International Conference on Developments in Education
Hosted from Amsterdam, Netherlands
https:
econferencezone.org April 30
th
2022
220
"SIMFONIYALAR VA KVARTETLAR OTASI"
GAYDN - 290 YOSHDA
BARNAYEVA Nargiza Baxramovna,
XUSAINOVA Nargiza Ashurovna
(Buxoro viloyati Buxoro shahar ixtisoslashtirilgan san’at
maktabi musiqiy-nazariy
fanlar o’qituvchilari)
Annotatsiya: Mazkur maqolada buyuk Avstriyalik kompozitor,
Vena klassik maktabining
yirik vakili, “Simfoniyalar va kvartetlar otasi” Yozef Gaydn hayoti va ijodi, uning jahon
musiqa madaniyatiga qo’shgan hissasi, 18-asrning 2-yarmida cholg’u musiqasining
rivojlanishiga asos solganligi to’g’risida fikr yuritiladi.
Kalit so’zlar: Simfoniya, kvartet,
kamerli ansambl, Georg Royter, avliyo Stefan sobori,
kompozitsiya, zingshpil,
orkestr kapellasi, kapelmeyster, messa, “Ertalab”, “Tushlik”,
“Kechqurun”, “Xayrlashuv” simfoniyasi, Vena, London, oratoriya, divertisment.
Musiqa olamida shunday daholar uchraydiki, bu buyuk nomlar san’atsevar xalqga o’zi haqida
ko’p narsalarni bilishga da’vat etadi. Shunday nomlardan biri – Yozef Gaydn.
Mashhur Avstriyalik kompozitorning asarlari butun dunyoda hozirgi kunda ham qimmatini
yo’qotmay yashab kelmoqda.
Gaydnni ko'pincha "simfoniyalar va kvartetlar otasi" deb ataydilar. Darhaqiqat,
bu janrlar
boshqa buyuk kompozitorlarning ijodida bir oz avvalroq paydo bo’lgan bo’lsa-da, Gaydn
simfoniya janriga yangicha hayot bag’ishladi, uning mazmunini chuqurlashtirdi, musiqasini
milliy xalq kuylari va ritmlari bilan boyitdi. Shuningdek, Gaydn kamerli cholg’u musiqasining
klassik uslubi yaratuvchisi bo'ldi.
Yozef Gaydn 1732-yil 31-martda Quyi Avstriyaning Rorau qishlog'ida xizmatchilar oilasida
dunyoga keldi. Otasi Matias Gaydn kareta yasovchisi, onasi esa oshpaz bo’lib ishlardi.
Yozefning ota-onasi musiqa shinavandalari edilar. Otasi
arfada kuylar chalib, qo’shiq aytardi.
Ularning uylarida tez-tez musiqiy kechalar tashkil qilinar edi. Gaydn qishloq muhitida
bolaligini o’tkazib, xalq qo’shiq va raqslariga mehri uyg’onadi va bu bolalik taassurotlari
kelgusida bo’lajak kompozitor bo’lishiga turtki bo’ladi. Uning barcha asarlarida Avstriya xalq
ijodiga bo’lgan yaqin aloqa sezilib turadi.
Kuchli musiqiy iste’dod va chiroyli ovozga ega bo’lgan kichkina Yozef, 8 yoshida Dunay
qirg’ogidagi kichik shaharcha – Gaynburg shahridagi cherkov xoriga qabul qilinadi. Bu yerda
Gaydn qo’shiq aytishni,
nota yozuvini, skripka va klavesinda chalishni o’rganadi. Bu
mashg’ulotlar 3 yil davom etadi.
Tez orada Yozefning chiroyli soprano ovozi va musiqiy iste’dodi, taniqli Vena kompozitori va
kapelmeysteri Georg Royterni o’ziga tortadi. Royter Yozefni Venadagi avliyo Stefan
soboridagi o’zi boshqaradigan xorda ishtirok etishi uchun olib boradi.
Cherkov xori hayoti juda murakkab kechishiga qaramay, Gaydn Royter rahbarligida
kompozitsiya bilan shug’ullanar edi, opera teatrlariga qatnar edi. Boy zodagonlarning uylarida
kechki oqshomlarda,
bazmlarda xizmat qilib, simfonik musiqalarni tinglar edi. Vena
maydonlari, xiyobonlari va bog’larida doimiy yangrab turgan xalq maishiy musiqasi Gaydn
hayotiga muhim ta’sir ko’rsatdi.
Poytaxtga Avstriyaning turli burchagidan jahongashta musiqachilar yog’ilib, nemis, venger,
slavyan xalq qo’shiqlarini ijro etadilar. Hatto, Gaydn ham bu musiqachilarning hamrohiga
aylanadi.
