• Yechilishi.
  • Sonli tengsizliklar haqida. Toshkent 2008




    Download 1,19 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet12/27
    Sana09.07.2024
    Hajmi1,19 Mb.
    #267177
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   27
    Bog'liq
    TENGSIZLIKLAR-I. ISBOTLASHNING KLASSIK USULLARI

     
    7-masala. 
    (XMO–1995
    )

    1
    abc
    =
    shartni qanoatlantiruvchi ixtiyoriy 
    musbat sonlar uchun
    , ,
    a b c
    3
    3
    3
    1
    1
    1
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c
    b c a
    c a b
    3
    +
    +

    +
    +
    +
    tengsizlikni isbotlang. 
    Yechilishi. 
    a
    deb faraz qilamiz. U holda 
    b c
    ≥ ≥
    1
    1
    1
    c
    b
    a
    ≥ ≥
    munosabatdan
    1
    1
    1
    ac bc
    ab bc
    ab ac


    +
    +
    +
    tengsizliklarga ega bo’lamiz.
    21


    Shuning uchun
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac


    +
    +
    )
    +

    ab ac bc


    bo’lgani bois (
    va
    , , )
    ab ac bc
    1
    1
    1
    ,
    ,
    (
    ) (
    )
    (
    c ac bc b ab bc a ab ac




    +
    +
    +


    )
    uchliklar bir xil tartiblangan bo’ladi. 
    (2) tengsizlikda
    1
    2
    3
    ( , , )
    a a a
    =
    1
    1
    1
    ,
    ,
    (
    ) (
    )
    (
    c ac bc b ab bc a ab ac




    +
    +
    +


    )

    1
    2
    3
    ( , , )
    b b b
    =

    ( , , )
    ab ac bc
    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    =
    ( , ,
    )
    ac bc ab
    deb olsak, 
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    ab
    ac
    bc
    ac
    bc
    ab
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    +
    +

    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    )
    +
    tengsizlikka,
    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    = (
    deb olsak, 
    , , )
    bc ab ac
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    ab
    ac
    bc
    bc
    ab
    ac
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    +
    +

    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    )
    +
    tengsizlikka ega bo’lamiz.
    Ularni hadma-had qo’shib
    1 1 1
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    ab
    ac
    bc
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    c b a


    +
    +
    ≥ + +


    +
    +
    +


    ga ega bo’lamiz. 
    shartni hisobga olib, o’rta qiymatlar haqidagi Koshi 
    tengsizligiga ko’ra
    1
    abc
    =
    3
    1 1 1
    1 1 1
    3
    3
    c b a
    c b a
    + + ≥
    ⋅ ⋅ =

    Demak,
    22


    3
    3
    3
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    ab
    ac
    bc
    c ac bc
    b ab bc
    a ab ac
    a b c
    b c a
    c a b
    +
    +
    =
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    3
    2

    .
     
    8-masala. (
    XMO –1978
    )
    . {
    a
    1

    a
    2
    , ..., 
    a
    n
    } – turli natural sonlardan iborat ketma-ketlik 
    bo’lsin.
    2
    1
    1
    1
    n
    n
    k
    k
    k
    a
    k
    k
    =
    =



    tengsizlik bajarilishini isbotlang. 
    Yechilishi.
    (
    i
    1

    i
    2
    , ..., 
    i
    n
    ) – 1, 2, ..., 
    n
    sonlarining shunday o’rin almashtirishi 
    bo’lsinki, ular uchun 
    bajarilsin.
    1
    2
    ...
    n
    i
    i
    a
    a
    a
    <
    < <
    i
    2
    2
    1
    1
    (
    1)
    1
    n
    n
    2
    1
    <
    <
    <


    bo’lgani uchun, (1) tengsizlikka ko’ra
    2
    2
    1
    1
    k
    n
    n
    i
    k
    k
    k
    a
    a
    k
    k
    =
    =




    Ravshanki, 
    .
    ,
    1, 2,...,
    k
    i
    a
    k k

    =
    n
    Bundan 
    2
    2
    2
    1
    1
    1
    1
    k
    n
    n
    n
    n
    i
    k
    k
    k
    k
    k
    a
    a
    k
    k
    k
    k
    =
    =
    =
    =


    =




    1
    k
    0

     
    9-masala.
    (XMO-1964).
    a

    b

    c
    – biror uchburchakning tomonlari uzunliklari 
    bo’lsin.
    2
    2
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    ) 3
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    abc
    + −
    +
    + − +
    + − ≤
    tengsizlikni isbotlang. 
    Yechilishi.
    a

    b

    c
    deb faraz qilamiz. Dastlab quyidagini isbotlaymiz:
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    + −

    + −

    + −

    Buning uchun
    (
    )
    (
    ) (
    )(
    )
    c a b c
    b c a b
    b c b c a
    + − −
    + −
    =

    + −


    23


    (
    )
    (
    ) (
    )(
    )
    b c a b
    a b c a
    a b a b c
    + − −
    + −
    =

    + − ≥
    0
    )

    ekanligini eslatish kifoya. 
    Demak, 
    va
    ( , , )
    a b c
    (
    )
    (
    ), (
    ), (
    a b c a b c a b c a b c
    + −
    + −
    + −
    uchliklar turlicha 
    tartiblangan bo’ladi . 
    (3) tengsizlikda
    1
    2
    3
    ( , , )
    a a a
    =
    (
    )

    =
    ,
    (
    ), (
    ), (
    )
    a b c a b c a b c a b c
    + −
    + −
    + −
    1
    2
    3
    ( , , )
    b b b
    ( , , )
    a b c
    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    = (
    deb olsak, 
    , , )
    b c a
    2
    2
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    ba b c a
    cb c a b
    ac a b c
    + − +
    + − +
    + − ≤

    + − +
    + − +
    + −
    tengsizlikka,
    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    = (
    deb olsak, 
    , , )
    c a b
    2
    2
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    ca b c a
    ab c a b
    bc a b c
    + − +
    + − +
    + − ≤

    + − +
    + − +
    + −
    .
    0
    tengsizlikka ega bo’lamiz.
    Ohirgi ikkita tengsizliklarni qo’shib va soddalashtirib, berilgan tengsizlikni hosil qilamiz.
     
    10-masala.
    (XMO-1983). 
    a

    b

    c
    – biror uchburchakning tomonlari uzunliklari 
    bo’lsin.
    2
    2
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b a b
    b c b c
    c a c a
    − +
    − +


    tengsizlikni isbotlang. 
    Yechilishi. 
    Umumiylikka putur etkazmagan holda
    a

    b
    deb olamiz.
    Agar
    a

    b

    c
    bo’lsa, u holda 
    1
    1 1
    a b c
    ≤ ≤
    va oldingi masala yechimidan
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    c a b c
    b c a b
    a b c a
    + − ≥
    + − ≥
    + −

    ga ega bo’lamiz.
    24


    Ya’ni 
    1 1 1
    , ,
    a b c






    va 
    (
    )
    (
    ), (
    ), (
    a b c a b c a b c a b c
    )
    + −
    + −
    + −
    uchliklar bir xil 
    tartiblangan. 
    (2) tengsizlikda
    1
    2
    3
    ( , , )
    a a a
    =
    (
    )

    =
    (
    ), (
    ), (
    )
    a b c a b c a b c a b c
    + −
    + −
    + −
    1
    2
    3
    ( , , )
    b b b
    1 1 1
    , ,
    a b c







    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    =
    1 1 1
    , ,
    c a b






    deb olsak,
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    a
    b
    c
    + + =
    + −
    +
    + − +
    + − ≥
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b c a
    b c a b
    c a b c
    c
    a
    b

    + − +
    + − +
    + −
    tengsizlikni hosil qilamiz.
    Soddalashtirishlardan so’ng bu tengsizlik berilgan tengsizlikka tengkuchli bo’lgan 
    ushbu
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b a
    b c b
    c a c
    c
    a
    b
    0

    +
    − +
    − ≤
    tengsizlikka keladi.
    a

    c

    b
    holni tahlil qilishni o’quvchilarga qoldiramiz.
    11-masala.
    (4-Xalqaro Jautikov olimpiadasi, Almati, 2008 yil) 
    1
    abc
    =
    shartni qanoatlantiruvchi ixtiyoriy 
    musbat sonlar uchun
    , ,
    a b c
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b b
    b c c
    c a a
    3
    2
    +
    +

    +
    +
    +
    tengsizlikni isbotlang. 
    Yechilishi. 
    Tengsizlikning chap tomonini 

    orqali belgilaymiz. 
    25


    a b c
    ≥ ≥
    deb faraz qilamiz. U holda 
    1
    1 1
    a b c
    ≤ ≤
    va 
    1
    1
    1
    b c
    c a
    a b


    +
    +
    +
    tengsizliklar 
    o’rinli, ya’ni 
    1 1 1
    , ,
    a b c






    va
    1
    1
    1
    ,
    ,
    b c c a a b


    +
    +
    +




    uchliklar turlicha tartiblangan bo’ladi. 
    (3) tengsizlikda
    1
    2
    3
    ( , , )
    a a a
    =
    1
    1
    1
    ,
    ,
    b c c a a b




    +
    +
    +



    =
    1
    2
    3
    ( , , )
    b b b
    1 1 1
    , ,
    a b c







    1
    2
    3
    ( , , )
    x x x
    =
    1 1 1
    , ,
    c a b






    deb olsak 
    1
    1
    1
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    T
    S
    a b c
    b c a
    c a b
    c b c
    a c a
    b a b
    =
    +
    +

    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    =
    tengsizlikga ega bo’lamiz.
    O’rta qiymat haqidagi Koshi tengsizligini va 
    1
    abc
    =
    shartni hisobga olib, 
    quyidagilarga ega bo’lamiz: 
    3
    1
    1
    1
    1
    1
    1
    2
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    3
    3
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    S S T
    a b b
    a b c
    b c c
    b c a
    c a a
    c a b
    b c
    c a
    a b
    b c
    c a
    a b
    a b bc
    b c ca
    c a ab
    a b bc b c ca c a ab

    ⎞ ⎛
    ⎞⎛
    ≥ + =
    +
    +
    +
    +
    =

    ⎟ ⎜
    ⎟⎜
    +
    +
    +
    +
    +
    +

    ⎠ ⎝
    ⎠⎝
    +
    +
    +
    +
    +
    +
    =
    +
    +



    =
    +
    +
    +
    +
    +
    +



    Bundan 
    1
    1
    1
    (
    )
    (
    )
    (
    )
    a b b
    b c c
    c a a
    +
    +
    +
    +
    +
    3
    2

    kelib chiqadi. 
    26


    3
    -

    Download 1,19 Mb.
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   27




    Download 1,19 Mb.
    Pdf ko'rish