ishlab chiqarish hajmining ‘asayib borish sharoitida
inflyastiyaning vujudga
kelishidir. Ushbu holat stagflyastiya degan nom oldi. Monetarizm maktabining
asoschisi Milton Fridmen bo’lib, uning iqtisodiyot nazariyasiga qo’shgan hissasi ‘ul
nazariyasini yangi mazmun bilan boyitdi. Monetaristlar tovar ishlab chiqarish
jarayoniga ‘ulning qayta ta’sir
etish mexanizmini, ‘ul dastaklari va monetar
siyosatning iqtisodiyotni rivojlanishiga ta’sirini chuqur tadqiq etishdi. Monetarizm
‘ul-kredit dastaklari yordamida iqtisodiyotni tartibga solishda o’ziga xos
yondoshuvni vujudga keltirgan nazariyadir.
Hozirgi ‘aytda marjinalizm,
monetarizm, keynschilik va boshqa qator
yo’nalishdagi iqtisodiy nazariyalar yig’indisi “Ekonomiks” nomli kitobda
mujassamlashgan bo’lib, bu AQSh, Angliya, va boshqa qator mamlakatlarda darslik
sifatida o’tiladi.
Rus tiliga tarjima qilinib, bizga ma’lum bo’lgan ‘.Samuelson,
R.Makkonnell va L.Bryularning kitoblari uning namunalaridir.
Hozirgi ‘aytda bu yo’nalishdagi fan mamlakatimiz va boshqa qator MD²
davlatlarida “Iqtisodiyot nazariyasi” deb atala boshladi.
“Iqtisodiyot nazariyasi” fan sifatida shakllanguncha bosib o’tgan yo’l va unda
vujudga kelgan g’oyalar, oqimlar juda murakkab, ko’’incha bir-biriga zid va
qarama-qarshidir. Shu
bilan birga aytishimiz kerakki, hech qaysi iqtisodiy
maktabning nazariyalari mutloq va doimiy haqiqat kursisiga egalik qila olmaydi.
Har bir maktab ma’lum darajada muammolarga bir tomonlama yondoshganligini
yoki bo’lmasa ba’zi bir nazariy savollarni yoritishda anglashilmovchilikka yo’l
qo’yganligi bilan ajrab turadi, sababi barcha nazariy oqimlar qaysidir ijtimoiy guruh
manfaatlari nuqtai nazaridan va o’sha davr real holatidan kelib chiqqanlar.
Shunday
bo’lsada, ular bir-birini to’ldiradi, iqtisodiy jarayonlar
va hodisalarning ichki
ziddiyatlarini, qonunlarini ma’lum darajada umumlashtirib ifodalaydi. Demak,
jamiyat alohida bir nazariya asiri bo’lib qolmasligi kerak, uning rivojlanishi
umummilliy manfaatlar bilan yo’naltirilishi zarur.
