayt o‘zining ortiqcha elektr
energiyasini qishloqning
asosiy ko‘chasini yoritish uchun ishlatishni taklif qildi, ammo aholi elektr
energiyasini "shaytonning kuchi" deb hisoblab, hech kim rozi bo‘lmadi.
Keyinchalik u ruhiy kasalliklar shifoxonasi, kasalxona va dispanser uchun
