International Conference on Developments in Education
Hosted from Amsterdam, Netherlands
https:
econferencezone.org April 30
th
2022
221
Avliyo Stefan soboridagi xorda 9
yil ishlab, o’tish davrida ovozi buzilganidan so’ng, yosh
ijodkor ishsiz qoladi. U darslar berar, ansambllarda ishtirok etar, qo’shiqchilarga jo’rnavozlik
qilib kun kechirardi.
19 yoshida ilk nemis komedik zingshpili “Yangi cho’loq shayton” Venada va Avstriyaning
turli shaharlarida sahnaga qo’yilib, olqishlarga sazovor bo’ladi.
1759-yildan 1761-yilgacha Gaydn chex grafi Motrsin huzurida 12 ta musiqachidan iborat
bo’lgan orkestr kapellasining rahbari bo’lib ishlaydi. Bu kapella uchun Gaydn xush kayfiyat
xarakterdagi asarlar yaratadi. Uning ilk simfoniyalari ham shu davrga tegishlidir.
1761-yilda Gaydn hayotida yangi davr boshlandi. U 30 yil davomida venger knyazi Estergazi
saroyida kapelmeyster vazifasida ishlaydi. Kapelmeysterga ma'lum vazifa yuklangan edi. U
simfoniya, kvartet yoki messa yozib, musiqachilar bilan
yangi asar ustida ishlab, belgilangan
sana yoki vaqtda ijro etishi lozim edi.
Gaydn Estergazi xonadonida xizmat qilib, ko’plab asarlar muallifiga aylanadi: simfoniyalar,
kvartetlar, triolar, cholg’u kontsertlari, operalar, divertismentlar va h.
Ayniqsa, uning “Ertalab”, “Tushlik” va “Kechqurun” deb nomlanuvchi 3 ta simfoniyasi
alohida ta’rifga loyiq.
Gaydnning shu davrdagi ijodi juda sermahsul bo’lsa ham, ayrim
hollarda zerikarli hayot
kechirardi. U xo’jayinining buyrug’iga bo’ysunishga majbur edi. Undagi bu kayfiyat 1772-
yilda yaratilgan “Xayrlashuv” simfoniyasida aks etdi.
Bu simfoniya an’anaviy 4 qismli shakldan cheklangan holda yozilib, 5-qismda musiqachilar
shamchiroqlarini o’chirib, birma-bir cholg’u asboblari bilan chiqib ketadilar. Simfoniyaning
oxirida og’ir, mungli kuy ijro etadigan 2 nafar skripkachi qoladi.
80-yillarda Gaydn 6 ta “Parij” simfoniyalarini yozadi va frantsuz poytaxt shahrida Gossek
rahbarligida ijro etiladi.
1791-yilda Gaydn Estergazi xonadonidan ozod bo’lib, Venada yashaydi. U 2 marta Londonga
sayohat qilib, o’zining 12 ta London simfoniyalarini yaratadi va o’zi bu simfoniyalariga
dirijyorlik qiladi.
Londonda Gaydn Gendel oratoriyalari ijrosini tomosha qiladi.
Bundan katta taassurot olib,
o’zining yirik “Dunyoning yaratilishi” va “Yil fasllari” oratoriyalarini yozadi. Har ikkala
oratoriya tantanali yutuqlarga erishadi.
1802-yilda “Dunyoning yaratilishi” oratoriyasi Peterburgda yangrab, Rossiya tomonidan asar
muallifiga medal mukofoti yuboriladi.
Umrining oxirgi yillarida Gaydn musiqa yaratmay qo’yadi. 1809-yili 31-mayda Venada vafot
etadi.
Gaydnning ijodiy merosi cheksizdir. U 100 dan ortiq simfoniya, 83 ta kvartet, orkestr va turli
xil cholg’ular uchun kontsertlar, klavir solosi uchun – 52 ta sonatalar, rondolar, variatsiyalar;
divertismentlar, 24 ta operalar, messalar, oratoriyalar, ovoz va xor uchun qo’shiqlarni o’z
ichiga oladi.
Ayniqsa, kompozitorning cholg’u musiqasi – kamerli va simfonik musiqaga amalga oshirgan
yangi ishlari juda bebahodir.
Mashhur rus kompozitori P.I.Chaykovskiy “Gaydn – simfoniya kompozitorligi zanjiri uchun
zarur bo’lgan mustahkam poydevordir; Gaydn bo’lmaganda,
- Motsart ham, Betxoven ham
bo’lmas edi” deb yozgan edi.
Gaydnning eng sara asarlari hozir ham badiiy huzur baxsh etib, o’zining xalqchilligi,
hayotbaxshligi, o’tkir fikrga ega ekanligi bilan millionlab tinglovchilarni o’ziga
jalb etib
kelmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. T.V.Popova. “Zarubejnaya muzika XVIII i nachala XIX veka”. Moskva 1976.
2. B.V. Levik. “Muzikalnaya literatura zarubejnix stran”. II. Moskva 1979.
