Smmt -87 talabasi Muxammadiyev U

SMMT -87 talabasi

Muxammadiyev U

1. Korxonaning rentabelligini o‘rganishning nazariy va uslubiy asoslari Korxonaning foyda va rentabellik manbalarini tavsiflovchi mahalliy va xorijiy nazariyalarni qiyosiy ko‘rib chiqish zarur. Foyda tushunchasi uzoq tarixiy yo‘lni bosib o‘tib, bizning kunlarimizgacha quyidagi talqinda etib keldi: korxona faoliyatining moliyaviy natijasi bo‘lgan xarajatlari va daromadlari o‘rtasidagi farq. Mamlakatlar taraqqiyotining turli ijtimoiy-tarixiy sharoitlari foydaning turli nazariyalarini, tushunchalarini, talqinlarini yaratishga xizmat qildi. Tashqi iqtisodiy adabiyotlarda foydaning bir nechta nazariyalari ko‘rib chiqiladi: siyosiy iqtisod klassiklarining nazariyasi (A. Smit, D. Rikardo); kapital unumdorligi nazariyasi (Say, J. B. Klark); “abstinentlik” nazariyasi (N. V. Senior, J. Mill); Marksistik foyda nazariyasi; korxonada innovatsion g'oyalarni amalga oshirish natijasida foyda nazariyasi (J. A. Shumpeter) va boshqalar. Rentabellik korxona faoliyati samaradorligining asosiy sifat ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lib, mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish jarayonida xarajatlarning rentabellik darajasini va mablag'lardan foydalanish darajasini tavsiflaydi.

Korxonaning rentabelligi sof foydaning daromadga yoki kompaniya xarajatlariga nisbati sifatida aniqlanadi, ya’ni ko‘rsatkich formulasi quyidagicha ko‘rinadi: Asosiy faoliyatning rentabelligi = Foyda / Xarajatlar Shunday qilib, ushbu ko‘rsatkich hisobot davrida sotilgan mahsulot va xizmatlarga qancha foyda tushishi yoki kompaniya ishlab chiqarishga sarflangan har bir so‘mdan qancha sof foyda olishi haqida ma’lumot beradi. Rentabellik ko‘rsatkichi tadqiqot maqsadlariga qarab, shuningdek, sof foydani qiziqish tahlili ob'ektiga bo‘lish yo‘li bilan, masalan, aktivlar, asosiy ishlab chiqarish fondlari, kapital, sotish va hokazolar rentabelligi bo‘yicha boshqa usullar bilan ham hisoblanishi mumkin. . Tashkilotning moliyaviy holatini tahlil qilishning ushbu yo‘nalishida rus va xorijiy yondashuvlarda sezilarli farqlar yo‘q. Adabiyotlarda xorijiy ko‘rsatkichlarga qaraganda ko‘proq ko‘rsatkichlar ajralib turadi. Mamlakatimiz va xorijiy amaliyot uchun rentabellikning umumiy ko‘rsatkichlari: • sotishdan olingan daromad - foydaning daromadga nisbati; • aktivlar rentabelligi - foydaning aktivlarning o‘rtacha qiymatiga nisbati; • o‘z kapitalining rentabelligi - foydaning o‘z kapitalining o‘rtacha qiymatiga nisbati; • investitsiyalar rentabelligi (sof aktivlar) - foydaning o‘z kapitali va uzoq muddatli majburiyatlar miqdoriga nisbati.